prawo finansowe-Obszerne i wnikliwe opracowanie przedmiotu.doc

1

1.                  Finanse – proces zjawiska i procesy pieniężne w których pieniądz występuje w postaci przepływających strumieni.

2.                  Funkcje pieniądza - Pieniądz, powszechnie akceptowany z mocy prawa lub zwyczaju środek regulowania zobowiązań, pełniący rolę powszechnego ekwiwalentu. Pieniądz pojawił się jako pośrednik w procesach wymiany wówczas, gdy nabrały one cech masowej powtarzalności, regularności, a więc w okresie przechodzenia od gospodarki naturalnej do towarowej. Funkcje pieniądza:

·                    Środek wymiany  - pośredniczy w wymianie dóbr

·                    Środek płatniczy – służy do zakupu dóbr

·                    Środek przechowywania wartości – pokazuje wartość np. majątku, dóbr, usług

·                    Miernik wartości – miernik wyceny

W pierwszych trzech przypadkach pieniądz występuje w postaci strumienia.

3 . Definicja finansów z punktu widzenia ekonomicznego.

Finanse – gromadzenie i podział środków pieniężnych. Ogół zjawisk ekonomicznych związanych z ruchem zasobów pieniężnych, tj. gromadzenie i wydatkowanie pieniędzy przez różne podmioty gospodarcze. Są formą podziału produktu społecznego związaną z gospodarką towarowo-pieniężną i zależną od stopnia jej rozwoju. Zakres zjawisk finansowych rozszerzał się wraz ze zmianami systemów gospodarczych. W zależności od typów podmiotów gospodarczych gromadzących i wydających środki pieniężne wyróżniamy finanse gospodarstw domowych, finanse przedsiębiorstw oraz finanse publiczne. Rozwój gospodarczy doprowadził do wyodrębnienia się wyspecjalizowanych instytucji finansowych.

4.Podstawowy podział finansów.

Finanse dzielimy na:

- publiczne – publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami, normy prawa je regulujące. Obejmują budżet państwa, budżet jednostek państwowych, budżet samorządów. Finanse publiczne, gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych przez instytucje publiczno-prawne (państwo, związki państw, organizacje międzynarodowe, samorządowe, instytucje ubezpieczeniowe i inne). Finanse publiczne są materialną podstawą działania tych instytucji i warunkiem spełnienia przez nie funkcji społecznych i gospodarczych do których zostały powołane. Głównymi źródłami dochodów publicznych są: podatki, opłaty publiczne, darowizny, kontrybucje, grzywny, kary, pożyczki, oprocentowanie, emisja znaków pieniężnych i papierów wartościowych, wpływy ze sprzedaży lub dzierżawy mienia publicznego, lokaty, depozyty, składki i inne. Wydatki publiczne obejmują głównie finansowanie administracji państwowej, wymiary sprawiedliwości, ochrony porządku publicznego, obronności, służby zdrowia, oświaty, nauki i sfery socjalnej (wypłaty rent, emerytur, stypendiów, zasiłków itp.). Mogą one obejmować także finansowanie rozwoju gospodarki narodowej, poszczególnych procesów lub podmiotów gospodarczych.

- prywatne – finanse osób fizycznych i podmiotów gospodarczych.

5. Funkcje finansów publicznych.

·                    Funkcja lokacyjna – polega na rozdziale czynników produkcji pomiędzy różne cele. Państwo poprzez finanse publiczne uczestniczy w rozdziale czynników produkcji. Wyróżniamy cztery sytuacje, kiedy państwo ingeruje w rozdziale produkcji.

-  wtedy kiedy na rynku występuje monopol, np. urząd antymonopolowy

- związana z pojawieniem się monopolu naturalnego. Monopol    naturalny występuje w branżach, które są w stanie wygenerować niskie  koszty.

- działalność czynników zewnętrznych, np. klęska żywiołowa

- kiedy istnieje potrzeba dotowania przedsiębiorstw działających na  potrzeby zbiorowe, np. poczta, oświata

·                    Funkcja dystrybucyjna – polega na podziale dochodu i majątku będącym w dyspozycji osób fizycznych i prawnych. Przeniesienie części środków osób fizycznych i prawnych na rzecz państwa.

·                    Funkcja stabilizacyjna – polega na pełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Państwo realizuje tę funkcję :

o                                                                     Zapewnia możliwie największego zatrudnienia

o                                                                     Ograniczenie inflacji

o                                                                     Zapewnienie wzrostu gospodarczego

6. Porównanie finansów publicznych i prywatnych.

Zasadnicze różnice między FP a finansami prywatnymi polegają, m.in. na tym, że:

1)                 fundusze publiczne – gromadzone są na zasadzie przymusu i przeznaczone na zaspokojenie potrzeb publicznych (ogółu społeczeństwa), natomiast

2)                 fundusze prywatne – służą realizacji celów głównie osobistych;

3)                 zakres finansów publicznych jest dużo szerszy;

4)                 operacje finansowe dokonywane w zakresie finansów publicznych rzutują na ogólną równowagę finansową Państwa.

7. Sektor finansów publicznych

Sektor finansów publicznych dzielimy:

- sektor rządowy – organy władzy publicznej, podległe im jednostki, np. Ministerstwo Finansów. organa władzy publicznej oraz podległe im jednostki organizacyjne w całości lub części finansowane ze środków publicznych.

Włączone są do sektora publicznego: państwowe jednostki organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność jest w całości lub w części finansowana ze środków publicznych. Wyłączone są: przedsiębiorstwa, banki państwowe, spółki prawa handlowego.

- sektor samorządowy – jednostki samorządu terytorialnego, podległa jednostki: gmina, powiat.

Sektor finansów publicznych tworzą podmioty wymienione w ustawie. Istnieje 5 form organizacyjnych jednostek sektora finansów publicznych.

·                    Jednostka budżetowa  - podmiot, który wszystkie swoje dochody przekazuje dla państwa, a wszystkie swoje wydatki pokrywa ze środków budżetu państwa.

·                    Zakład budżetowy – jednostka, która swoje wydatki pokrywa ze środków budżetowych, natomiast swoje dochody przeznacza dla państwa bądź na własne potrzeby. Jeżeli dochody są wyższe od wydatków – resztę nadwyżką oddaje państwu.

·                    Gospodarstwo pomocnicze – wyodrębniona pod względem organizacyjnym i finansowym część działalności jednostki budżetowej. Gospodarstwo może swoje dochody przeznacza na własne cele, może też otrzymywać dotacje ze strony państwa.

·                    Środki specjalne – środki finansowe gromadzone przez jednostki budżetu na ściśle wyodrębnionych rachunkach. Pochodzą one, są gromadzone na podstawie ustaw

Fundusze celowe – fundusz ustawowy, powołany w drodze ustawy, przed 01.01.1999 roku. Przychody jego pochodzą z budżetu państwa a wydatki przeznaczone są na ściśle określone cele. FC - fundusz powołany ustawowo, przed dniem wejścia w życie ustawy o finansach publicznych (01.01.99), którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań.

FC - może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.

W praktyce, mogą występować w obrocie prawnym: państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie FC.

Fundusze celowe (FC)

Część funduszy pozabudżetowych została przekształcona w fundacje, np.: fundacja rozwoju  kultury lub agencje np. Agencja Rynku Rolnego .

8. Zasady gospodarki finansów publicznych.

Zasady gospodarki finansów publicznych wynikają z ustaw o gospodarce finansami publicznymi. Służą usankcjonowaniu posługiwania się finansami publicznymi.

·                    Zasada jawności i przejrzystości – wynika z art. 11 ustawy o finansach publicznych. Jest ona realizowana przez:

- jawność sejmowej debaty budżetowej

- jawność debat nad budżetami samorządów

- podawanie do wiadomości publicznej szeregu informacji o finansach publicznych.

·                    Zasada gospodarki finansowej -  wynika z art. 24,25,26 ustawy o finansach publicznych. Wynika z niej fakt, że ujęte w budżetach dochody są prognozą, natomiast ujęte wydatki stanowią nieprzekraczalny limit.

·                    Zasada  dokonywania wydatków publicznych – wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny. Powinny zapewnić realizację zadań. Powinny wynikać z wcześniejszych zobowiązań. Art. 28 ustawy o finansach publicznych.

·                    Zasada ograniczania deficytu budżetowego – art. 36 – 39 ustawy o finansach publicznych. Postuluje się ograniczenie deficytu budżetowego – jest to nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami. Utrzymywanie deficytu niesie za sobą dodatkowe koszty jego obsługi. Deficyt jest zjawiskiem negatywnym.

9. Prawo finansowe - Prawo finansowe jest to ogół norm prawnych regulujących działalność finansową w danym państwie .

10.  Podział prawa finansowego  - Systematyka prawa finansowego – ze wskazaniem aktów prawnych .

Prawo budżetowe ® ust. budżetowa i  ust. o finansach publicznych (26.11.98r.)

Prawo podatkowe

® Ordynacja podatkowa ust. z 29.08.1997r.,

® ust. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym 09.01.1993r.,

® ust. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

® ust. o podatku dochodowym od osób prawnych z 15.02.1992r.,

® ust. o podatku rolnym z 15.11.1984r.,

® ust. o lasach z 28.09.1991r.,

® ust. o podatku od spadków i darowizn z 28.07.1983r.,

® ust. o grach losowych i zakładach wzajemnych z 29.07.1992r.,

® ust. o podatkach i opłatach lokalnych z 12.01.1991r. (obejmuje podatek od nieruchomości, od środków transportowych, od posiadania psów, opłatę targową, miejscową i administracyjną),® ust. o opłacie skarbowej z 31.01.1989r.

Prawo celne ® Kodeks celny ust. z 09.01.1997 r.

Prawo finansowe ubezpieczeń gospodarczych i finansowych

® Kodeks cywilny ust. z 28.04.1964r.,

® ust. o działalności ubezpieczeniowej z 128.07.1990r.,

® ust. o pracowniczych programach emerytalnych z 22.08.1997r.,

® ust. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym z 06.02.1997r.,

Prawo finansowe jednostek samorządu terytorialnego

® ust. o finansach publicznych z 26.11.1998r.,

® ust. o finansowaniu gmin z 10.12.1993r.,

® ust. o samorządzie terytorialnym z 08.03.1990r.,

® ust. o samorządzie gminnym z 08.03.1990r.,

® Konstytucja RP (Rozdz. VII art. 163 – 172),

® ust. o samorządzie powiatowym z 05.06.1998r.

® ust. o samorządzie województwa z 05.06.1998r.,

® ust. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 26.11.1998r.

Prawo walutowe i dewizowe

® ust. prawo dewizowe z 18.12.1997r.

® ust. o denominacji złotego z 07.07.1994r.

® ust. o zmianie systemu pieniężnego z 28.10.1950r.

® zarz. Prez. NBP w sprawie zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych z 31.01.1989r.

Prawo finansowe podmiotów gospodarczych

® Kodeks spółek  handlowych z

® ust. o rachunkowości z 29.09.1994r.

® ust. prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 21.08.1997r.( 97 r. )

® ust. o działalności gospodarczej z 23.12.1988r.

® ust. o przedsiębiorstwach państwowych z 25.09.1981r.

Prawo bankowe

® ust. prawo bankowe z 29.08.1997r.

® ust. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z 14.12.1994r.

® ust. o Narodowym Banku Polskim z 29.08.1997r

11. Źródła prawa finansowego:

·                    ...