Geneza i ewolucja pieniądza

[ wymiana barterowa – wymiana bezpośrednia, wymaga podwójnej zbieżności zapotrzebowania, wiąże się z wysokimi kosztami transakcyjnymi, ogranicza efektywność transakcji.

[ pieniądz towarowy –  towarzyszy wymianie towarowo-pieniężnej, dobro najbardziej powszechne i łatwe do standaryzacji staje się pieniądzem

[ pieniądz papierowy – jest znakiem umownym wartości, wart jest tyle, ile zaufanie do jego emitenta, wartość mierzymy pośrednio za pomocą dóbr których kupno umożliwia, a nie ze względu na jego wartość użytkową

[ pieniądz bankowy   – pieniądz bezgotówkowy, występujący w formie zapisów na rachunkach w banku

Monety srebrne i złote

Bimetalizm

system pieniężny powszechnie stosowany w I połowie XIX wieku. Jednostka monetarna miała odniesienia do dwóch kruszców złota i srebra. Pod koniec XIX wieku kraje rezygnowały ze srebra (USA, Anglia, Francja). Efektem była deflacja spowodowana zbyt małą podażą złota. Produkcja przemysłowa i rolna rosła w tym czasie dynamicznie a produkcja złota nie nadążała za tym, tym samym ilość złota przypadała na większą ilość towaru i ceny spadały.

Złoty standard

obowiązujący do I wojny światowej. Waluty były wymienialne na złoto, a kursy ustalane w stosunku do złota. Złoty standard sprawiał że kursy walut były bardzo stabilne. Uniemożliwiał nadmierne zadłużanie się kraju i drukowanie pustego pieniądza.

System z Bretton Woods

opierał się na stabilnych kursach, które miały odniesienie do częściowo wymienialnego na złoto dolara. Stabilizowaniu kursów pomagał MFW który udzielał pożyczek krajom których kurs odchylał się od przyjętego parytetu. System przestał działać w 1971 gdy nastąpiła demonetyzacja złota - Stany Zjednoczone przestają wymieniać dolara na złoto.

Większość krajów utrzymuje rezerwy walutowe w złocie

Złoto w skarbcach banków centralnych (2003 r.) 30 tys. ton

USA                                                        8135

Niemcy                                          3439

Francja                                          3025

Włochy                                          2452

Szwajcaria                                          1666              (do 1999 40% rezerw w b.c.)

Polska                                          103                             (3,9 % rezerw b.c.)

Funkcje pieniądza:

              środek wymiany (środek cyrkulacji, pozwala na dokonywanie transakcji)

              jednostka rozrachunkowa (służy jako miara wartości, wyraża ceny towarów, dzięki temu, że towary mają ceny wyrażone w pieniądzu istnieje możliwość sprowadzania ich do wspólnego mianownika)

              środek tezauryzacji (przechowywanie wartości w czasie)

              miernik odroczonych płatności (pozwala na ustalenie wartości przyszłych spłat długu)

Pieniądz aby był środkiem wymiany musi spełnić następujące warunki:

              powszechna akceptacja

              łatwość w przenoszeniu

              łatwość w dzieleniu

              trudność podrobienia

Zasoby pieniądza

Istnieją różne miary ilościowe zasobów pieniądza – tzw agregaty pieniężne. W każdym kraju funkcjonują różne miary ilościowe zasobów pieniądza, modyfikowane w wyniku pojawiania się na rynku innowacji finansowych. Podobieństwo występujące w definiowaniu agregatów polega na ujmowaniu M1 jako środka wymiany, M2 jako siły nabywczej społeczeństwa.

w USA

M0 = gotówka poza systemem bankowym i rezerwy w kasie banku oraz w banku centralnym

M1 =              gotówka + wkłady a’vista

M2 =      M1 + małe wkłady terminowe

M3 =              M2 + duże wkłady terminowe

    L =      M3 + krótkoterminowe papiery wartościowe Skarbu

w Polsce

M1 =       pieniądz gotówkowy w obiegu poza kasami banków i depozyty na żądanie 

M2 =       M1 + wkłady terminowe sektora prywatnego

Popyt na pieniądz

Ilość pieniądza na którą istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze zależy od wielkości produkcji, liczby zawieranych transakcji oraz poziomu cen i stopy procentowej

motywy popytu na pieniądz:

§         transakcyjny

§         przezornościowy

§         spekulacyjny

Podaż pieniądza

Ilość środków wprowadzana do gospodarki, podlegająca regulacji państwa

PROCES KREACJI PIENIĄDZA BANKOWEGO

Kreacja pieniądza bankowego postępuje aż do wyczerpania możliwości tworzenia wkładów pochodnych tzn do momentu kiedy relacja między wkładem pierwotnym i sumą wkładów pochodnych osiągnie granicę poniżej której nie może zejść ze względu na konieczność zachowania minimum płynności płatniczej.

Mnożnik kreacji pieniądza (bez gotówki w obiegu)

     1 

                                 

m = 

      R/D      

      Baza monatarna

                  Gotówka        Rezerwy

                                 w obiegu           banków

Wkłady na żądanie

                                            Podaż pieniądza M1

Ilościowa teoria pieniądza

Teoria sformułowana przez Irvinga Fishera w końcu XIX wieku. Według niego poziom cen (P) zależy od

ü      ilości pieniądza w obiegu

ü      szybkości z jaką krąży pieniądz

ü      liczby transakcji zawieranych w gospodarce

Fisher uważał że szybkość krążenia (V) jest stabilna, a zatem na ceny wpływa głównie ilość pieniądza (M).

Równanie wymiany    M V =  P Q

Obie strony mierzą globalną wartość transakcji w danym okresie. V określa ile razy jednostka pieniądza została użyta przy zawieraniu transakcji

V i Q (w krótkim okresie stałe)

MONETARYZM

1.                  Podaż pieniądza jest podstawowym czynnikiem określającym wzrost nominalnego PNB. Przyjmuje się że krzywą popytu globalnego AD kształtują tylko zmiany podaży pieniądza.

2.                  Płace i ceny są względnie giętkie.

3.                  Sektor prywatny jest stabilny.

4.                  Leseferyzm

5.                  Niechęć do inflacji

6.                  Najlepsza polityka pieniężna to polityka polegająca na określeniu stałej stopy wzrostu podaży pieniądza, co wyeliminuje podstawową przyczynę niestabilności we gospodarce. Dopóki M wzrasta według stopy bliskiej stopie wzrostu potencjalnego PNB możliwe jest osiągnięcie stabilnych cen.

1979 –1982   USA  / rządy Reagana/ W. Brytania / Thatcher/            

                       eksperyment monetarystyczny

§         duża niestabilność stopy %

§         zmienna prędkość obiegu pieniądza

§         ostra recesja

§         spadek inflacji

Banki

Banki /instytucje depozytowe/ odgrywają istotną rolę w przekazywaniu funduszy pożyczkobiorcom. Są niezbędne dla zapewnienia płynnego i efektywnego współdziałania systemu fi...