RESOCJALIZACJA I POJĘCIA Z NIĄ ZWIĄZANE
Socjalizacja – normy i zasady przyjęte przez społeczeństwo. Proces przyswajania przed jednostkę wiedzy, umiejętności i dyspozycji czyniących ją zdolną do funkcjonowania w społeczeństwie. Oddziaływania ze strony środowiska zmierzają do przekazania jednostce wzorców zachowań, norm, wartości oraz zdolności do samodzielnego utrzymania się i wykonywania określonych ról społecznych (dotyczy to osób, które chcą coś robić; jest to proces ciągły, który nadal trwa i w którym powinniśmy uczestniczyć).
Proces socjalizacji – przebiega jednokierunkowo. Jednostka jako bierny przedmiot jest cały czas kształtowana przez otoczenie.
Socjalizacja jest idealna, gdy jest zindywidualizowana.
Wzrastanie w rodzinach dysfunkcjonalnych, patologicznych powoduje, że proces socjalizacji jest zachwiany. Jeżeli rodzice krzyczą, biją dzieci, to dziecko również powiela takie same błędy. Robi to samo co widzi, z czym wzrasta.
Resocjalizacja – przyswajanie innych norm, zasad; inna socjalizacja; korygowanie zachowań dostosowując je do osób (według potrzeb – nie każdemu po równo). Takie osoby trafiają do instytucji, które mogą je resocjalizować np.: zakłady karne, domy dziecka.
Resocjalizacja – działania zmierzające do przywrócenia jednostki społeczeństwu (profilaktyka społeczna). To oddziaływanie wychowawcze na jednostki źle przystosowane do życia społecznego, a także celowy i zorganizowany sposób oddziaływania na osoby, które uzewnętrzniły swą asocjalność.
W procesie resocjalizacji jest ciągła troska o zindywidualizowanie relacji.
§ Według B. Stando-Kaweckiej termin „resocjalizacja” pojawił się w literaturze polskiej w okresie XX- lecia międzywojennego, ponieważ nastąpił wtedy rozwój pedagogiki specjalnej.
§ Według K. Sawickiej termin „resocjalizacja” pojawił się w literaturze polskiej w latach 60- tych jako globalne oddziaływanie (postępowanie) wobec przestępców (dostęp do literatury anglojęzycznej). Resocjalizacja dzieli się na 2 procesy:
- socjalizację reedukacyjną (oduczanie)
- socjalizację edukacyjną (uczenie się)
§ Według Czapowa resocjalizacja to nie tylko wytwarzanie się aktów nawykowych, które wywojują karanie konkurencyjnych aktów nawykowych, lecz również uczenie się nowego sposobu reagowania w warunkach istnienia konfliktu wewnętrznego.
§ Według M. Borowskiego resocjalizacja to ponowna socjalizacja. To proces zmierzający do ukształtowania trwałych standardów samoregulacji, aby człowiek sam, bez nacisków zewnętrznych przestrzegał norm akceptowanych, utrwalonych w społeczeństwie (budowanie samoświadomości).
Oddziaływanie wychowawcze – potrzebne jest by eliminować negatywne tendencje u osób (uniemożliwiają jej prawidłowe funkcjonowanie) i realizacji celów wychowawczych. To wyeliminowanie negatywnego podłoża nie tylko w sferze prawnej, to przebudowa w zmianie osobowości, postaw.
Wychowanie resocjalizacyjne – przezwyciężanie negatywnego ustosunkowania się do zbioru norm wskazujące (wyznaczające) jednostce określone obowiązki i uprawnienia. Celem tych oddziaływań jest eliminowanie względnie trwałych, negatywnych ustosunkowań do oczekiwań społecznych, a także celem jest wywołanie zamierzonych zmian osobowości (zmiana postaw wobec określonych oczekiwań społecznych).. Nie powinno być adresowane tylko do dzieci i młodzieży, ale też i do dorosłych, ponieważ wielu dorosłych wchodzi w konflikt z ormami społecznymi.
