Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
Swoiste dziedziny polityki społecznej w Polsce i ich uwarunkowania
I Wstęp
Polityka społeczna – jest to działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych mające na celu m. in. zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu i zapewnienie ładu społecznego. Jako państwowa – polityka społeczna jest realizowana przez wiele polityk szczegółowych np. polityka emerytalno-rentowa, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, zatrudnienia, rodziny, mieszkaniowa i socjalizacyjna.
- bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie)
- inwestycje w człowieka – tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawiając, że wartości socjalne uzależnione są od polityki gospodarczej)
- pokój społeczny – jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi. Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej
- życie rodzinne – akcentowanie życia rodzinnego oznacza powrót do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji.
II Zabezpieczenie społeczne
1. Uwagi ogólne
Zarówno doświadczenie historyczne, jak i obserwacja współczesnych kierunków rozwoju społeczeństw, pozwalają stwierdzić, że jedną z cech charakteryzujących proces rozwojowy jest istnienie w poszczególnych społeczeństwach grup i jednostek społecznych, które z różnych powodów i na różnych etapach własnego rozwoju nie potrafiły dawniej i nie są w stanie również obecnie zapewnić dla siebie i najbliższej rodziny materialnych podstaw egzystencji. Wraz z postępem technicznym dużego tempa nabrały również procesy zmian społecznych. Zmieniły się nie tylko elementy składowe, ale również wzajemne relacje struktur społecznych. Niski poziom wynagrodzeń, bardzo trudne warunki wykonywania pracy oraz stałe zagrożenie możliwością jej utraty stały się impulsem do podejmowania inicjatyw zmierzających do organizowania się pracowników najemnych, zarówno w celu artykułowania wspólnych żądań w stosunku do pracodawcy, jak też by wspólnie organizować formy pomocy dla pracowników, którzy stracili wszelkie środki utrzymania. Tworzone były więc organizacje samopomocowe, które z czasem przekształciły się w kasy chorych i kasy ubezpieczeniowe. Dały one początek instytucjom ubezpieczeniowym.
2. Definicja zabezpieczenia społecznego
Termin zabezpieczenie społeczne, choć powszechnie używany, nie posiada akceptowanej definicji. . Spotykane w literaturze naukowej i aktach międzynarodowych definicje można podzielić na dwie grupy. W pierwszej grupie kładzie się przede wszystkim nacisk na wyodrębnienie przedsięwzięć podejmowanych dla zagwarantowania odpowiedniego poziomu życia członków danego społeczeństwa. Zabezpieczenie w tym zrozumieniu jest pojęciem zbiorczym, którym obejmowane są przede wszystkim różne rodzaje ubezpieczeń społecznych, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, rehabilitacja inwalidów. Druga grupa definicji wychodzi od traktowania zabezpieczenia społecznego jako pewnego jako pewnego stanu pożądanego, jako wartości, której realizacji podporządkowane były określone działania. Na przykład Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) pod nazwą zabezpieczenia społecznego proponuje: rezultat osiągnięty za pomocą całego szeregu kompleksowych i uwieńczonych powodzeniem przedsięwzięć publicznych, mających na celu ochronę ludności przed niedostatkiem środków materialnych, który, w razie braku takich
______________
„Zabezpieczenia społeczne” pod redakcją Z. Pisza, Wrocław 1998 rok
przedsięwzięć, mógłby być spowodowany utratą dochodów w razie choroby, bezrobocia, inwalidztwa, starości lub zgonu, oraz przedsięwzięć zapewniających dostęp do opieki Zdrowotnej razie potrzeby i pomagających rodzinom wychowującym małe dzieci”.
Bezpieczeństwo społeczne, jako termin, dopiero od niedawna, wszedł do słownika pojęć polityki społecznej. Wychodząc od pojęcia bezpieczeństwa jako kategorii polityki społecznej, można je zdefiniować jako stan wolności od niedostatku materialnych środków utrzymania i istnienie realnych gwarancji pełnego rozwoju jednostki. Określenie – bezpieczeństwo socjalne – oznaczałoby wtedy stan wolności od tych zagrożeń, których głównym skutkiem jest brak środków utrzymania. Zagrożenia to przede wszystkim: choroba, wypadek, inwalidztwo, utrata pracy. Natomiast – niedostatek środków utrzymania – należy rozumieć jako zarówno niedostateczny poziom środków pieniężnych lub rzeczowych, jak i brak odpowiedniej opieki w trudnych sytuacjach życiowych, które wymagają udzielania pomocy. Natomiast w pojęciu – bezpieczeństwa społecznego – mieściłyby się również zagrożenia rozwoju psychospołecznego jednostki, których źródłem mogą być nie tylko wyżej wymienione zdarzenia, ale również całokształt uwarunkowań społecznych, politycznych i ekonomicznych.
3. Rodzaje zabezpieczenia społecznego
Zabezpieczenia techniczne mogą mieć różny charakter pomocy, a mianowicie, można wyodrębnić trzy techniki zabezpieczenia społecznego: ubezpieczeniową, zaopatrzeniową i opiekuńczą. Technika ubezpieczeniowa – świadczenia mają charakter roszczeniowy. Do nabycia uprawnień wymagane jest opłacanie składek, składki te są źródłem pokrycia wydatków na świadczenia. Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są określane ustawowo, zaś same świadczenia różnią się w zależności od wysokości składek. Technika zaopatrzeniowa – ma, podobnie jak ubezpieczeniowa, charakter roszczeniowy, przy czym prawo do świadczeń wynika wyłącznie z woli ustawodawcy, nie jest natomiast związane z opłacaniem składek. Świadczenia finansowane są z funduszy publicznych (podatków). Wysokość i warunki przyznawania świadczeń są określone ustawowo na podstawie kryteriów. Wymiar świadczeń jest najczęściej jednolity w ramach jednej grupy i jest on ustalany na poziomie zapewniającym wszystkim członkom tej grupy zaspokojenie potrzeb na co najmniej minimalnym poziomie. Technika opiekuńcza – świadczenia udzielane na podstawie tej techniki mają charakter uznaniowy. Są one przyznawane indywidualnie, po uprzednim zbadaniu warunków życiowych danej osoby i stosownie do jej potrzeb. Źródłem
„Polityka społeczna” pod redakcją A.Rajkiewicza, J.Supińskiej, M.Księżopolskiego, Katowice 1998 rok
finansowania są fundusze publiczne. Systemy zabezpieczenia społecznego w poszczególnych krajach zawierają elementy charakterystyczne dla wszystkich trzech technik, przy czym wzajemne proporcje między nimi są w każdym przypadku inne.
Dominującą formą w systemie zabezpieczenia społecznego są świadczenia pieniężne. W tej postaci wypłacane są m.in.: emerytury, renty inwalidzkie, świadczenia rehabilitacyjne, szkody, zasiłki. Duże znaczenie mają także świadczenia rzeczowe zarówno związane z chorobą i inwalidztwem, np.: świadczenia lecznicze, położnicze, opatrunkowe, ortopedyczne, jak też przyznawane osobom, które samodzielnie nie potrafią zaspokoić własnych potrzeb w zakresie żywienia czy ubrania.
Ze względu na czas trwania można podzielić świadczenia na:
- długoterminowe – emerytury, renty ; krótkoterminowe – zasiłki chorobowe, macierzyńskie.
Proporcje ilościowe pomiędzy wymienionymi typami świadczeń charakteryzują model realizowanej polityki społecznej i są zazwyczaj odzwierciedleniem potencjału ekonomicznego państwa oraz jego struktury.
4. Elementy składowe zabezpieczenia społecznego
Podsumowując, zabezpieczenie społeczne jest zbiorem świadczeń zróżnicowanych zarówno co do ich zakresu przedmiotowego, sytuacji życiowych i związanego z nimi ryzyka, jak też odnośnie do zakresu podmiotowego źródeł i trybu ich dofinansowywania. Można wyróżnić następujące elementy składowe zabezpieczenia społecznego:
- ubezpieczenia społeczne;
- ubezpieczenia na życie i nie na życie;
- pomoc społeczna;
- ochrona zdrowia;
- rehabilitacja inwalidów;
- uzupełniające świadczenia socjalne;
- świadczenia dla bezrobotnych.
Każdy z tych elementów składowych ma swoją specyfikę, ale łączy je jedno wspólne zadanie, które zdecydowało o powstaniu i rozwoju zabezpieczenia społecznego we wszystkich krajach. Chodzi tu o zapewnienie każdej osobie lub grupie poczucia bezpieczeństwa w bardzo wielu okolicznościach i sytuacjach życiowych, charakteryzujących się tym, że ich wystąpienie jest połączone z zagrożeniem materialnych warunków bytu.
________________
5. Pomoc społeczna
Terminem pomocy społecznej określa się zaspokajanie, ze środków publicznych, niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin niezdolnych uczynić tego samodzielnie. Tworzy ją system świadczeń pieniężnych, rzeczowych zakładowych oraz w formie usług. Pomoc społeczna zapełnia luki pozostawione przez inne rodzaje świadczeń, ze względu na ich ograniczony zakres przedmiotowy (rodzaje świadczeń) lub podmiotowy (krąg osób), odgrywając istotną rolę w systemie bezpieczeństwa socjalnego obywateli. Ustawa określiła pomoc społeczną jako instytucję polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie sprostać przy własnych środkach, możliwościach i uprawnieniach. Celem pomocy społecznej jest zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji oraz zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych jednostek, grup i rodzin. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osoby potrzebującej oraz jej integracji z najbliższym środowiskiem. Zasadą ogólną udzielania pomocy społecznej jest to, że osoby korzystające z tej pomocy są zobowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji. Obok zróżnicowanych form pomocy materialnej w ustawie mowa jest także o znaczeniu wszelkiego typu poradnictwa oraz pracy socjalnej. Udzielając pomocy w sytuacjach : ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, długotrwałej choroby, ochrony macierzyństwa, niepełnosprawności, alkoholizmu i narkomanii, trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego, przewidziano następujące rodzaje świadczeń: udzielenie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, usługi opiekuńcze, pomoc finansowana pokrycie wydatków na świadczenia lecznicze, praca socjalna, poradnictwo, załatwienie spraw urzędowych, sprawienie pogrzebu zgodnie z wyznaniem zmarłego, świadczenia w celu ekonomicznego usamodzielnienia oraz renty socjalne i zasiłki.
