Rudolf Steiner.doc

Wolna szkoła typu Waldorfa.

Nurt pedagogiki nowego wychowania wg Rudolfa Steinera.

     Rudolf Steiner urodził się 27 lutego 1861 r. we wsi Kraljevec, leżącej na pograniczu Austrii i Węgier jako syn pracownika południowo-austriackiej kolei. Życie na wsi rozbudziło w nim wrażliwość na piękno przyrody oraz zdolność do odczuwania obecności żywych, ale niewidzialnych dla oka istot. Rozwijające się w nim intensywnie życie wewnętrzne wywarło znaczący wpływ na całe jego życie. W szkole podstawowej pochłaniała go nauka geometrii, dzięki której doszedł do przekonania, iż przedmioty i zdarzenia postrzegane zmysłami znajdują sie w przestrzeni zewnętrznej człowieka. Fascynowała go także, technika ze swoja tajemną wiedzą na temat działania maszyn.

      Od 14. roku życia musiał zarabiać na swoją dalszą edukacje w szkole realnej i w Wyższej Szkole Technicznej w Wiedniu udzielaniem korepetycji. Studiował matematykę, nauki przyrodnicze, filozofię, psychologię, literaturę i medycynę. Interesowały go badania eksperymentalne i obserwacje natury, w tym szczególnie badań przyrodniczych Goethego. Będąc nauczycielem domowym chłopca z wodogłowiem, sprawił, iż ten juz po dwóch latach został przyjęty do szkoły  powszechnej do klasy swoich rówieśników, zdał maturę i został lekarzem.

      Steiner po ukończeniu studiów matematycznych został poproszony przez Józefa Kurschnera  o opracowanie naukowe pism Goethego do nowego zbioru dzieł Niemieckiej Literatury Narodowej Goethego". Owocem dwuletniej pracy badawczej była napisana przez niego w 1891 r. praca doktorska pt. "Prawda i nauka". Studia nad przyrodniczą częścią naukowej twórczości Goethego pozwoliły mu równocześnie zanurzyć się ponownie w nurt ponad zmysłowych doświadczeń z własnego dzieciństwa.

      Przełom XIX i XX w., kiedy Rudolf Steiner tworzył swoje dzieła, sprzyjał jego zainteresowaniom spirytyzmem. Spirytyzm był w owym czasie reakcją na mechanistyczne podejście filozofów do rzeczywistości, na pojawienie się nauki empirycznej i racjonalistycznej. Istotną rolę odegrało w tej rewolucyjnej przemianie Towarzystwo Teozoficzne, łączące tradycyjne elementy astrologii z tezami filozofii hinduskiej, którego członkiem i wykładowcą od 1902 r. był Steiner. Prezentował tam jednak tylko swoje wyniki badań. Jego ogromne poczucie niezależności, bulwersujący przywódców Towarzystwa Teozoficznego sposób, w jaki prezentował swoje poglądy spowodował rozłam, w efekcie którego opuścił on szeregi Towarzystwa w 1912 r.

      Rok po zerwaniu z Niemieckim Towarzystwem Teozoficznym założył Towarzystwo Antropozoficzne, grupując wokół siebie ludzi pragnących rozwijać w sobie i w społeczeństwie życie duchowe. Stowarzyszenie to miało charakter międzynarodowy i ekumeniczny. Jego członkami mogli zostać ludzie różnych narodowości, stanów posiadania i religii, deklarujący życie oparte na braterskiej miłości i antropozofii pojmowanej jako wiedza duchowa, wiedza o człowieku kosmicznym, która obejmowała zarówno teorie i metodologię poznawania świata duchowego, jak i opis rezultatów ich stosowania. Najważniejszym bowiem nakazem człowieka jest odnalezienie swojego Ja, swojej prawdziwej natury.

      Zajęcie się antropozofią u Steinera wynikało z poszukiwania w świecie otaczającej ,go przyrody odpowiedzi na nurtujące go pytania o istotę człowieka. W jednym z listów do członków Towarzystwa Antropozoficznego pisał: „Nigdy nie stworzymy sobie poglądu na świat, jeżeli nie będziemy zaczynali od zastanawiania się nad człowiekiem: prastara prawda, że człowiek jest

mikrokosmosem, prawdziwym «małym światem», jest zawsze nowa, zawsze żywa. W człowieku można znaleźć wszystkie tajemnice «wielkiego świata», makrokosmosu" .                                                                                                                                                      

      Podziw może budzić ogromne zaangażowanie się Steinera w szereg praktycznych zastosowań antropozofii. Zainicjował i nadzorował budowę Wolnej Wszechnicy Duchowej w Domach kolo Bazylei, projektując dla niej drewniany budynek o podwójnej kopule, który po dzień dzisiejszy nosi nazwę „Goetheanum”. Sam namalował sufit małej kopuły. Architekturze „Goetheanum” nadal specyficzny kształt, by mógł on ucieleśniać tajemnice wszechświata . W konstrukcji domu wykorzystał bowiem identyczne połączenia drewna, jak w skrzypcach, aby cały mógł pulsować sztuką. Niestety, wśród zainteresowanych jego antropozofią znaleźli się też wrogowie w osobach teologów, naukowców, polityków i przedstawicieli związków zawodowych, którzy postrzegali w Steinerze ortodoksyjnego mistyka skrywającego za parawanem kosmopolitycznych i wolnościowych idei politycznych rebeliantów. Prawdopodobnie to z ich inicjatywy „Goetheanum” zostało podpalone w noc sylwestrową z 1922 na1923 r. i zniszczone przez pożar. Steiner bardzo to przeżył, ale w dowód swojej niezłomności, czystości myśli i praktyk następnego dnia wieczorem wygłosił zaplanowany wykład z antropozofii.

     Centrum odbudowano w ciągu roku, przy czym konstrukcje drewniane zostały zastąpione betonowymi. To właśnie w Dornach prowadził nieprzerwanie wykłady, kursy, rozmowy i konsultacje w takich dziedzinach, jak biodynamiczna uprawa ziemi, homeopatia i pedagogika. Ciężko się przy tym rozchorował i zmarł w marcu 1925 r.

Powstanie szkoły typu Waldorff

      Dotychczasowe doświadczenia Rudolfa Steinera przyczyniły się do powstania koncepcji

szkoły, która stałaby się ważną próbą radykalnej odnowy społeczeństwa i jego duchowego życia, dzięki nadaniu jej głęboko humanistycznego, ekologicznego i alternatywnego charakteru. Do jej utworzenia doszło 7 września 1919 r. w Sztuttgarcie, kiedy to progi szkoły przekroczyło po raz pierwszy 300 uczniów. Była to prywatna, wolna 8-klasowa szkoła utworzona z inicjatywy tylko i wyłącznie rodziców. Gdy w kwietniu 1919 r. R. Steiner wygłaszał prelekcje w stuttgarckiej

fabryce papierosów „Waldorf-Astoria” na temat szkoły przyszłości i wychowania dziecka w świetle naukowej antropozofii, wśród jego słuchaczy  wybuchł autentyczny entuzjazm. Następnego dnia zgłosili się do inicjatora spotkania, a zarazem przyjaciela Steinera - dyrektora fabryki Emila Molta by pomógł im w zorganizowaniu powszechnej szkoły, dostępnej dla

dzieci, której wizje roztaczał przed nimi ów filozof. Od tego momentu wydarzenia potoczyły się bardzo szybko.

      Emil Molt zakupił w Stuttgarcie budynek jednej z restauracji, przebudował i wyposażył w odpowiednie meble. Na funkcje dyrektora poprosił Rudolfa Steinera ten opracował szczegółową koncepcje kształcenia i co najważniejsze podjął się skompletowania i przygotowania nauczycieli. Miała to być prywatna, niezależna od systemu szkół państwowych, ich programów i rozwiązań organizacyjno-prawnych szkoła dla dzieci robotników i urzędników tej fabryki, stąd nazwa „Waldorfschule”. Sam Steiner postawił jako warunek jej zorganizowania wyłączność na swobodny dobór nauczycieli. Wyszedł bowiem z założenia, że pierwszym, podstawowym

czynnikiem skutecznego zrealizowania idei szkoły humanistycznej, budowanej na głębokiej służbie dzieciom, musi być radykalna reforma kształcenia nauczycieli. Osobiście zajął się szkoleniem kandydatów do pracy pedagogicznej, prowadząc dla nich w ciągu 2 tygodni intensywny kurs w zakresie antropozofii (ogólnej wiedzy o człowieku i jego rozwoju duchowym), dydaktyki i metodyki nauczania, wiedzy o charakterze, ćwiczeń językowych i medytacyjnych, a także sztuce tworzenia planu nauczania. Wśród 12 zatrudnionych przez niego nauczycieli, tylko 4 miało wcześniejsze doświadczenie i staż pracy w szkolnictwie państwowym, pozostali to samoucy.

      Początki były bardzo trudne, gdyż zaproponowane przez Steinera rozwiązania organizacyjne, programowe i metodyczne wprowadzane były po raz pierwszy, bez jakichkolwiek doświadczeń. Była to pierwsza jednolita, koedukacyjna szkoła w Niemczech, skupiająca w klasach łączonych (I-VIII) głównie dzieci specjalnej troski, tzw. trudne. Jak wielkie jednak udało się pokonać bariery i trudności, uprzedzenia i stereotypy, skoro w latach 1921-1931 w Niemczech powstało

10 kolejnych szkól waldorfskich. W tym samym okresie rodzice powołali do życia

„Freie Waldorfschulen” w Holandii, Anglii i Szwajcarii. Ich rozwój pedagogiczny i rozprzestrzenianie się w krajach Europy został przerwany w czasie świąt Wielkanocnych 1938 r. (Niemcy i Austria) oraz w 1940 r. w krajach okupowanych przez hitlerowskie Niemcy.

      We wszystkich państwach o ustrojach totalitarnych (w Niemczech nazistowskich, w krajach pod okupacją hitlerowską, w państwach socjalistycznych) szkoły waldorfskie były likwidowane ze względu na tkwiącą w założeniach tej edukacji filozofie indywidualizmu i partnerskich zasad współżycia.

      Po II wojnie światowej ruch ten odrodził się z jeszcze większą siłą i intensywnością, potwierdzając ponadczasową, humanistyczną wartość steinerowskiej koncepcji szkoły alternatywnej. W samych Niemczech powstało w ciągu pięciu lat 20 nowych placówek. Dzisiaj można juz mówić o istnieniu Międzynarodowego  Ruchu Szkól Waldorf, znajdujących się, w ilości 480, na pięciu kontynentach w 28 krajach świata .                                                                                                                       

      Pedagogia Steinera ukierunkowana była na tworzenie społeczeństwa przyszłości, w którym wyróżnił trzy następujące sfery życia: duchowo-kulturową, gospodarczą i prawno-polityczną. Podstawowym warunkiem zaistnienia w życiu każdego człowieka sfery duchowej jest wolność.

      Idea wolności postępowania każdego człowieka jest możliwa do pomyślenia jedynie z punktu widzenia indywidualizmu etycznego, toteż od urodzenia powinien on dorastać w wolności od żądań władzy państwowej i życia gospodarczego. Zadaniem wychowawcy jest stworzenie jednostce takiej szansy, by rozwinęła swoje zdolności, swoją indywidualność i zaint...