Spis treści 1
Wstęp 2
Rozdział I. Ogólna charakterystyka polityki strukturalnej 4
1. Instrumenty polityki strukturalnej 4
2. Zasady i cele polityki UE 10
3. Wykorzystanie funduszy strukturalnych w wybranych krajach członkowskich Unii Europejskiej – problemy i sukcesy 15
4. Polska w drodze do akcesji – formy pomocy unijnej przed integracją 20
Rozdział II. Funkcjonowanie funduszy strukturalnych w Polsce w latach 2004 – 2006 26
1. Charakterystyka Narodowego Planu Rozwoju 26
2. Rodzaje programów operacyjnych 29
Rozdział III. Analiza wykorzystania funduszy pozyskanych przez Polskę w latach 2004 – 2006 46
1. Zasady kwalifikowania wydatków w oparciu o regulacje krajowe i wspólnotowe 46
2. Analiza poniesionych wydatków w ramach poszczególnych funduszy strukturalnych 54
Rozdział IV. Nowy okres programowania w Polsce 2007 – 2013 62
1. Zmiany w podziale i sposobie wdrażania funduszy strukturalnych w latach 2007 – 2013 62
2. Określenie zasad funkcjonowania Nowej Perspektywy Finansowej 65
3. Międzyinstytucjonalne porozumienie w sprawie dyscypliny budżetowej i poprawy procedury budżetowej 68
Rozdział V. Możliwości wykorzystania funduszy w kolejnym okresie programowania w oparciu o dotychczasowe doświadczenia 72
1. Nowe zasady programowania 72
2. Nowe Regionalne i Sektorowe Programy Operacyjne na lata 2007 – 2013 74
3. Nowe regulacje prawne umożliwiające lepsze wykorzystanie funduszy unijnych w latach 2007 – 2013 88
Podsumowanie 91
Bibliografia 92
Spis wykresów 94
2
1. maja 2004 roku Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, dlatego też należało wprowadzić wiele zmian w krajowej gospodarce – wspomóc obszary zacofane gospodarczo, na których występowało ogromne bezrobocie, zła infrastruktura przemysłowa i spadek produkcji. Wiele do zrobienia było również w sektorze rolnictwa i rybołówstwa.
Do realizacji tych wszystkich zadań potrzebne były ogromne środki finansowe, pochodzące oczywiście z budżetu państwa. Jednakże to zbyt mało na wprowadzenie nowych technologii, odpowiednie kształcenie kadry naukowej i poszczególnych osób – pracowników. Do całości kosztów dochodziła również pomoc stricte materialna. Dlatego też Polska jeszcze przed przystąpieniem do struktur unijnych zaczęła korzystać z pomocy przedakcesyjnej.
Z chwilą wstąpienia do Unii Europejskiej państwo otrzymało dodatkowe środki z funduszy strukturalnych na niwelowanie różnic gospodarczych i społecznych w danych regionach. Jednakże i ten okres programowania minął. Zakończył się z końcem 2006 roku. Wiele już zostało zrobione, ale jeszcze więcej jest do zrobienia.
W nowym okresie programowania to jest w latach 2007 – 2013 Polska jest największym beneficjentem pomocy unijnej. Bazując na doświadczeniach z poprzedniego okresu należy jak najlepiej wykorzystać daną nam szansę i przyznane środki finansowe. Aby jednak móc osiągnąć sukces na przestrzeni tych kilku lat potrzebne jest mądre zarządzanie wysoce wykwalifikowanych specjalistów z danej dziedziny. W tym celu opracowane zostały odpowiednie programy operacyjne zarówno dla całego kraju jak i dla poszczególnych regionów i sektorów gospodarki.
W celu łatwiejszego dostępu do pomocy unijnej uproszczono również niektóre procedury przyznawania środków finansowych, eliminując lub ograniczając zbyt zawiłą biurokrację. Również od zwykłych obywateli wiele zależeć będzie czy skorzystają z tej pomocy i jak ją wykorzystają.
Praca ta poświęcona jest problemowi pozyskiwania środków z funduszy unijnych na finansowanie zadań zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym.
Celem tej pracy jest pokazanie w jaki sposób Polska korzystała z różnych form pomocy finansowej ze strony Unii Europejskiej w poszczególnych etapach naszego akcesu do struktur Wspólnoty oraz przedstawienie wniosków, jakie płyną dla absorpcji w środków strukturalnych w nowym okresie programowania.
