portugalia.pdf

SYSTEMY EDUKACJI W EUROPIE – STAN

OBECNY I PLANOWANE REFORMY

PORTUGALIA

1. Populacja uczących się i język nauczania

W 2004 r. osoby w wieku poniżej 30 lat stanowiły 36,1% ludności (3 800 233), a 1 097 366 uczniów

było w wieku objętym kształceniem obowiązkowym. Językiem nauczania jest język portugalski.

2. Administracja i zarządzanie

W roku szkolnym 2005/06 ok. 82% uczniów uczęszczało do placówek państwowych, a 18% do

placówek prywatnych.

Ministerstwo Edukacji wytycza ogólną politykę edukacyjną, a jeden z jego departamentów odpowiada

za planowanie oraz koordynację działań w zakresie zarządzania i administracji na każdym poziomie

edukacji. Wdrażaniem polityki ministerstwa, opracowywaniem wytycznych oraz koordynacją i

wspieraniem działalności wszystkich placówek oświatowych zajmuje się pięć organów regionalnych

(działających na tej części terytorium kraju, która znajduje się na lądzie stałym). Na mocy Ustawy

zasadniczej, stanowiącej podstawę powołania w 2002 r. XV rządu konstytucyjnego, utworzono

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w celu ściślejszego powiązania dydaktyki z badaniami.

We współpracy z Dyrekcją Generalną ds. Szkolnictwa Wyższego w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa

Wyższego regionalne organy Ministerstwa Edukacji koordynują i wdrażają przepisy dotyczące przyjęć

na studia w uczelniach. W koordynacji i wspomaganiu działań placówek oświatowych uczestniczą

również ośrodki edukacyjne na szczeblu gminy. Ostatnio rozszerzono zakres autonomii organów

zarządzających poszczególnymi szkołami lub grupami szkół. Uczelnie są autonomiczne.

W autonomicznych regionach Madery i Azorów oświatą zarządzają samorządy regionalne poprzez

sekretariaty ds. edukacji.

Przeprowadzanie inspekcji należy do zadań Generalnego Inspektoratu ds. Oświaty, którego

delegatury regionalne nadzorują wszystkie aspekty oświaty.

3. Edukacja przedszkolna

Edukację przedszkolną, która jest nieobowiązkowa dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat, prowadzą

zarówno państwowe, jak i prywatne przedszkola. Edukacja przedszkolna w placówkach państwowych

jest bezpłatna, natomiast w prywatnych przedszkolach pobiera się opłaty.

2004/05

Wiek: 3 lata

Wiek: 4 lata

Wiek: 5 lat

Odsetek dzieci objętych edukacją

przedszkolną

61,2%

81,2%

89,1%

4. Kształcenie obowiązkowe

a) Etapy

Ensino básico ( dziewięcioletnia szkoła podstawowa obejmująca poziom

podstawowy i średni I stopnia )

I cykl – wiek: 6-10 lat

II cykl – wiek: 10-12 lat

III cykl – wiek: 12-15 lat

Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 6 do 15 lat. Uczniowie, którzy osiągnęli limit wieku

kształcenia obowiązkowego (15 lat), a nie ukończyli z pozytywnymi ocenami IX klasy, mogą

kontynuować kształcenie obowiązkowe w ramach „ Educação recorrente ” (kształcenia dorosłych).

b) Warunkiprzyjęć

Dzieci, które osiągają wiek 6 lat do 15 września, obowiązkowo zapisuje się do I klasy w tym samym

roku kalendarzowym. Kształcenie w ramach I cyklu mogą również rozpocząć dzieci, które ukończą 6

lat w okresie między 16 września a 31 grudnia, pod warunkiem, że w corocznym terminie zapisów ich

rodzice lub opiekunowie złożą podanie do szkoły położonej najbliżej ich miejsca zamieszkania (lub

miejsca pracy). Nauka w szkołach państwowych jest bezpłatna.

c) Dzienny/tygodniowy/rocznywymiarzajęć

Rok szkolny trwa 180 dni, na ogół od połowy września do końca czerwca. Szkoły są czynne przez

pięć dni w tygodniu, a wymiar zajęć w I cyklu ensino básico wynosi 26 godzin. Zgodnie ze

zrewidowanym programem nauczania z 2001 r. tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych wynosi 17

godzin w II cyklu i 18 godzin w III cyklu ensino básico , przy czym każda godzina zajęć trwa ok. 90

minut. Roczny wymiar zajęć wynosi 788 godzin zajęć dydaktycznych dla 6-latków i od 875 do 904 dla

10-latków i starszych dzieci.

d) Wielkość klas/podział uczniów na klasy

Zgodnie z przepisami klasy na poziomie podstawowym powinny liczyć 24 uczniów. W szkołach, w

których pracuje tylko jeden nauczyciel, klasy liczą 18 uczniów. W II i III cyklu liczba uczniów w klasie

może wynosić od 25 do 28. Uczniów dzieli się na ogół na klasy według wieku. Uczniów I cyklu uczy

nauczyciel przedmiotów zintegrowanych. Kształcenie w II i III cyklu ensino básico jest prowadzone

przez wielu nauczycieli i dzieli się na wielodyscyplinarne dziedziny. Zajęcia prowadzą nauczyciele

przedmiotu, którzy specjalizują się w poszczególnych dziedzinach.

e) Programyitreści nauczania

Podstawy programowe określa Ministerstwo Edukacji, natomiast szkoły mogą je dostosowywać do

warunków lokalnych. Jeśli chodzi o metodykę nauczania, Ministerstwo Edukacji wydaje ogólne

wytyczne. Ministerstwo Edukacji uczestniczy w procesie opracowywania programów nauczania

wszystkich przedmiotów. Podręczniki są wydawane na zasadach komercyjnych.

Przedmiotami obowiązkowymi w I cyklu są: język portugalski, matematyka, ekologia, zajęcia

artystyczne, wychowanie fizyczne oraz religia (jako przedmiot fakultatywny). W II cyklu obowiązują

dziedziny wielodyscyplinarne, które obejmują języki i przedmioty społeczne, przedmioty przyrodnicze,

matematykę, wychowanie plastyczne i zajęcia techniczne, wychowanie fizyczne oraz religię (jako

przedmiot fakultatywny). Do przedmiotów obowiązkowych w III cyklu należą: język portugalski, dwa

języki obce, religia (jako przedmiot fakultatywny), biologia, chemia i fizyka, wychowanie plastyczne,

zajęcia techniczne, historia, geografia, matematyka i wychowanie fizyczne oraz jeden przedmiot do

wyboru w dziedzinie artystycznej. W ramach wszystkich 3 cyklów ensino básico kładzie się nacisk na

trzy nowe ponadprzedmiotowe bloki programu nauczania – blok projektowy, naukę pod nadzorem

nauczyciela i wychowanie obywatelskie. Te trzy bloki, łącznie z etyką i religią oraz zajęciami

sportowymi stanowią obszar zwany „rozwojem indywidualnym i społecznym uczniów”.

f) Ocena, promocja i kwalifikacje

Ocenę prowadzi się zgodnie z uregulowaniami na szczeblu krajowym, stosując metody oceny

formatywnej i sumatywnej. Ocena formatywna opiera się na danych zbieranych przez nauczyciela i

służy do diagnozowania potrzeb ucznia oraz jako źródło informacji przekazywanych rodzicom. W I

cyklu ocenę sumatywną powinno się przeprowadzać dopiero od drugiego roku nauki. Na zakończenie

każdego semestru i cyklu przeprowadza się sprawdziany oceniane w skali od 1 do 5. Na zakończenie

III cyklu (ostatniego roku kształcenia obowiązkowego) uczniowie obowiązkowo przystępują do

centralnych egzaminów z języka portugalskiego i matematyki. O promocji w ramach I cyklu i przejściu

z I do II cyklu decydują nauczyciele. Zgodnie ze zrewidowanym programem nauczania z 2001 r. o

ocenie w II i III cyklu ensino básico decydują nauczyciele z rady klasowej. Rada klasowa ocenia, czy

uczeń posiadł niezbędne umiejętności.