1. Cel i zakres
Polityka zatrudnienia jako dyscyplina naukowa zajmuje się obiektywnymi związkami zachodzącymi pomiędzy procesami rozwoju ludności a procesami rozwoju gospodarczego. Stąd też polityką zatrudnienia zajmuje się wiele dyscyplin naukowych, które badają zatrudnienie pod względem ekonomicznym. Polityka społeczna natomiast zajmuje się polityką zatrudnienia w
aspekcie społecznym, a więc bada, w jakim stopniu realizowana jest praca jako potrzeba społeczna, a jednocześnie też – jak polityka zatrudnienia wpływa na zaspokojenie potrzeb całego społeczeństwa, czyli jakie są możliwości podziału wykonanego dochodu narodowego w sferze produkcji materialnej oraz jakie istnieją możliwości zaspokojenia potrzeb ludzkich w sferze niematerialnej w zakresie infrastruktury społecznej. Sprawą zatem szczególnego zainteresowania polityki zatrudnienia w aspekcie społecznym jest określenie pracy jako wartości, źródła satysfakcji, samorealizacji, zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy i co za tym idzie godnej płacy, stosownie do wniesionego wysiłku zarówno umysłowego jak i fizycznego. Podstawowymi zadania polityki zatrudnienia są:
- zatrudnienie osób zdolnym do pracy i jej poszukujących;
- zapewnienia zatrudnienia poprzez dobór odpowiednich pracowników, miejsc pracy, bezpieczeństwa i higieny
- umożliwienie podwyższania kwalifikacji w danym zawodzie.
Polityka zatrudnienia powinna być tak realizowana, aby nie naruszać praw obywatelskich, zawartych w Konstytucji RP, które brzmią:
„Art. 65
1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.
2. obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.
3. Stałe zatrudnienie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudnienia określa ustawa
4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.
5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowania i wspierania poradnictwa szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych”.
2. Problematyka polityki zatrudnienia
Sprawą oczywistą jest przy tym dążenie do stworzenia możliwości pracy wszystkim osobom zdolnym do pracy, a w przypadku niezrównoważonego bilansu popytu i podaży pracy podjęcie środków likwidujących i łagodzących bezrobocie.
„Zabezpieczenia społeczne” pod redakcją Z. Pisza, Warszawa 1998 rok
Do problemów polityki zatrudnienia zalicza się także:
- selekcję i kształcenie pracowników – przygotowanie do zawodu;
- gospodarowanie zasobami pracy w ujęciu przestrzennym;
- bezpieczeństwo i higiena pracy;
- zaspokajanie potrzeb kulturowych i socjalnych pracowników;
- metody pracy, kierowanie i zarządzanie zespołami ludzkimi;
- stosunki międzyludzkie.
3. Bezrobocie i kwestia społeczna bezrobocia
Zmiany gospodarcze i polityczne jakie dokonały się w Polsce w latach ‘89 i ‘90 doprowadziły do tego, że Polska dołączyła do grupy krajów o gospodarce rynkowej, co z kolei spowodowało ujawnienie się problemu bezrobocia na szeroką skalę. Trwające przemiany ustroju gospodarczego wywołały wiele procesów społecznych mających różnorodny wpływ na polski rynek pracy. Jednym ze zjawisk o negatywnych skutkach stało się bezrobocie. Jest ono definiowane w różnorodny sposób, ale podstawą każdej definicji jest założenie, że zjawisko to charakteryzuje się pewną liczbą osób bez pracy. Jak podaje słownik terminów ekonomiczno prawnych bezrobocie, to zjawisko, które polega na tym, że pewna liczba pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia. Jest to wynik braku równowagi pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę.
Rynek pracy to miejsce zetknięcia się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia tych elementów.
Bezrobocie – większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i jej poszukujących nie znajduje zatrudnienia. O tym, że bezrobocie stało się kwestią społeczną świadczyła dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej.
Brak pracy jest czynnikiem, który mam wpływ na zaspokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Prowadzi też do narastania kwestii społecznych jak: kwestia ubóstwa, edukacyjna, zdrowotna itd.
Bezrobocie jako kwestia społeczna – dotyczy dużych grup społecznych, jest odbierana przez tę grupę jako nieprawidłowe, zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój, jest źródłem napięć społecznych. Nie może być w pełni rozwiązane w ramach grupy przy wykorzystaniu dostępnych jej metod i możliwości, może być rozwiązane tylko drogą podjęcia szerokich działań przez państwo.
Polityka społeczna - Forest 06.06.2001 r. Opracowanie: O.Dąbrowska, D.Opioła
Charakterystyka bezrobocia w Polsce:
- wysoki odsetek młodzieży wśród bezrobotnych (1/3)
- wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych
- duża skala zróżnicowania regionalnego
- bardzo duży odsetek osób pozbawionych prawa do zasiłku
- ...
stary_hipis