Proces resocjalizacji – polega na tym żeby nie tylko oduczać się postaw destrukcyjnych i uczeniu się postaw konstruktywnych, ale również na nabywaniu gotowości przyjęcia pozytywnych inspiracji, rozwijających osobowość.
W areszcie śledczym proces resocjalizacji nie istnieje, ponieważ tam czeka się na orzeczenie wyroku. Istnieje tam specyficzna forma izolacji, brak kontaktu z osobami z zewnątrz.
MECHANIZMY I CZYNNIKI REEDUKACJI
Reedukacja obejmuje:
- uczenie się unikania określonych sytuacji (nawyków), łamanie „schematu”
- blokowanie określonych sytuacji – racjonalizacja (rozumowa analiza sytuacji, świadome rozumowanie, jestem w stanie rozumowo zadziałać na siebie)
- wytwarzanie określonych struktur nawykowych
- zwiększanie gotowości do określonej aktywności (pozytywne nastawienia na zmiany; trzeba mieć chęć to zrobić, uczyć się dobrych nawyków, nastawienie na nowy styl życia, poprawę siebie)
- zmiana w hierarchii reakcji na społeczne oczekiwania (oduczenie się złych reakcji; zapomnienie tego, co było i nauka nowych rzeczy)
- czynności pamięciowe (organizm np.: pamięć mięśniowa) np.: organizm długi czas nie pali to następuje zapomnienie reakcji.
- ustępowanie pewnych reakcji (np.: patrzenie na samochód złodzieja – na co on zwraca uwagę); brak określonych reakcji.
Reedukacyjną system zależy w dużym stopniu od reakcji między karzącym a karanym np.: w komunizmie ktoś dążył do wolności słowa, został ukarany, bardzo źle znosi karę.
Reedukacja w sferze postaw to resocjalizacja = Proces resocjalizacji to proces ustępowania schematów.
Kara i nagroda jako istotne dla resocjalizacji:
Kara wewnętrzna – najbardziej pouczająca (jeśli ja przyjmuję to jest bardziej mocna i daje dobry efekt np.: lubimy psa i zrobiliśmy mu krzywdę, to patrząc mu w oczy mamy wyrzuty sumienia.
Kara zewnętrzna – tylko wtedy jest czynnikiem resocjalizacji, gdy wskutek takich kar człowiek uczy się nie popełniać przestępstw (jest skuteczna wtedy, gdy reagujemy na nią strachem).
Nagrody a nie kary uczą i wychowują.
Nagrody a nie kary decydują o wytwarzaniu schematu.
Nagroda przed karą, decyduje o łagodniejszym przyjęciu kary (Pochwała przed nagrodą powoduje, że lżej przyjmujemy złe wieści).
Surowe kary – mogą utrwalić negatywne, niesłuszne reakcje, poczucie niesprawiedliwości np.: wyzwalają agresje u osób, które maja poczucie niesłusznej kary (zbyt ostre).
Antyspołeczna agresywność może budować nienawiść społeczną (jak wyjdę to dopiero wtedy pokażę, zemsta będzie większa, wyrówna krzywdy skazanego).
Przed popełnieniem przestępstwa powstrzymuje nieuchronność kary (dla tych, co nie byli karani).
Recydywiści (ci, co już byli w więzieniu) nie boja się wcale. Brak dla nich elementów kary. Kara zewnętrzna do nich nie przemawia.
Bezpośrednie nagrody – bywają silniejsze niż bardziej odległe kary np.: jeszcze raz kiedyś (za tydzień) to zrobisz to przez tydzień nie masz dostępu do komputera – wtedy kara nie przemawia.
Odległość kary, nieskuteczność łapania przestępców powoduje, że złodzieje nie przejmują się. Taka kara nie buduje strachu.
Częstotliwość i szybkość daje lepsze efekty nagradzania. Karą jest np.: izolatka, kaftan a nagrodą są przepustki, widzenia (żeby nie czynili zła – nagrody motywują).
Istotnym procesem jest źródło nagród i kar, czyli społeczeństwo.
Sama kara nie prowadzi do ustąpienia negatywnych nawyków. Karanie bez nagród nie powoduje utrwalenia reakcji właściwych.
SYSTEM PENITENCJARNY – całokształt przepisów i instytucji prawa penitencjarnego.
Od momentu przetrzymywania ludzi w izolacji (więzieniu) zaczęto myśleć nad systemami i metodami tych izolacji.
System celkowy – miał 3 cele:
1. Pokuta
2. Odstraszenie
3. Poprawa
W tym systemie cela więźnia podobna była do celi klasztornej, wszystko otoczone kontemplacją z wiarą (zło świata ciąży na przestępcy to trzeba go od tego świata oddzielić; cela, izolacja, złe warunki bytowe, czytanie Biblii, odosobnienie daje poprawę). Funkcjonowało w Europie prawie do XIX wieku. Potem wprowadzono system milczenia – praca połączona z izolacją psychiczną (np.: więźniowie mogli ze sobą przebywać, pracować, ale nie mogli się komunikować.
Według Kodeksu Karnego Wykonawczego z 1997 roku wyróżnia się podział zakładów karnych ze względu na:
I Rodzaje zakładów karnych
II Typy zakładów karnych
III Systemy wykonywania kary
I Cztery rodzaje zakładów karnych:
1. N - Dla młodocianych (konieczność odizolowania ich od demoralizującego wpływu innych skazanych)
2. P - Dla odbywających karę po raz pierwszy (to miejsce pozwala na dobór metod dla tej grupy osób)
a) P1 – Dla odbywających karę po raz pierwszy w …
b) P2 – Dla odbywających karę po raz pierwszy w zakładzie półotwartym
3. R - Dla recydywistów penitencjalnych (to dorośli skazani za przestępstwa umyślne, którzy uprzednio byli już karani; ale mogą być tez przewiezieni do zakładów dla odbywających karę po raz pierwszy)
4. W - Dla odbywających karę aresztu wojskowego
II Typy zakładów karnych:
1. Areszt śledczy (zasada domniemanej niewinności; dla dobra śledztwa obowiązują pewne ograniczenia)
2. Zakład karny (po wyroku):
a) Typ zamknięty – cele są zamknięte całą dobę (chyba , że dyrektor wyrazi zgodę to na kilka godzin mogą być otwarte), więźniowie z reguły powinni pracować w zakładach karnych bądź przywięziennych (na zewnątrz tylko przy stosowaniu systemu konwojowania, oprócz niebezpiecznych tzw. N-ka)
b) Typ półotwarty – charakteryzują się mniejszym stopniem izolacji i zabezpieczenia w porównaniu z typem zamkniętym, cele są w dzień otwarte, w nocy zamknięte (według porządku wewnętrznego ustalonego przez dyrektora mogą poruszać się po zakładzie w wyznaczonych miejscach, mogą pracować na zewnątrz bez konwojenta, brać udział w szkoleniach, terapiach, mają możliwość uzyskania przepustek, maja tez większą ilość widzeń – 3 w miesiącu)
c) Typ otwarty – cele pozostają otwarte całą dobę, więźniowie są zatrudniani bez nadzoru konwojenta (preferuje się zatrudnienie na zewnątrz)
Typy zakładów karnych różnią się stopniem zabezpieczenia, stopniem izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się wewnatrz zakładu i poza jego obrębem.
Kodeksowo pomoc postpenitencjalna rozpoczyna się na pół roku przed wyjściem z zakładu. W rzeczywistości rozpoczyna się ona od momentu wejścia skazanego do zakładu.