Przejście z II do III cyklu jest uzależnione od wyników ucznia w nauce, a decyzję w tej sprawie

podejmuje rada klasowa. Na zakończenie III cyklu wszyscy uczniowie, którzy przystąpili do

centralnych egzaminów i je zdali, otrzymują świadectwo ukończenia kształcenia obowiązkowego

( Diploma de Ensino Básico ).

5. Szkolnictwo średnie II stopnia i policealne

a) Rodzajekształcenia

Kształcenie na poziomie szkoły średniej

Wiek: 15-18 lat

• Profil ogólnokształcący (matematyczno-przyrodniczy i humanistyczny)

(Klasy X, XI i XII)

• Profil techniczny

• Profil artystyczny

Kształcenie zawodowe

Kształcenie dorosłych na poziomie szkoły średniej

Wiek: powyżej 18 lat

(Klasy X, XI i XII)

b) Kryteriaprzyjęć

Kształcenie w szkole średniej II stopnia mogą rozpocząć wyłącznie uczniowie, którzy ukończyli

dziewięć lat kształcenia obowiązkowego. Warunkiem przyjęcia do szkół zawodowych ( escolas

profissionais ) jest ukończenie kształcenia obowiązkowego lub uzyskanie równorzędnej kwalifikacji. W

szkołach średnich klasy liczą od 15 do 26 uczniów. Wszyscy uczniowie muszą mieć co najmniej 14-15

lat i poniżej 18 lat. Uczniowie w wieku powyżej 18 lat mogą podjąć naukę jedynie w placówkach

kształcenia dorosłych. W państwowych szkołach średnich od uczniów pobiera się niewielkie opłaty.

c) Programyitreści nauczania

Reforma programowa szkolnictwa średniego II stopnia została zatwierdzona w 2004 r. (Ustawa nr

74/2004 z 26 marca) i wdrożona w roku szkolnym 2004/05. Nowy program nauczania obejmuje:

• Programy o profilu matematyczno-przyrodniczym i humanistycznym w 5 dziedzinach : nauki

ścisłe i techniczne, nauki ekonomiczne i społeczne, nauki o człowieku i nauki społeczne, języki i

literatura oraz sztuki plastyczne. Programy te są przewidziane dla uczniów, którzy zamierzają

podjąć studia w uczelni.

• Programy kształcenia technicznego w 10 dziedzinach : budownictwo wodne i lądowe,

elektrotechnika i elektronika, informatyka, projektowanie sprzętu, multimedia, administracja,

marketing, planowanie przestrzenne i środowisko, opieka społeczna oraz sport. Programy te są

przewidziane dla uczniów, którzy zamierzają podjąć pracę, kontynuować naukę w ramach

specjalistycznych programów technicznych na poziomie policealnym lub podjąć studia w uczelni.

• Specjalistyczne programy artystyczne w 3 głównych dziedzinach : sztuki plastyczne, taniec i

muzyka. Kształcenie w dziedzinie sztuk plastycznych (obejmujące komunikację audiowizualną,

projektowanie komunikacji, projektowanie produktów i produkcję artystyczną) jest przewidziane

dla uczniów, którzy są zainteresowani specjalistycznym kształceniem artystycznym i zamierzają

kontynuować naukę na poziomie policealnym w ramach specjalistycznych programów

technicznych, podjąć studia w uczelni lub rozpocząć pracę zawodową. Kształcenie w dziedzinie

