wiek wojen.doc

POCZATKI RZADOW WAZOW

·         PODWOJNA ELEKCJA

-po smierci Stefana Batorego o tron POlski umiegal sie arcyksiaze Maksymilia z Habsburgow i krolewicz szwedzki Zygmunt Waza

-dzieki poparciu Jana Zamojskiego krolem zostal Zygmunt Waza

-Maksymilian Habsburg probowal zdobyc tron w krakowie sila

-po nieudanym oblezeniu miasta arcyksiaze wycofal sie na slask gdzie doscignely go oddzialy Zmojskiego

-w 1588 pod Byczyna doszlo do bitwy gdzie przegrali Austryjacy

-Masymilian dostal sie do niewoli i musial zrzec sie pretensji do polskie korony

-Zygmunt III mimo iz byl krolem polski nadal byl prawowitym nastepca korony szwedzkiej

-jednak po smierci jego ojca Jana III, szwedzi sprzeciwiali sie uni z polska

-protestancka szwecja niechetna byla tez gorliwemu katolikowi jakim byl Zygmunt III

-w szwecji wybuchl bunt i sejm szwedzki zdetronizowal Zygmunta a na tronie szwedzkim zasiadl Karol Sudermanski

-krol polski chcial koniecznie odzyskac korone w szwecji gdyz zapewniala ona silna pozycje nie tak jak w polsce

-zacza on traktowac sprawy polski drugoplanowo co doprowadzilo do konfliktow ze szlachta

·         KONFLIKT ZE SZLACHTA

-szlachta oskarzyla krola o nie przestrzeganie artykulow henrykowskich

-zorganizowala rokosz-wystapila zbrojnie przeciwko krolowi- na czele stana Mikolaj Zebrzydowski

-wybuchla wojna domowa

-w 1607 w bitwie pod Guzowem Zygmunt Waza odniusl zwyciestwo ale to nie spowodowalo ostatecznego zlamania oporu

-wladca zrezygnowal z planow umocnienia wladzy w panstwie

-nigdy nie zdobyl przychylnosci szlachty, byl krytykowany-za dazenie do zawarcia sojuszu z Habsburgami

                                                                                               -za prowadzenie wojen z sasiadami

                                                                                               -za cudzoziemskie stroje wladcy

                                                                                               -za zamilowanie do alchemii

                                                                                               - do gry w pilke ktora wowczas byla jeszcze nieznana w    .            .                                                                                                 polsce

-jedyna grupa ktora go popierala to duchowienstwo-zwlaszcza jezuici

-wybierajac osoby na urzedy panstwowe celowo pomijal nawet najbardziej zasluzonych protestantow

-a jego osobistym doradca i spowiednikiem byl Piotr Skarga  

·         WOJNA ZE SZWECJA

-szlachta nie chciala sporow ze szwecja i dlatego nie popierala dazen Zygmunta do odzyskania wladzy w szwecji

-wladca zgodnie z pacta conventa oglosil inkorporacje do polski-Estoni, ktora byla pod panowaniem szwedzkim

-wybuchla wojna -stawka juz nie byl tylko tron szwedzki ale rowniez -DOMINIUM MARIS BALTICI-panowanie nad baltykiem

-na poczatku szwedzi zajeli cale polskie Inflanty ktore czesciowo zostaly odzyskane przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza

-w 1605 w bitwie pod Kircholmem-wojska szwedzkie zostaly pokonane, glownie dzieki ciezkiej kawalerii-husaria

- wkrotce zabraklo srodkow na zold dla zolniezy, odmowili oni dalszej sluzby i polska zawarla rozejm z oslabionymi szwedami

·         WOJNA O UJSCIE WISLY

-w latach 20  XVII w. szwedzi zaatakowly Pomoze Gdanskie i Prusy Ksiazence -zajely wowczas Krolewiec i dotarli do ujscia wisly a ich flota zablokowala gdanski port

-po wielu porazkach polakom udalo sie nie dopuscic do zajecia Gdanska dzieki dodatkowym silom i dowodcy hetmanowi Stanislawowi

         Koniecpolskiemu

-ciezkie zranienie krola szwedzkiego przerwalo dzialania wojenne

- mimo zwyciesta w 1627 pod Oliwa  i innych sukcesow, polacy nie zdolali wyprzec szwedow z prus

-w 1629 w Starym Targu zawarto niekorzystny rozejm

-szwedzi zatrzymali Inflanty z Ryga, porty Pruskie oprocz Gdanska, Krolewca i .Pucka.

-pokoj mial trwac 6 lat-szwedzi w obawie przed przegrana zwrocili sie o przedluzenie rozejmu

-nowe porozumienie podpisano w Sztumskiej Wsi

-szwecja zatrzymala Inflanty ale wycofala wojska z pomorza i prus oraz zaniechala pobierania cla z polskich portow

KONFLIKTY Z ROSJA I TURCJA

·         WALKI O CARSKI TRON

-po smierci Iwana Groznego tron w rosji obja Borys Godunow

-wowczas prawdopodobnie zostal zamordowany syn zmarlego wladcy Dymitr

-pojawily sie plotki ze Dymitr jednak przezyl

-od tego momentu pojawialy sie osoby podajace sie za prawowitego nastepce tronu

-pierwszym z nich byl mnich z rosji

-uzyskujac poparcie polskich magnatow pokonal wojska carskie i obja tron po smierci Godunowa

-otaczal sie polskimi doradcami co niepodobalo sie moskiewskim bojarom, zdobyli oni Kreml i zabili Dymitra Samozwanca

-po jego smierci tron obja bojar Wasyl Szulski ,ale pojawili sie inni Dymitrie

-kazdy z nich staral sie uzyskac poparcie bojarow i prywatnych armi magnatow z Rzeczpospolitej

-w zamian oferowali wysokie stanowiska, nadania ziem i bogate lupy

-pustoszylo to rosje i potegowalo chaos

·         WOJNA Z ROSJA

-Wasyl Szulski chcac zapobiec oslabieniu kraju zawarl sojusz ze Szwecja

-to stalo sie przyczyna wojny z Rzeczpospolita

-oddzialy polskie zaatakowaly twierdze Smolensk ktora strzegla drogi do Moskwy

-na pomoc twierdzy ruszyly oddzialy rosyjskie i szwedzkie ktòre zostaly pokonane pod Kluszynem

-polacy zdobyli Moskwe ale panowanie ich nie trwalo dlugo

-wybuchlo powstanie ludnosci rosyjskiej

-oblezonym wojskom polskim ruszyl na pomoc Jan Karol Chodkiewicz ale bez skutku

-polacy skapitulowali 1612r

-toczono kolejne wojny a ich celem bylo osadzenie na tronie w Moskwie Zygmunta Wazy lub jego syna Wladyslawa

-pokòj zawarto dopiero w 1634 w Polanowie

-do polski przylaczono ziemie smolenska, czernichowska i siewierska-terytorium polski liczylo prawie milion km2

·         ZAPOROZE I KOZACZYZNA

-na poludniu Ukrainy miedzy ostatnimi wioskami ruskimi a pierwszymi osadami Tataròw byl pas ziemi zwany Dzikimi Polami lub zwane inaczej Zaporoze, na ktòrych osiedlili sie kozacy, najczesciej byli to chlopi zbiegli z majatkòw szlacheckich, biedota, szlachta polska i ruska

-byli odwazni, cenili sobie wolnosc a glòwnie zajmowali sie najazdami na ziemie osmanskie

-tak powstala kozaczyzna -zorganizowana wspòlna wolnych ludzi

-jedynie na czas wojny wybierano wodza-atamana sprawujacy wladze absolutna

·         WOJNA Z TURCJA

-najazdy kozakòw na Turcje wplynely na pogorszenie sie stosunkòw polsko-tureckich

-sultan zagrozil wojna jezeli Zygmunt III Waza nie powstrzyma najazdòw kozackich

-wladca niechcial konfliktòw z kozakami gdyz byli o wiele silniejsi, chronili poludniowa granice panstwa przed napadami Tataròw, wspomagali wojska polskie w walkach ze Szwecja i Moskwa

-przyczyna wojny byla ròwniez walka o wplywy ksiestw Moldawi i Woloszczyzny

-wojna rozpoczela sie w 1620r.

-Hetman Stanislaw Zòlkiewski wkroczyl na ziemie moldawskie liczac na pomoc tamtejszego wladcy

-wladca ten przeszedl jednak na strone Turkòw i wojsko polskie musialo jak najszybciej wycofac sie do granic Rzeczpospolitej, zostalo jednak dogonione i rozbite w bitwie pod Cecora

- sejm uchwalil nowe podatki i rozpoczeto przygotowania do dalszych walk

-rok pòzniej na polske ruszyl sultan z ponad tysieczna armia

-wojska polskie na wroga czekaly pod Chocimiem a na ich czele stana hetman Jan Karol Chdkiewicz

-walki rozpoczeto we wrzesniu 1621 i trwaly kilka tygodni

-Turcy nie zdobyli umocnien polskich i  poniesli duze straty

-zawarto pokòj-zachowano dotychczasowe granice

                         -obie strony mialy pilnowac swoich sojusznikòw

                          -Polacy Kozakòw a Turcy Tataròw

KRYZYS RZECZPOSPOLITEJ

·         WOJNA DOMOWA

-Jan Kazimierz dazyl do wzmocnienia wladzykrolewskiej

-chcial przeprowadzic elekcje vivente rege-czyli za zycia kròla

-chcial aby kolejnym kròlem byl Henryk Burbon Konde-francuski ksiaze

-tym planom sprzeciwiala sie szlachta i magnaci

-rozpocza sie rokosz na czele ktòrego stana hetman Jerzy Lubomirski

-decycujaca bitwa odbyla sie w 1666r. pod Matwami gdzie wojska kròla zostaly pokonane

- zawarto porozumienie-kròl zrezygnowal z umocnienia wladzy

                                      -Lubomirski przeprosil kròla i udal sie na wygnanie

-Jan Kazimierz zniechecony ciaglymi potyczkami abdykowal w 1668 i wyjechal do francji

-kolejnym kròlem zostal Michal Korybut Wisniowiecki popierany przez szlachte

-nowego kròla popierali Habsburgowie co przyczynilo sie do pogorszenia stosunkòw z imperium osmanskim,ktorzy byli wrogo nastawieni do habsburgòw

·         KONFLIKT Z TURCJA

-W 1667 zostal podpisany rozejm z rosja co nie zazegnalo konfliktu

-czesc kozakòw nie zgadzala sie na podzial zaporoza miedzy rosja a rzeczpospolita, chcac bronic niezaleznosci

- wòwczs na czele kozakòw stana hetman Piotr Doroszenko-wezwal na pomoc Tataròw                 

                                                                                                   -uznal zwierzchnictwo lenne turcji

-widzac cala sytuacje sultan Mahmed IV ,chcac zdobyc nowe terytoria ruszyl na polske

-o nadchodzacym niebezpieczenstwie ,poinformowal kròla sklòcony z nim hetman Jan Sobieski

-dlatego tez kròl zlekcewazyl ostrzezenia myslac ze hetman dazy do wlasnych kozysci

-w 1672 turcy wkroczyli do polski kompletnie nie przygotowanej do wojny

-szybko zdobywajac zamek w Kamiencu Podolskim dotarli az do Lwowa

-aby uniknac calkowitej porazki polska zgodzila sie na podpisanie pokoju z Turcja w Buczaczu

                    -polska musiala oddac wojewòdztwa podolskie, braclawskie i poludniowa czec kijowskiego

                    -miala placic sultanowi coroczna danine

-ta upokarzajaca sytuacja sprawila, ze- szlachta przeznaczala wieksze sumy na wojska

                                                             -uchwalono nowe podatki

                                                              -zaczeto pobòr do wojska

-na czele armi stana Jan Sobieski i jesienia w 1673 armia polska wkroczyla na terytorium Turcji

-w bitwie pod Chocimiem turcja zostala pokonana , ale nie udalo sie odzyskac utraconych ziem

·         POLITYKA JANA III SOBIESKIEGO

-po smierci Michala Korybuta nowym wladca polski zostal Jan Sobieski

-zawarl pokòj z Turcja w Zurawinie w 1676-do Turcji zostaly przylaczone prawobrzezna Ukraina i Kamieniec Pod.

                                                                       -polska juz nie musiala placic daniny sultanowi

-chcial zerwac sojusz z Habsburgami i odzyskac Prusy Ksiazece oraz Slask

-podpisal tajne porozumienie z Francja i Szwecja

-planòw wladcy nie popierala szlachta i magnaci - chcieli odzyskac utrzcone ziemie na Ukrainie

-do dalszej walki z Turcja nawolywolo ròwniez katolickie duchowienstwo

-nastepnie francja i szwedzi wycofali sie z podpisanego porozumienia

-wòwczas Sobieski zawarl z Austriaantytureckie przymierze-oba kraje mialy wzajemnie sobie pomagac w razie ataku sultana

·         ODSIECZ WIEDENSKA

-w 1683 Turcy pod wodza wezyra Kara Mustafy zaatakowali stolice Austri Wieden

-na pomoc ruszyl Sobieski oraz ksiazeta niemieccy

-decydujaca bitwa odbyla sie 12 wrzesnia 1683 pod Wiedniem

-zwyciestwo odniosly polaczone sily polsko-austriacko-niemieckie

-decydujaca role odegral atak polskiej husarii pod dowòdctwem samego kròla

-turcy uciekli z pola walki zostawiajac swòj obòz i zgromadzone bogactwa

-po tym wydarzeniu zostal zawarty sojusz miedzy Rzeczpospolita, cesarstwem, Wenecja i papiestwem

-utworzono koalicje panstw - SWIETA LIGA -celem miala byc walka z muzulmanska Turcja

-zmagania wojenne z turcja zakonczyl pokòj w Karlowicach w 1699 (po smierci J.Sobieskiego)

-uzgodniono iz ziemie zagarniete w 1672 powròca do polski

-wzrosla pozycja rosji i austri

-turcja utracila znaczenie

·         KRYZYS RZECZPOSPOLITEJ

-potop szwedzki, wojny z Rosja, Turcja -powaznie oslabilo polske

-spadla ilosc ludnosci, znacznie zmniejszylo sie terytorium panstwa

-przemarsze wojsk ktòre rabujac hamowaly rozwòj miast

-nieregularne placenie podatkòw przez poddanych

-brak pieniedzy na zold dla wojska-co prowadzilo do buntòw( grabiac odbierali swoje naleznosci)

-rosla nietolerancja wyznaniowa -posadzani byli o sprzyjanie najezdzcom

-w 1658 uchwalono ustawe o wypedzeniu Braci Polskich

-wyznawcy innych odlamòw spotykali sie z wrogoscia , byli szykanowani

-w ten sposòb szlachta szukala winnych wojny polso-szwedzkiej (zapominajac o swoich powiazaniach)

-poslowie oplacani przez moznowladcòw, glosowali zgodnie z ich wola

-liberum veto -majaca strzec przywilejòw szlacheckich, stala sie narzedziem do zrywania posiedzen sejmowych

-pierwszym ktòry to zrobil byl przekupiony przez Radziwilòw Wladyslaw Sicinski

-zrywanie sejmòw uniemozliwialo przeprowadzenie jakichkolwiek reform

-polska stracila swoja silna pozycje

1588-bitwa pod Byczyną

1599-detronizacja Zygmunta III w Szwecji

1605-bitwa pod Kircholmem

1607-bitwa pod Guzowem

1610-bitwa pod Kłuszynem

1612-kapitulacja Polaków

1620-klęska pod Cecorą

1621-bitwa pod Chcimiem

1624-pierwszym ministrem został kardynał Richelieu

1627-Bitwa pod Oliwą

1629-rozejm w starym Targu

1634-pokój w Polanowie

1635-rozejm w Sztumskiej Wsi

1645-bitwa pod Naseby

1649-egzekucja Karola I

1649-oblężenie Zbaraża

1651-uchwalenie Aktu nawigacyjnego

1652-klęska polaków pod Batochem

1654-umowa kozacko-rosyjska w Perejasławiu

1655-zawiązanie konfederacji w Tyszowcach

1656- porozumienie w Radnot

1656-bitwa pod Warką

1657-traktaty wawelsko-bydgoskie

1658-ugoda w Hadziaczu

1658-wygnanie arian z polski

1660-pokój w Oliwie

1660-koronacja Karola II

1666-starcia wojsk pod Mątwami

1667-rozejm w Andruszowie

1672-pokój w Buczaczu

1673-zwycięstwo J.Sobieskiego pod Chocimiem

1674-koronacja J.III Sobieskiego

1676-rozejm w Żurawnie

1679-uchwalenie Habeas Corpus 

1683—bitwa pod wiedniem

1685-odwołanie Edyktu nantejskiego

1686-pokój w Moskwie

1689-wydanie Deklaracji praw narodu angielskiego

1699-pokój w Karłowicach

1715-śmierć Ludwika XIV

1826-zajęcie przez Szwedów Pomorza i Prus Książęcych

rokosz-wystapienie zbrojne przeciwko kròlowi

...