Polityka regionalna

Polityka regionalna - w aktualnym ujęciu rozumiana jest jako całokształt działań władz publicznych (zarówno centralnych jak i terytorialnych), podmiotów prywatnych, różnych instytucji oraz organizacji w regionach mających na celu zwiększenie konkurencyjności gospodarek regionalnych, zdynamizowanie rozwoju w regionach oraz redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju.

W tradycyjnym ujęciu polityka regionalna rozumiana była jako działalność państwa mająca na celu wspieranie rozwoju - w tych regionach problemowych i wyrównywanie poziomu rozwoju w przekroju międzyregionalnym.
Z tej definicji wynikają dwie istotne sprawy (cechy polityki regionalnej):

1. Tym podmiotem polityki regionalnej było państwo (władza centralna)
2. Podstawowym celem wyrównanie poziomu rozwoju w przekroju regionalnym.

W związku ze zwiększeniem się liczby podmiotów polityki regionalnej dzieli się ją na:

·         interregionalną - dotyczy wszystkich regionów, będzie ona w skali kraju w gestii rządu, a w skali UE w gestii Komisji Europejskiej.

·         intraregionalna (wewnętrzna) - będzie ona domeną władz terytorialnych i podmiotów zorganizowanych w danym regionie.

W stosunku do tradycyjnej polityki regionalnej w latach 80. XX wieku nastąpiły zmiany takie jak:

·         doszło do zwiększenia liczby podmiotów polityki regionalnej:

·         państwo przekształciło się z monopolisty do roli koordynatora,

·         do rangi podmiotów polityki regionalnej urósł sektor prywatny - stało się to w wyniku lansowania zasady "3P" - partnerstwo publiczno-prywatne.

Cele polityki regionalnej:

·         zwiększenie konkurencyjności regionów (gospodarek regionalnych) - jest to naczelny cel polityki regionalnej w UE.

·         zdynamizowanie rozwoju (zaktywizowanie rozwoju gospodarki w regionach)

·         redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju (zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju między regionami)

Kierunki działania polityki regionalnej

1. Rozwój i rozbudowa infrastruktury lekkiej (rozwój nowych technik innowacyjno-komunikacyjnych) rozumiana jako GOW - gospodarka oparta na wiedzy.
   Na obecnym etapie rozwoju podstawowym czynnikiem wytwórczym staje się wiedza, która bezpośrednio łączy się z informacją. Ale wiedza to nie to samo, co informacja. Wiedza jest to przetworzona informacja. Szczególnego znaczenia nabiera wszelkiego rodzaju edukacja przez całą długość życia.
2. Stymulacja innowacyjności i postępu technologicznego (jedną z form są parki technologiczne).
3. Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej.
4. Oddziaływanie na tworzenie otoczenia sprzyjającego powstawaniu i rozwojowi przedsiębiorstw.
5. Tworzenie specyficznych form i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, np. business angels, venture capital.
6. Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości - udostępnianie mającym powstać przedsiębiorstwom pomieszczeń po cenach niższych niż rynkowe.

Obecnie w polityce regionalnej nie oddziałuje się bezpośrednio na przedsiębiorstwo, lecz na jego otoczenie.

W polityce regionalnej promuje się waloryzacje zasobów endogenicznych i mobilizacji potencjału endogenicznego w regionach, czyli nadawanie wartości i wykorzystanie tych zasobów.

Polityka strukturalna

Polityka strukturalna – jeden z kierunków polityki gospodarczej, obejmujący wszystkie przedsięwzięcia, które instancje państwowe podejmują w celu oddziaływania na strukturę gospodarki. Umiejętnie realizowana polityka strukturalna, służąca promowaniu długookresowych zmian w rozmieszczeniu, wykorzystaniu i efektywności czynników produkcji odgrywa ważną rolę szczególnie w przypadku tych gospodarek, które chcą sprostać wymogom konkurencyjności.

Cele polityki strukturalnej

·         Poprawa efektywności ekonomicznej gospodarki przez szybsze przemieszczanie zasobów gospodarki z dziedzin o niskiej efektywności ekonomicznej do dziedzin wysoko rentownych;

·         Zwiększanie konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach światowych przez kształtowanie nowoczesnej struktury gospodarczej oraz jej proeksportową orientację;

·         Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczania wpływu barier rozwojowych (barier surowcowych, energetycznych, ekologicznych, demograficznych itd.);

·         Unowocześnianie gospodarki poprzez wspieranie dziedzin charakteryzujących się wyższym postępem technicznym, technologicznym i organizacyjnym;

·         Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu.

Strategie dostosowań strukturalnych

·         Polityka zapobiegawcza – bazuje na mechanizmie rynkowym i popieraniu prywatnej inicjatywy, polega na ograniczaniu funkcji rządu do tworzenia odpowiednich warunków funkcjonowania mechanizmów rynkowych;

·         Polityka interwencyjna – redukuje rolę mechanizmów rynkowych, w jej ramach rząd ingeruje bezpośrednio w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zamierzonych przekształceń strukturalnych;

·         Polityka defensywna – zajmuję się ochroną i wspomaganiem gałęzi przeżywających trudności strukturalne;

·         Polityka ofensywna lub antycypacyjna – polega na ułatwianiu przedsiębiorcom dostosowania się do nowych warunków gospodarowania w przyszłości, ma na celu ułatwienie przesunięć zasobów kapitału i pracy do gałęzi "wzrostowych" (zazwyczaj są to gałęzie zupełnie nowe, tzw. gałęzie wysokiej techniki).

Kontrowersje

Rosnące znacznie poglądów liberalnych, zmierzających do ograniczenia roli państwa w gospodarce, zmienia sposób widzenia na politykę strukturalną. Przede wszystkim zwraca się uwagę na fakt, iż polityka ta, szczególnie w wersji defensywnej, wcale nie zwiększa efektywności gospodarki, lecz wręcz przeciwnie, poprzez ochronę podupadłych branż, ogranicza sprawność funkcjonowania mechanizmów rynkowych. W efekcie zamiast poprawiać mobilność czynników produkcji i elastyczność struktury, może prowadzić do opóźniania zmian strukturalnych. Zwolennicy doktryn liberalnych podkreślają, iż struktura rynkowa tworzy się w wyniku niezakłóconych procesów rynkowych, a więc o alokacji czynników produkcji powinien decydować sam rynek, nie zaś państwo, które winno się ograniczyć do dbania o właściwe funkcjonowanie mechanizmów konkurencji przesądzających o sprawności gospodarki rynkowej.

Polityka strukturalna dziś

W warunkach rozwiniętej gospodarki rynkowej rodzą się nowe relacje między mechanizmem rynkowym, a polityką strukturalną. Decyzje handlowe, produkcyjne i inwestycyjne ponoszą podmioty gospodarcze, natomiast zadaniem władz publicznych jest zapewnienie odpowiedniego klimatu konkurencyjnego, motywującego podmioty gospodarcze do podejmowania inicjatywy i ponoszenia ryzyka gospodarczego oraz podejmowania działań towarzyszących, wspomagających i przyspieszających procesy bieżące i strukturalne. Nie oznacza to jednak, iż znaczenie polityki strukturalnej maleje, zmieniają się jedynie jej charakter i metody. W krajach wysoko rozwiniętych jej istotność wręcz rośnie i wynika z wykształcenia się nowych cech międzynarodowego podziału pracy. Nowy wymiar polityki strukturalnej jest też konsekwencją silnego umiędzynarodowienia produkcji, zwiększania zależności pomiędzy poszczególnymi segmentami gospodarki światowej, czy także zjednywania się krajów w różnego rodzajach organizacjach czy ugrupowaniach gospodarczych.

1