III Systemy wykonywania kary:
1. Celkowy
2. Progresywny (klasowy, naukowy) - więzień trafia do określonych warunków, jeżeli sprawuje się dobrze to przechodzi w lepsze warunki – jest to system postępujący (nagroda za dobre postępowanie)
a) System terapeutyczny – jest to system nastawiony na terapie, mityngi, grupy terapeutyczne; jest systemem przejściowym; przeznaczony jest dla osób z zaburzeniami psychicznymi, z niepełnosprawnością fizyczną, upośledzonych umysłowo, a także dla alkoholików itp.
b) System zwykły – wykonanie kary w tym systemie ma zmierzać do realizacji celów indywidualnoprewencyjnych; system ten stosowany jest wobec skazanych dorosłych, jeśli nie odbywają jej w innym systemie (tzn. terapeutycznym lub programowego oddziaływania). Skazani mogą korzystać z dostępnego w zakładzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zajeć kulturowo-oświatowych i sportowych.
c) System programowego oddziaływania (wyznaczanie ścieżki) – jest systemem szczególnie nastawionym na resocjalizację; to indywidualny program oddziaływania przy współpracy skazanego (swoista forma kontraktu); program ten powinien zawierać rodzaje i formę (K.K.W. Art. 95 § 2)
Systemy wykonywania kary pozbawienia wolności nie są związane ani z rodzajem ani z typem zakładów karnych – one je przenikają, co oznacza, że każdy system można realizować w każdym typie i rodzaju zakładu karnego.
Klasyfikacja skazanych, kryteria w oparciu, o które dokonuje się podziału:
- płeć
- wiek
- uprzednio odbywane kary pozbawienia wolności
- umyślność lub nieumyślność popełnionego czynu
- czas pozostały do odbycia kary pozbawienia wolności
- stan zdrowia psychicznego i fizycznego
- stopień demoralizacji
Grupy kwalifikacyjne to rodzaje zakładów karnych a podgrupy kwalifikacyjne to typy zakładów karnych.
Osoby młodocianie i ich problematyka:
Cechy społeczne:
Grupa młodocianych jest zawsze najtrudniejsza grupa do resocjalizacji.
Wiek młodzieńczy:
- podatność na autorytety (ich siła oddziaływania na młodego człowieka jest bardzo silna); kreowania wizerunku
- przybieranie tożsamości na próbę (przyjmowanie tożsamości innych)
- wzmożony krytycyzm np.: obraza innych
- przeżywanie buntu młodzieńczego
- chęć osiągnięcia sukcesu
- niewielka odporność na stres
- resentyment (zniechęcanie się) np.: skoro nie mogę tego osiągnąć, to widocznie jest to niedobre
- preferowanie rozwiązań ostatecznych i definitywnych (stawianie wszystkiego na ostatnią kartę)
- tendencja do uproszczonego, idealistycznego świata np.: albo białe # albo czarne, dobre # złe
- zależność emocjonalna od rodziców (i dobrych i złych); rodzice jako autorytet do pewnego momentu
- interpretowanie stosunkowo drobnych niepowodzeń w kategorie katastrofy życiowej
- niska tolerancja na osoby, które wydają polecenia ( młodzież jest bardziej podatna na miękki, łagodny styl wydawania poleceń, nakazów)
Cechy społeczne młodocianych:
- wysoka podatność na grupę (grupa generuje pewne procesy, które oddziaływają na członków grupy); naciski grupy (konformizm – młody człowiek przyjmuje opinię, zdanie grupy)
- tendencja do uzyskania aprobaty i uznania grupy rówieśniczej (ich podziwu)
- przejawianie tendencji do ustalenia hierarchii grupowej (wybieranie prowidera, który jest autorytetem dla pozostałych członków grupy)
- deformacja dostrzegania zjawisk pod wpływem nacisku grupy, przede wszystkim przedstawiciela, przywódcy grupy
- opozycja do osób i instytucji godzących w grupę np.: szkoła
- uzależnienie od stereotypów kulturowych np.: błędne rozumienie w...
monikapiotr21