tańca jest przeznaczone dla uczniów, którzy zamierzają kontynuować kształcenie w tej dziedzinie,

a zwłaszcza tych, którzy uczęszczali do szkoły tańca i ukończyli kształcenie w dziedzinie tańca na

poziomie podstawowym; uczniowie ci mogą także podjąć studia w uczelni lub pracę. Z kolei

kształcenie w dziedzinie muzyki jest przewidziane dla uczniów, którzy ukończyli kształcenie w

dziedzinie muzyki na poziomie podstawowym i zamierzają podjąć studia w uczelni. Programy w

dziedzinie tańca i muzyki będą wprowadzane do szkół od roku 2007/08.

• Programy kształcenia dorosłych : kształcenie jest podzielone na 3 profile (matematyczno-

przyrodniczy i humanistyczny, techniczny i specjalistyczny artystyczny) i ma stwarzać „drugą

szansę” tym osobom, które przerwały naukę w szkole lub nie miały możliwości jej kontynuowania

w młodszym wieku.

Komponent ogólny , który jest wspólny dla wszystkich programów , obejmuje następujące

przedmioty obowiązkowe: język portugalski, jeden lub dwa języki obce, filozofię, wychowanie fizyczne

(z wyjątkiem programów kształcenia dorosłych) oraz informatykę. Po wprowadzeniu komputerów do

komponentu ogólnego, informatyka stała się obowiązkowa dla wszystkich uczniów i słuchaczy.

Komponent społeczno–kulturalny w kształceniu zawodowym obejmuje następujące przedmioty

obowiązkowe: język portugalski, jeden lub dwa języki obce, zajęcia integracyjne, informatykę i

wychowanie fizyczne

d) Ocena, promocja i kwalifikacje

Ocenę formatywną prowadzą nauczyciele i ma ona zasadniczo charakter opisowy i jakościowy. Ocena

sumatywna, w skali 0-20, jest przeprowadzana na szczeblu szkoły i decyduje o promocji. Na

zakończenie klasy XI i XII w klasach o profilu matematyczno–przyrodniczym i humanistycznym, dla

uczniów zamierzających ubiegać się o przyjęcie do szkół wyższych, organizowane są przez

ministerstwo edukacji ogólnokrajowe egzaminy. Uczniowie, którzy ukończyli ten cykl kształcenia z

ocenami pozytywnymi, otrzymują świadectwo ukończenia szkoły średniej ( diploma de estudos

secundários ); uczniowie, którzy ukończyli kształcenie techniczne, otrzymują zarówno świadectwo

kwalifikacji zawodowych III poziomu, jak i świadectwo ukończenia szkoły średniej. W szkołach

zawodowych uczniowie otrzymują świadectwo potwierdzające uzyskanie kwalifikacji zawodowych III

poziomu, które uznaje się również za równorzędne świadectwu ukończenia szkoły średniej.

6. Szkolnictwo wyższe

a) Rodzajeuczelni

Szkolnictwo wyższe w Portugalii, obejmujące podsystem uniwersytetów i podsystem politechnik, jest

prowadzone w uczelniach państwowych, prywatnych i spółdzielczych. Prawo gwarantuje możliwość

przechodzenia między podsystemem uniwersyteckim i politechnicznym oraz uczelniami państwowymi,

prywatnymi i spółdzielczymi.

b) Warunkiwstępu

Warunki przyjęć na studia są ustalane co roku przez państwo. Z reguły określone są następujące

warunki wstępu: ukończenie z pozytywnymi ocenami XII klasy lub kształcenia na równorzędnym

poziomie (zakończonego zdaniem egzaminu centralnego), przystąpienie do egzaminów centralnych z

określonych przedmiotów zgodnie z wybranym kierunkiem studiów oraz spełnienie innych warunków

dla kandydatów na danym kierunku, jeśli takie warunki obowiązują.

c) Kwalifikacje

W związku z procesem realizacji Strategii Lizbońskiej oraz wypełniania postanowień Deklaracji

Bolońskiej zostały uchwalone następujące akty prawne:

Ustawa numer 42/2005 z dnia 22 lutego – regulująca zasady i narzędzia prowadzące do stworzenia

Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Nowa legislacja dotyczy wszystkich instytucji

szkolnictwa wyższego i wszystkich typów studiów.

