kredyt dyskontowy.doc

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

KREDYT DYSKONTOWY

Czym jest dyskonto weksla ?

Dyskonto jest różnicą pomiędzy ceną po jakiej odsprzedano wierzytelności przed terminem, a jej wysokością w terminie płatności. Dyskonto jest więc potrąceniem przez bank części sumy nominalnej papieru wartościowego o późniejszym terminie płatności (odsetek).[1] Wysokość tego potrącenia ustala się w skali roku – stopa procentowa. Właśnie stopa dyskontowa stanowi podstawę obliczania dyskonta. Stopa dyskontowa jest różna w poszczególnych krajach. Jej wysokość zmienia się i zależy od sytuacji finansowej dłużnika, rodzaju zabezpieczenia wierzytelności, formy papieru wartościowego. Bank dyskontujący pobiera również prowizję bankową.

Warto również krótko zdefiniować pojęcie redyskonta. Jest nim powtórne potrącenie odsetek od terminowych papierów wartościowych, których termin płatności jeszcze nie minął, przy zakupie ich przez bank centralny od banków handlowych (dyskontujących), które wcześniej dokonały operacji ich dyskonta. Podstawą redyskonta jest ustalana przez bank centralny stopa redyskonta, będąca

jednym z narzędzi regulowania podaży pieniądza.

Jeżeli chodzi o weksel to wiadomo, że jest on papierem wartościowym o ściśle określonej przez prawo wekslowe formie, charakteryzującym się tym, że złożony na nim podpis stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego.[2] Weksel jest ważnym instrumentem kredytowym. Dzięki wekslowi przedsiębiorstwa w zamian za przyszłe świadczenie otrzymują kapitał lub towary od razu. Obok funkcji kredytowej weksel spełnia tzw. funkcję płatniczą (poprzez indos bierze udział w obrocie zamiast zapłaty w gotówce). Każdy posiadacz weksli, pierwszy lub którykolwiek inny, może przedłożyć je bankowi do dyskonta. Weksle przedstawione do dyskonta są poddawane ocenie formalnej i merytorycznej. Ocena formalna polega na badaniu ich zgodności z prawem wekslowym. Merytoryczna ocena weksla ma dać odpowiedź na jedno pytanie – jakie jest prawdopodobieństwo wykupienia weksla w terminie płatności oraz wyegzekwowanie należności od innych zobowiązanych, podpisanych na tym wekslu. Taka ocena sprowadza się do oceny kondycji gospodarczej i finansowej tych jednostek.

Weksle można składać do dyskonta w dowolnie wybranym banku komercyjnym. Jeśli po sprawdzeniu weksla bank nie ma zastrzeżeń, dyskontuje go (kupuje). Oznacza to przejęcie praw wynikających z tych weksli, natomiast podawca otrzymuje ich pieniężną równowartość wynikającą z rachunku dyskonta (pomniejszoną o odsetki). Odsetki naliczane w wielu różnych sytuacjach (w praktyce gospodarczej) stanowią wynagrodzenie płacone przez dłużnika jego wierzycielowi. Wysokość wynagrodzenia jest zależna od trzech czynników: kwoty długu, stopy oprocentowania i czasu. Te trzy czynniki muszą być znane aby obliczenie dyskonta było możliwe.

Trzeba wyróżnić dwie sytuacje. W jednej z nich podstawą naliczania odsetek za  czas  miniony  lub  przyszły  jest  kwota  długu.  Dłużnik   dysponuje   środkami wierzyciela, wobec tego jest zobowiązany płacić za to odsetki według umówionej stawki. Druga sytuacja występuje kiedy jest wystawiony dokument dłużny na określoną kwotę i znany jest termin zapłaty, a trzeba wyliczyć równowartość długu w określonym dniu, przed upływem tego terminu przy ustalonej stopie oprocentowania zwanej w takim przypadku stopą dyskontową. W tym celu wykonuje się rachunek dyskonta powszechnie stosowany w bankach, ale nie tylko tam. Klasycznym przykładem tego rodzaju operacji może być postępowanie z wekslem. W terminie płatności dłużnik ma zapłacić kwotę na jaką wystawiony jest weksel i nic ponadto. Powstaje więc pytanie jaką wartość przedstawia ten dokument w określonym dniu przed terminem płatności?

Dyskonto ma zastosowanie w sytuacjach kiedy wierzyciel zgadza się czekać na zapłacenie mu kwoty długu w przyszłości, w umówionym dniu. Trzeba jednak wyraźnie rozróżnić pierwszego wierzyciela, który decyduje o kwocie na jaką ma być wystawiony weksel; i następnych, przyjmujących go. Kolejny nabywca weksla nie ma już powodu rezygnować z odsetek. Oblicza się więc odsetki należne za czas do terminu płatności i pomniejsza o tę wielkość kwotę weksla. Zbywającemu weksel należy się tylko ta różnica. W terminie płatności otrzymuje posiadacz weksla pełną kwotę na jaką weksel jest wystawiony, czyli kwotę za którą weksel nabył oraz odsetki należne za czas oczekiwania na zapłatę, potrącone od tej kwoty w dniu nabycia weksla.

W transakcjach wekslowych występuje różnica między kwotą na jaką weksel jest wystawiony i jego równowartością bieżącą. Zapłata wekslem następuje w kwocie, którą trzeba wyliczyć. W tym przypadku, podobne jak przy oprocentowaniu kredytu, wynik rachunku jest zależny od kwoty weksla, dystansu czasowego do terminu płatności oraz stopy dyskontowej. Metoda liczenia musi być jednak inna.

Jeśli kwota długu nie zmienia się w ciągu okresu można wykonać obliczenie stosując prosty wzór:

P = K · (n : 360) · p[3]

Gdzie :              P – szukana kwota odsetek

                         K – kwota długu (kapitał)

                            n – ilość dni, za które obliczamy oprocentowanie

p – stopa oprocentowania wyrażona ułamkiem ‘od sta’ (ułamek   w formie ilorazu 38:100 lub dziesiętny 0,38)

Jak widać, pierwszy element wzoru obejmuje kapitał, drugi upływ czasu a trzeci wysokość umówionej stopy procentowej, a więc wszystkie wcześniej wskazywane elementy omawianych transakcji.

Powracając do rachunku dyskonta należy przypomnieć, że przed wystawieniem dokumentu dłużnego (weksla) trzeba odpowiedzieć na pytanie: na jaką kwotę należy wystawić weksel aby pierwszy przyjmujący otrzymał umówiony ekwiwalent za czas oczekiwania na zapłatę. Do kwoty długu wynikającego z danej transakcji kupna – sprzedaży, trzeba doliczyć wysokość odsetek, jaką można uzyskać od znanej kwoty kapitału (długu), za znany okres czasu i według stopy oprocentowania przyjętej przez kontrahentów. Wyżej podany wzór pomaga to obliczyć. Przypomnę jednak, że zapłata jednym wekslem może nastąpić wielokrotnie, aż do terminu płatności. Rachunek dyskonta jest więc przeprowadzany wielokrotnie. Wynik jest zawsze inny, ponieważ stale ulega skróceniu czas oczekiwania na zapłatę ciągle jednakowej kwoty weksla. Rachunek dyskonta sprowadza się do obliczenia kwoty odsetek należnych od daty dyskonta, do terminu zapłaty.

Znane powszechnie powiedzenie ‘czas to pieniądz’ znajduje dobitne i wymierne potwierdzenie właśnie w obrocie wekslowym. Kwota, będąca bieżącą równowartością uwidocznionej na wekslu, jest niższa ale wzrasta codziennie, ponieważ skraca się czas oczekiwania na zapłatę. W fazie ustalania na jaką kwotę powinien opiewać dokument, podstawą obliczeń jest wyrażona kwotowa realna wartość długu w tej dacie. Natomiast w fazie obrotu papierami wartościowymi, podstawę obliczenia stanowi wartość, która będzie realna dopiero po upływie określonego czasu. Z tego wniosek, że nie można zastosować w obu przypadkach jednakowej metody i stopy oprocentowania ponieważ podstawy są różne.

Teraz zastosowanie może znaleźć dyskonto handlowe, które za podstawę obliczeń przyjmuje nominalną kwotę dokumentu, która jest dana.

Obliczenia wykonujemy według wzoru:

Dh = Kn · (n : 360) · p[4]

Gdzie:               Dh – dyskonto handlowe

                            Kn – kwota nominalna dokumentu

                            n – znany czas

                         p – stopa dyskontowa

Wyżej opisany wzór wyjaśni przykład. Przyjmujemy założenie, że stopa oprocentowania dla kredytu bankowego wynosi 36% w stosunku rocznym i według niej ma być wynagradzane oczekiwanie na zapłatę.

Obliczamy według wcześniej podanego wzoru na jaką kwotę powinien być wystawiony weksel:

P = 1.000 · (90 : 360) · 0,36

i otrzymujemy, że odsetki winny wynosić 90 jednostek, a wobec tego weksel należy wystawić na kwotę 1.090 jednostek. Jeśli jednak teraz wykonamy rachunek dyskonta stosując identyczne parametry, to otrzymamy:

Dh = 1.090 · (90 : 360) · 0,36

co daje 98,1 jednostek.

Kwota odsetek wynikająca z rachunku dyskonta handlowego wykonanego według stopy oprocentowania wcześniej zastosowanej jest wyższa niż poprzednio doliczone do kwoty długu. Jest to oczywiste, ponieważ podstawa dyskonta została powiększona o te odsetki. Można obliczyć, że stopa dyskontowa, adekwatna do wcześniej zastosowanej stopy oprocentowania, powinna wynosić w zaokrągleniu 33,03%. Sprawdzając rachunek otrzymamy:

1.090 · (90 : 360) · 0,3303 = 90,007

Niedokładność wynika z konieczności zaokrągleń.

Przeliczając w identyczny sposób dane dla różnych okresów obliczeniowych otrzymamy ciąg stóp dyskontowych, które w danym okresie są adekwatne dla wcześniej przyjętej w przykładzie stopy oprocentowania 36%.

Oto tabela:

Tabela nr 1.

ZMIENNOŚĆ STOPY DYSKONTOWEJ

(przy różnych okresach obliczeniowych)

Źródło: P. Austen - ‘Kredyty wekslowe’, Twigger, Warszawa 1993r.

Z tabeli wynika, że występuje prawidłowość  zależna od długości okresu jakiego obliczenie dotyczy. Tendencja zmian wysokości stopy dyskonta jest jednokierunkowa, tzn. im okres kredytowania jest dłuższy tym stopa dyskontowa niższa. Chcąc znaleźć realną wartość weksla na poziomie dokładnie odpowiadającym wyjściowej stawce oprocentowania, byłoby trzeba stosować dla każdej ilości dni obliczeniowych inną stopę dyskonta. Stosując zaś jedną stopę dyskontową dla różnych okresów obliczeniowych musimy mieć świadomość, że dyskonto rozumiane jako ekwiwalent za czas oczekiwania na zapłatę jest wyliczane faktycznie według zróżnicowanych stóp procentowych. Dla kolejnych jednostek dyskontujących weksel i podawców ma znaczenie faktyczna relacja wyliczonej kwoty dyskonta do wyłożonego kapitału.  Obie strony są zainteresowane, by relacja ta zbytnio nie odbiegała od powszechnie stosowanych w danym czasie stawek oprocentowania.

Zaletą dyskonta handlowego jest prosta technika obliczeń. Kwotę dyskonta można ustalić nie posługując się urządzeniami do liczenia, przez wykonanie znanych działań rachunkowych, a więc w każdych warunkach. Natomiast mankamentem tej metody jest niestety niejednakowa relacja dyskonta i kapitału. Nie ma to istotnego wpływu na wyniki, gdy stopa dyskontowa jest jednocyfrowa. Dopiero przy wysokich stopach te różnice nabierają dużego znaczenia. Możliwym rozwiązaniem tego problemu jest przyjęcie maksymalnego terminu płatności dokumentów przyjmowanych do dyskonta. Zmniejsza to rozpiętość występujących różnic i pozwala uniknąć sytuacji, że dyskonto przekracza nominalną kwotę dokumentu. Z tego też powodu niektóre banki ustalają dwie różne stopy dyskonta, jedną dla okresów krótkich i drugą dla dłuższych. Przy praktycznym zastosowaniu dyskonta handlowego dobrze jest pamiętać, że zastosowanie stopy dyskontowej niższej od stopy oprocentowania kredytu wcale nie znaczy, że kredyt dyskontowy jest tańszy. Inną prawidłowością jest to, że rzeczywista relacja kapitału do odsetek zależy od długości okresu obliczeniowego. Przy wysokim poziomie stóp procentowych różnice nabierają dużego znaczenia.

Dyskonto matematyczne jest teoretycznie lepsze, ponieważ relacja odsetek do wykładanego kapitału jest stała niezależnie od długości okresu obliczeniowego. Technika obliczeniowa nie wymusza ustalania stopy dyskontowej w wysokości innej niż stopa oprocentowania, więc stopa dyskonta jest myląca. Ogólny wzór na obliczenie dyskonta matematycznego jest następujący:

Dm = (Kn · n · p) : (100 · 360 + n · p)[5]

Gdzie:               Dm – dyskonto matematyczne,

                            Kn – nominalna kwota dokumentu,

                            n  - ilość dni okresu obliczeniowego,

                            p – stopa dyskontowa

Wynik obliczenia, rozumiany jako relacja dyskonta do wykładanego kapitału, w każdym przypadku jest dokładnie jednakowy, to znaczy odpowiada przyjętej stopie dyskonta bez względu na długość okresu obliczeniowego. Stopa dyskonta matematycznego wyraża wprost skutek finansowy i bez przeliczeń może być porównywana ze stopą oprocentowania. Metoda matematyczna nie jest w praktyce stosowana mimo jej niewątpliwej zalety, polegającej na dokładności i możności stosowania jednakowej stopy dyskontowej i kredytowej. Rachunek dyskonta handlowego jest prostszy do wykonania i ten został wówczas powszechnie zaakceptowany. Bank Centralny przyjął dla redyskonta weksli i innych papierów wartościowych opisaną metodę dyskonta handlowego, a banki komercyjne generalnie powieliły te rozwiązania. Można ewentualnie uznać, że zmieniający się wraz ze zmianą długości okresu obliczeniowego poziom oprocentowania odpowiada cenie pieniądza innej dla okresów krótkich i długich (jest to o tyle wątpliwe, że skala zmian nie jest wyrazem jakiejkolwiek

polityki lecz wynikiem mechanizmu obliczeniowego). Ograniczenie terminu płatności dokumentów przyjmowanych do redyskonta do 90 dni ogranicza rozpiętość różnic oprocentowania, rosnących wraz z wydłużeniem okresu obliczeniowego.

Myślę, że opisałam najważniejsze problemy dotyczące dyskonta weksli, które będą pojawiać się w dalszej części pracy.

Jak funkcjonuje kredyt dyskontowy?

Funkcje   weksla  jako  środka   płatniczego  zmieniały   się  na  przestrzeni

dziejów. Stopniowo na plan pierwszy wysunęła się jego funkcja kredytowa.  Stało się to możliwe dzięki złagodzeniu zakazu prawa kanonicznego udzielania pożyczek oprocentowanych.

Dyskonto weksli było przed pierwszą wojną światową jedną z najpopularniejszych form kredytowania. W krajach europejskich odgrywa on nadal ważną rolę tak w operacjach krajowych jak i zagranicznych. Banki w Polsce powróciły do dyskontowania weksli, a udział kredytu dyskontowego systematycznie wzrasta. Jest to możliwe dzięki funkcjom pełnionym przez weksel. Jest on bowiem dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie.

Kredyt dyskontowy jest to zakup weksli przed upływem terminu płatności z potrąceniem procentu (dyskonta) przez bank. Sprzedawcą weksla i kredytobiorcą jest przeważnie dostawca, który prolonguje zapłatę odbiorcy towaru czy usługi, ale swą należność każe sobie potwierdzić za pomocą weksla. Sprzedaż weksla bankowi oznacza zaliczkowanie jeszcze nie wymagalnych należności i otrzymanie przez dostawcę środków pieniężnych.

W praktyce często spotyka się kupiecki kredyt krótkoterminowy w formie kredytu wekslowego. Dla realizacji tej formuły kredytu można wykorzystywać albo weksle własne (sola), wystawione przez importera towarów; albo też weksle ciągnione (trasowane, traty) przez eksportera na importera. Kredyt wekslowy jest połączony zwykle z rozliczeniami przy pomocy bankowego inkasa dokumentowego.

W przypadku kredytu wekslowego oprocentowanie kredytu jest z reguły włączone do ceny towaru, a więc zwiększa należność podaną w fakturze będącą podstawą ustalenia kwoty należności wekslowej. Jeżeli eksporter ma zamiar oddać weksel do bankowego dyskonta powinien do ceny towaru wliczyć także prowizję bankową. Dyskonto od sumy wekslowej, potrąconej przez bank, oznacza odstąpienie przez eksportera oprocentowania kredytu kupieckiego bankowi; oprocentowanie nie należy się eksporterowi, skoro uzyskał należność za sprzedany towar przed terminem płatności, ustalonym w kontrakcie z importerem.

Warto wspomnieć, że ‘...w prawie wekslowym ustalono prostą i szybką procedurę egzekucji należności potwierdzonej wekslem. Procedura ta nazywa się protestem weksla. Po zgłoszeniu przez aktualnego posiadacza weksla, że nie został on wykupiony w terminie, natychmiast następuje egzekucja. Należność może być ściągnięta od każdego z podmiotów (wystawcy, trasata, wszystkich żyrantów i poręczycieli) podpisanych na wekslu, pod warunkiem, że są wpisani do rejestru handlowego...’.[6]

Bank może ustalić dla kredytobiorcy linię dyskontową (limit kredytu dyskontowego), do której wysokości zakupuje weksle od danego klienta. Limit wyznacza się zazwyczaj na rok, ale często jest on inny. Koszt kredytu dyskontowego dla kredytobiorcy stanowi ustalana przez bank stopa dyskontowa od czasu liczonego od dnia zakupu weksla do terminu jego płatności i ewentualnej prowizji. Wysokość stopy dyskontowej zależy od wysokości stopy redyskontowej banku centralnego, od tego czy weksel odpowiada warunkom redyskonta, a także od zdolności kredytowej wystawcy i akceptanta.

Można zadać pytanie: dlaczego transakcję sprzedaży ...