Praca ta ma za zadanie ukazać problemy związane z finansowaniem postawionych sobie – jako państwu – zadań związanych z wydatkowaniem środków zarówno własnych, a także unijnych na realizację zadań rozwojowych, bazując na podstawie własnych doświadczeń sprzed akcesji, jak również po przystąpieniu do struktur wspólnotowych, oraz opierając się na doświadczeniach innych „starych” krajów członkowskich.
Potrzeba prowadzenia wewnątrz Unii Europejskiej polityki regionalnej jest konsekwencją dużego zróżnicowania stopnia rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych krajów członkowskich Unii oraz istnienia jeszcze większych dysproporcji rozwojowych pomiędzy ich regionami. Dysproporcje te mają często charakter strukturalny, wynikający z peryferyjnego położenia regionu, trudnych warunków klimatycznych i geograficznych, niedostatecznie rozwiniętej infrastruktury, niekorzystnej struktury gospodarki (z dominacją rolnictwa) lub niskiego poziomu kwalifikacji zawodowych ludności itp.(…)
Polityka regionalna i strukturalna Unii Europejskiej jest wyrazem solidarności bogatszych krajów członkowskich (i ich regionów) z krajami (regionami) względnie uboższymi.[1]
Fundusze strukturalne są instrumentami finansowymi Unii Europejskiej. Mają one na celu pomóc władzom centralnym i regionalnym gorzej rozwiniętych krajów Unii w rozwiązywaniu ich największych i najważniejszych problemów gospodarczych.
Ich zadaniem jest wspieranie modernizacji gospodarek, mające na celu zwiększenie spójności gospodarczej i społecznej państw Unii Europejskiej.
Pomoc kierowana jest do regionów i poszczególnych sektorów gospodarki, które nie byłyby w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w Unii.
W latach 2004 – 2006 istniały cztery fundusze strukturalne. Należały do nich: Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa.
Obecnie istnieje inny podział funduszy strukturalnych, ale o tym w kolejnych rozdziałach.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej istnieje od 1964 roku na mocy Traktatu Rzymskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą.
Przezwyciężenie barier rozwojowych rolnictwa obejmujących m.in. obecną, niekorzystną strukturę agrarną wsi, samowystarczalny charakter większości gospodarstw, jak też dramatyczny problem bezrobocia i zapóźnienie edukacyjne, wymaga głębokich przemian strukturalnych. Wejście Polski do Unii i objęcie rolnictwa i obszarów wiejskich mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej stwarza szansę poprawy efektywności ekonomicznej rolnictwa i sytuacji mieszkańców wsi na rynku pracy. Jednocześnie, obecne kierunki zmian WPR umożliwiają rozwój rolnictwa polskiego przy respektowaniu wymogów ochrony środowiska i uniknięcie nadmiernej intensyfikacji produkcji co jest problemem krajów członkowskich UE.[2]
Fundusz ten zajmował się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa a także rozwojem obszarów wiejskich. Na fundusz ten jest przeznaczana największa część budżetu Unii Europejskiej.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej dzieli się na dwie sekcje: Sekcję Gwarancji i Sekcję Orientacji.
Sekcja Gwarancji wspiera działania interwencyjne na rynkach rolnych. Prowadzi skup interwencyjny produktów rolnych, dotuje prywatne magazynowanie. Dopłaca do eksportu, jeżeli towary w Unii Europejskiej są droższe niż na rynkach światowych. Sekcja przeznacza swoje środki również na wydatki związane z zalesianiem, ochroną środowiska i zachowaniem naturalnego tradycyjnego środowiska wiejskiego. Pomaga rolnikom, którzy chcą przejść na wcześniejszą emeryturę. Prowadzi akcje pomocy żywnościowej dla krajów rozwijających się.[3]
Sekcja Orientacji natomiast zajmuje się wspieraniem przekształceń w rolnictwie w krajach Unii Europejskiej. To właśnie Sekcja Orientacji jest instrumentem polityki strukturalnej.
Zadaniem Sekcji Orientacji jest rozwój i modernizacja terenów wiejskich, wspieranie pomysłów mających na celu zmianę struktury zawodowej na wsiach. Chodzi tu przede wszystkim o odpowiednie kształcenie rolników, szczególnie tych młodych zaczynających dopiero swą pracę w gospodarstwach rolnych a jeżeli to nie przyniesie efektów pomoc w przekwalifikowaniu do wykonywania innych zawodów. Pomoc ta polega przede wszystkim na szeregu szkoleń zawodowym oraz odpowiednim doradztwie rolniczym. Inne zadania z zakresu rolnictwa to między innymi wspieranie działań, których celem jest poprawa jakości i konkurencyjności płodów rolnych i dostosowanie ich do wysokich wymagań rynkowych poprzez rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem, odpowiednia gospodarka zasobami wodnymi wsi a także zapewnienia innych - alternatywnych źródeł dochodów w rolnictwie dzięki różnicowaniu działalności rolniczej.
Sekcja Orientacji zajmuje się nie tylko rolnictwem, ale także problemami z zakresu leśnictwa (rozwój i wykorzystanie terenów leśnych), ochrony środowiska, a także wspiera rozwój turystyki i rzemiosła. Zadaniem, które realizowane jest na pograniczu wszystkich dziedzin to znaczy rolnictwa, turystyki i pozostałych jest pomoc dla gospodarstw położonych na terenach górzystych i na terenach dotkniętych klęskami żywiołowymi. Środki finansowe przekazywane z Unii Europejskiej stają się dla nich szansą na dorównanie innym gospodarstwom w trudnym momencie.
Europejski Fundusz Społeczny jest pierwszym i najstarszym instrumentem polityki strukturalnej. Powstał on w 1957 roku, a działa od 1960.
Jego głównym zadaniem jest przeciwdziałanie i walka z bezrobociem w krajach członkowskich oraz na rozwijanie potencjału kadrowego i integracja społeczna rynku pracy.
Polska po przystąpieniu do UE stała się jednym z głównym beneficjentów funduszy strukturalnych przeznaczanych na zwiększenie konkurencyjności oraz wyrównywanie poziomów rozwoju gospodarczego oraz poziomu życia w państwach członkowskich.[4]
Pomoc z Europejskiego Funduszu Społecznego jest realizowana poprzez: organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe (w tym praktyk szkoleń wewnątrzzakładowych), przez co zwiększa się możliwości pracowników na rynku pracy, ulepszanie systemów powszechnego kształcenia oraz dostosowywanie ich do aktualnego zapotrzebowania na rynku pracy, kształcenie kadr, ekspertów i personelu dydaktycznego, wspieranie pośrednictwa pracy oraz organizacji zajmujących się doradztwem i informacją zawodową. Do zadań Europejskiego Funduszu Społecznego należy także wspieranie programów mających na celu tworzenie nowych miejsc pracy w tym zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach, walkę z dyskryminacją zawodową w tym wyrównanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy, wspieranie grup ludzi odrzuconych i defaworyzowanych przez społeczeństwo (np. bezdomnych i uzależnionych) oraz pomoc techniczna, badania naukowe i promowanie nowych technologii.[5]
Zadania Europejskiego Funduszu Społecznego można zatem rozdzielić na trzy grupy: wspieranie osób poprzez kształcenie i pomoc w zatrudnianiu, wspieranie strukturalne, czyli oddziaływanie na systemy szkolnictwa oraz wychowania, działalność biur pośrednictwa pracy, informowanie, wpływanie na społeczeństwo w dziedzinie problemów socjalnych.
Celem Europejskiego Funduszu Strukturalnego jest "udzielanie wsparcia na rzecz rozwoju sfery zatrudnienia poprzez promowanie zachowań przyczyniających się do zwiększenia szans zatrudnienia, warunków dla przedsiębiorczości, wyrównywania szans oraz inwestowania w zasoby ludzkie." Cele te są osiągane głównie poprzez organizowanie szkoleń i umożliwianie przekwalifikowania się.
Ze względu na szczególne znaczenie, jakiego nabrała współcześnie w krajach gospodarczo rozwiniętych problematyka bezrobocia, z Funduszu Społecznego uczyniono przede wszystkim finansowy instrument wspierania europejskiej strategii zwiększenia zatrudnienia i związanych z nią – przygotowanych przez państwa członkowskie – narodowych programów na rzecz wzrostu zatrudnienia (odzwierciedlających zarówno wspólne priorytety, jak i specyficzne potrzeby poszczególnych państw członkowskich).[6]
Europejski Fundusz Społeczny promuje rozwój biedniejszych, zacofanych, słabo zaludnionych regionów UE i na ten cel Unia przeznacza prawie 70% wszystkich funduszy strukturalnych. Wspiera obszary wiejskie, miejskie rejony znajdujące się w trudnej sytuacji, obszary nierozwinięte gospodarczo oraz te w trakcie transformacji. Cel ten finansuje Europejski Fundusz Społeczny wraz z Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego. Sam EFS finansuje walkę z długotrwałym bezrobociem na terenie Wspólnoty - modernizację systemów edukacji, szkoleń, ułatwianie implementacji polityk zatrudnienia w krajach członkowskich.[7]
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego powstał w 1957 roku, aby niwelować rozbieżności w rozwoju krajów. Różnice te były spowodowane kryzysem gospodarczym jak również wstąpieniem do Unii Europejskiej dwóch państw: Irlandii i Wielkiej Brytanii. Właśnie pomoc w zmniejszaniu różnic w rozwoju regionalnym krajów członkowskich stała się głównym zadaniem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Pomoc ta polega przede wszystkim na tworzeniu i utrzymywaniu miejsc pracy na obszarach zapóźnionych w rozwoju i słabo zaludnionych, tworzeniu tam sieci transeuropejskich oraz inwestowaniu w edukację i opiekę medyczną.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego zajmuje się również wspieraniem rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw na terenach uzależnionych od upadających gałęzi przemysłu, działalnością badawczo – rozwojową a także działalnością związaną z ochroną środowiska na wspomnianych terenach.
Fundusz wspiera m.in. projekty inwestycyjne oraz doradcze przedsiębiorstw. Projekty inwestycyjne dotyczyć mogą zarówno majątku trwałego (budynków i wyposażenia, zakupu technologii), jak i wartości niematerialnych i prawnych (np. licencji czy patentów). Wśród projektów doradczych wymienić można m.in. doradztwo w dziedzinie planowania działalności, badań marketingowych, rozwoju eksportu czy transferu technologii. Wsparcie dla przedsiębiorstw – a co za tym idzie wzmocnienie konkurencyjności danego regionu – może również być realizowane w formie działań na rzecz poprawy środowiska, w którym funkcjonują te podmioty. Działania te przybierają najczęściej postać wsparcia dla instytucji otoczenia biznesu, takich jak stowarzyszenia, fundacje, agencje rozwoju lokalnego czy podmioty komercyjne, których celem jest pobudzenie lokalnej przedsiębiorczości, m.in. poprzez świadczenie usług na rzecz przedsiębiorstw. Bezpośrednim beneficjentem tego typu wsparcia mogą również być podmioty świadczące usługi finansowe, np. fundusze pożyczkowe oraz fundusze poręczeń i kredytowych, obsługujące zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorców.
Cel Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w postaci wzrostu gospodarczej atrakcyjności najbiedniejszych regionów Wspólnoty może zostać osiągnięty także poprzez podniesienie ich poziomu technologicznego. Środki Funduszu mogą zostać przeznaczone na finansowanie badań naukowych i transferu technologii. Wsparcie to realizowane jest poprzez dotowanie projektów badawczych w dziedzinie innowacji i nowych technologii, prowadzonych przez instytucje badawczo – rozwojowe, jednostki naukowe oraz przedsiębiorstwa. Środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego mogą być także przeznaczone na refundowanie kosztów zakupu i wdrożenia nowych technologii oraz procesów i produktów innowacyjnych w przedsiębiorstwach. W szczególności dotyczy to takich zakupów od instytucji badawczo – rozwojowych i placówek naukowych.
W przypadku inwestycji infrastrukturalnych wyróżnić należy dwa kierunki interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W pierwszej kolejności należy wymienić infrastrukturę przyczyniającą się do tworzenia i rozwijania transeuropejskich sieci w dziedzinie transportu, telekomunikacji oraz infrastruktury energetycznej. (…) Ich cechą charakterystyczną jest to, że łączą one poszczególne, odległe od siebie regiony ...
stary_hipis