Ustawa numer 49/2005, z dnia 30 sierpnia, ustanawiająca nową strukturę organizacji szkolnictwa

wyższego w ramach studiów trójstopniowych oraz wprowadzająca system ECTS.

Ustawa numer 74/2006, z dnia 24 marca, zatwierdzająca nowe typy kwalifikacji (stopni/tytułów) i

dyplomów.

Portugalski system szkolnictwa wyższego składa się z dwóch podsystemów: uniwersytetów i

politechnik.

Wyżej wymieniona legislacja określa rodzaje i czas trwania studiów prowadzących do uzyskania

poszczególnych stopni:

Uniwersytety przyznają stopnie akademickie licenciatura , mestrado i doutoramento .

Politechniki przyznają stopnie akademickie licenciatura i mestrado.

Studia prowadzące do uzyskania stopnia licenciatura obejmują od 180 do 240 punktów kredytowych i

trwają od 6 do 8 semestrów.

Studia prowadzące do uzyskania stopnia mestrado obejmują 90 do 120 punktów kredytowych i trwają

od 3 do 4 semestrów.

Stopień akademicki doutoramento jest przyznawany tym studentom, którzy przeprowadzili

zaawansowane badania naukowe w wybranej dziedzinie i zaprezentowali wyniki podczas publicznej

obrony.

Pomimo przyjęcia wyżej wymienionej legislacji nowa struktura szkolnictwa wyższego nie została

jeszcze wprowadzona i instytucje działają na niżej opisanych zasadach:

W dwóch podsystemach szkolnictwa wyższego, tj. uniwersytetach i politechnikach, przyznaje się tytuły

zawodowe bacharelato i licenciatura . Większość programów kończących się uzyskaniem licenciatura

w politechnikach jest podzielona na dwa cykle: pierwszy prowadzi do tytułu bacharelato , a drugi do

tytułu licenciatura . Dwustopniowa licenciatura stanowi atrakcyjny wariant kształcenia politechnicznego,

ponieważ tego rodzaju kształcenie o bardziej zawodowym profilu nie wyklucza możliwości

kontynuowania studiów i uzyskania wyższych tytułów/stopni. Tytuły licenciaturas w politechnikach

przyznaje się po 4- lub 5-letnich studiach, natomiast w uniwersytetach – po studiach trwających od 4

do 6 lat. Tytuł zawodowy Bacharelato uzyskuje się w obydwu przypadkach po 3-letnich studiach.

Tytuły zawodowe i stopnie naukowe na poziomie podyplomowym ( mestrado i doutoramento )

przyznają wyłącznie uniwersytety.

7. Kształcenie specjalne

Kształcenie specjalne prowadzi się na ogół w szkołach ogólnodostępnych we współpracy z lokalnymi

ośrodkami pomocy pedagogicznej. Szacuje się, że w roku 2004/05 kształceniem specjalnym było

objętych łącznie 56 646 uczniów (w tej części Portugalii, która jest położona na lądzie stałym). Łączna

liczba uczniów korzystających z pomocy w nauce stanowi 5% populacji szkolnej na poziomie

podstawowym i średnim. Większość uczniów wymagających specjalnej pomocy w nauce kształci się w

ramach I cyklu (45%) oraz II i III cyklu (37%). Zaledwie 3% uczniów posiadających specjalne potrzeby

edukacyjne kształci się w szkołach średnich. Spośród łącznej liczby uczniów wymagających

długoterminowej, specjalnej pomocy w nauce znaczna większość ma problemy o charakterze

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: