Herodian - Historia Cesarstwa Rzymskiego.pdf - Herodian - ssaaggaa

KSIĘGA I

1. Ci, którzy zadali sobie trud opracowania historii i starali się od-

świeżyć pamięć o dawnych wydarzeniach zabiegając o

nieśmiertelną

sławę twórcy (gdyby bowiem byli milczeli, pozostaliby w ukryciu

zalicze-

ni do rzeszy pospólstwa), po największej części niewiele dbali w

swoich

opowiadaniach o prawdę, a za to tym więcej starań poświęcili

sposobowi

wyrażenia i piękności języka. Byli przy tym przeświadczeni, że

choćby

w opowiadaniu ich znalazło się coś zmyślonego, to jednak

spotkają się

z uznaniem za powab opracowania, a większa czy mniejsza

ścisłość w uję-

ciu faktów niełatwo da się stwierdzić. Bywają jednak i tacy,

którzy po-

wodują się nieprzyjaźnią czy nienawiścią do tyranów, albo inni

jeszcze,

którzy dla pochlebstwa lub z szacunku wobec królów, państwa i

osób

prywatnych nieznaczne i błahe czyny przez wymowne ich

przedstawienie

rozsławili nadmiernie z uszczerbkiem dla prawdy. Ja natomiast

podaję

historię nie takich wydarzeń, które bym przejął od innych dlatego,

że

były mi może nie znane i nie zostały przeze mnie samego

stwierdzone,

lecz takich, które są w świeżej jeszcze pamięci u tych, co natkną

się na

moje dzieło, i to ujętych z całą możliwą ścisłością. Toteż

spodziewam się,

że poznanie tych wielkich i licznych wydarzeń, jakie się w tak

krótkim

czasie rozegrały, sprawi również potomnym prawdziwą

przyjemność.

Jeśli bowiem ktoś przejdzie w myśli cały ten okres czasu od

Augusta,

za którego państwo rzymskie przekształciło się w monarchię 1 , to

na prze-

strzeni okrągło dwustu lat aż do czasów Marka 2 nie znajdzie tyle

prze-

mian na tronie cesarskim, które jedna po drugiej następowały, ani

tyle i tak

zmiennych kolei wojen domowych oraz zewnętrznych, ani takiego

mnóst-

wa powstań ludowych i upadków miast, tak w naszym kraju, jak i

obszarze wielu obcych ludów, ani też tyle wstrząśnień ziemi i

zaraz, ani

tyle wreszcie osobliwych kolei życia tyranów i cesarzy, o jakich

dawniej

rzadko albo w ogóle się nie słyszało. Z tych ostatnich jedni

dłuższy czas

dzierżyli władzę, drudzy krótko władali, a byli i tacy, co doszli

jedynie

do tytułu i władzy tylko dni parę trwającej, po czym natychmiast

zostali

1 Po pokonaniu Marka Antoniusza w 31 r. pod Akcjum i śmierci tegoż w

30 r.

2 Tak nazywa Herodian stale cesarza Marka Aureliusza.

obaleni. W tych 60 3 latach państwo znalazło się na czas dłuższy

czy krót-

szy pod panowaniem większej liczby władców, aniżeli tego ten

okres cza-

su wymagał, toteż przeżyło wiele różnych podziwu godnych

wydarzeń

Jedni bowiem władcy, znajdujący się w starszym już wieku,

posiadający

doświadczenie w prowadzeniu spraw państwowych, rządzili

wykazując

dbałość o swą sławę i dobro poddanych, inni zupełnie jeszcze

młodzi

prowadzili lekkomyślny tryb życia i wiele nowości wprowadzili.

Przy

takiej różnicy wieku i różnicy sposobu życia odmienne też były

ich po-

czynania.

Jaki zaś był bieg tych wydarzeń, opowiem w porządku

chronologicz-

nym według następstwa władców.

2. Markowi 4 w ciągu jego panowania urodziło się kilka córek i

dwóch

synów 5 . Jeden z tych synów, który nosił imię Verissimus 6 , zmarł

w bar-

dzo młodym wieku, tego zaś, który pozostał przy życiu, a zwał się

Kom-

modus 7 , wychowywał ojciec z wielką starannością; ze wszystkich

stron,

z rozmaitych krajów ściągał najwybitniejszych uczonych na

bardzo ko-

rzystnych warunkach, by mu wychowywali syna w nieustannym z

nim

obcowaniu. Córki zaś 8 , kiedy doszły do odpowiedniego wieku,

wydawał za

3 Liczba 60 lat została przez autora zaokrąglona, bo faktycznie

opracowany prze-

zeń okres czasu sięga od 180 r. do 238 r., czyli dokładnie obejmuje 58 lat. W

księ-

dze II 15, 7 mówi Herodian nawet o 70 latach, które zamierzał opisać, czyli

dzieło

miałoby sięgać do 250 r., tj. do końca panowania Filipa Araba (249 r.). Do

wyko-

nania tego planu jednak nie doszło, najprawdopodobniej skutkiem

wcześniejszej

śmierci autora, który musiał być już wówczas w sędziwym wieku, skoro

podkreśla,

że sam przeżył 70 lat.

4 Cesarz Marek Aureliusz Antoninus urodził się 26 kwietnia 121 r.

jako Marek Anniusz Werus, w 138 r. adoptowany został przez cesarza

Antonina

Piusa (138—161), po którym objął rządy (od 7 marca 161 do 17 marca 180).

W 145 r. ożenił się z córką Antonina Piusa, Faustyną Młodszą, która zmarła w

176 r.,

i miał z nią dwanaścioro dzieci.

5 Mówiąc o dwóch synach Herodian nie jest ścisły, bo synów miał Marek

Aure-

liusz sześciu, lecz czterech z nich zmarło wcześnie, przeważnie w

niemowlęcym

wieku, jeden zaś (Werus) dożył zaledwie siódmego roku.

6 Imię Verissimus poświadczone jest tylko u Herodiana, gdzie indziej wy-

stępuje on jako Marek Anniusz Werus, czyli z nazwiskiem swego ojca przed

adop-

tacją przez Antonina Piusa. Urodzony w 163 r., w 166 r. wraz ze swym

starszym

bratem Kommodusem, obwołany został Cezarem, lecz umarł w 169 r.; por. H.

A., ż y-

wot Marka Aur. 21, 3—5.

7 Następca M. Aureliusza, Lucjusz Aureliusz Kommodus, urodził

się 31 sierpnia 161 r., 12 października 166 obwołany został Cezarem, a 17

listopada

176 współrządcą z tytułem Augustus.

8 Córek miał Marek Aureliusz sześć. Najstarsza była Annia Galeria A u-

relia Faustina ur. 146 r., ale zmarła już przed 182 r. Wcześnie zmarła również

jedna z młodszych córek, Domicja Faustyną. Z pozostałych czterech najstar-

szą była według Herodiana I 8, 3 Annia Lucilla, ur. ok. 148 r., która w 164 r,

wyszła za Lucjusza Werusa, współrządcę M. Aureliusza (por. niżej I 8, 3), a po

mąż za najwybitniejszych członków senatu, przy czym baczył na to,

dobrać sobie zięciów nie spośród takich, którzy należeli do

najwyższej

szlachty o długim szeregu przodków lub też do najbogatszych dzięki

swe-

mu majątkowi, lecz spomiędzy ludzi o prawym charakterze i

wzorowym

trybie życia. Cechy te bowiem uważał za dobra duchowe, jedynie

warto-

ściowe i nieprzemijające.

Znamionowało go w ogóle dążenie do cnót wszelkich i

umiłowanie

dawnej literatury, tak że w tym względzie nie ustępował nikomu ani

z Rzymian, ani z Greków. Dowodem tego są mowy jego i pisma,

jakie do

nas doszły 9 . Dla poddanych okazał się dobrotliwym i

umiarkowanym

władcą; przybywających do niego zawsze przyjmował i nie

pozwalał swej

straży przybocznej odprawiać nikogo, kto chciał się dostać do niego.

Je-

dyny z cesarzy uprawiał filozofię nie tylko w słowach i przez

poznanie jej

zasad, ale przez stosowanie dostojnych obyczajów i skromny tryb

życia.

Toteż wiek jego wydał wielką liczbę mądrych mężów, bo poddani

lubią

zawsze żyć naśladując poglądy swego władcy.

O jego dzielnych i mądrych czynach, w których przejawiały się

jego

wybitne zdolności wodza i męża stanu, zarówno w walkach z

ludami bar-

barzyńskimi zamieszkującymi północne strony świata, jak i z ludami

ży-

jącymi na wschodzie, pisało już wielu, i to mądrych ludzi.Ja ze swej

stro-

ny opisałem to wszystko, co po śmierci Marka widziałem czy

słyszałem

w toku całego mego życia, biorąc częściowo osobiście udział w

wydarze-

niach na usługach cesarza lub państwa

3. Był Marek już w sędziwym wieku 10 , kiedy przygniecionego

nie tylko

ciężarem starości, ale i brzemieniem trosk oraz trudów zaskoczyła w

cza-

sie pobytu jego w Pannonii 11 ciężka choroba. Przeczuwał on, że

słaba jest

śmierci jego, w 169 r., za Tyberiusza Klaudiusza Pompejana (por. I 6, 4). Za

udział

w spisku na życie Kommodusa w 182 r. wygnana została na wyspę Kapri i

wkrótce

stracona (por. I 3, 4—8). Młodsze od niej były (nie licząc już Domicji

Faustyny)

Fadilla (por. I 13, 1) i Kornificja, ur. ok. 161 r., w sędziwym wieku za

Karakalli zmuszona do samobójczej śmierci (por. IV 6, 3). Najmłodsza była V

i b i a

Aurelia Sabina, która wyszła za Lucjusza Antistiusza Burrusa, kons. z 181 r.

Jako zięciowie cesarza znani są poza tym Gnejusz Klaudiusz Sewerus, kons.

po raz

drugi w 176 r., M. Peduceusz Plaucjusz Kwintillus, kons. 177 r., i M.

Petroniusz

Mamertinus, kons. 182 r., nie wiadomo jednak, który z nich ożeniony był z

Annią

Herodian - Historia Cesarstwa Rzymskiego.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: