Europejska Strategia Zatrudnienia.docx

Europejska Strategia Zatrudnienia

Europejska Strategia Zatrudnienia to zbiór naczelnych zasad i priorytetów ukierunkowujących działania Unii Europejskiej na określone cele w zakresie polityki zatrudnienia. ESZ ma swój początek w Traktacie Amsterdamskim podpisanym przez przywódców krajów ówczesnej piętnastki podczas Szczytu Luksemburskiego w dniach 20-21 listopada 1997.

Powstanie Europejskiej Strategii Zatrudnienia ma swoje uzasadnienie w 15 milionowym bezrobociu w 1997, wzroście gospodarczym nie powodującym zwiększenia zatrudnienia oraz postępującej marginalizacji społecznej osób bezrobotnych. Została oparta na czterech filarach:

·         Zatrudnialność - w ramach tego filaru wprowadzono doradztwo zawodowe, ustawiczne kształcenie bezrobotnych, organizowanie kursów podnoszących lub zmieniających ich kwalifikacje tak, aby mieli oni szansę powrotu na rynek pracy.

·         Przedsiębiorczość - zainicjowano zmiany w zasadach zakładania działalności gospodarczej, aby dać obywatelom UE swobodę działania i zwiększyć szansę na powstawanie nowych miejsc pracy

·         Zdolność adaptacyjna pracowników i pracodawców - filar ten ma na celu propagowanie elastycznych form zatrudnienia, nowoczesnych form zarządzania organizacją, przeprowadzanie szkoleń pracowników w celu podniesienia ich zdolności adaptacyjnych do zmieniającej sie sytuacji rynkowej

·         Równość szans - dążenie do aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych oraz zrównanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy. W obrębie tego filaru postulowano również konieczność przeprowadzania prób pogodzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym.

Drugim etapem ewolucji ESZ była jej nowelizacja 22 lipca 2003. Decyzją Rady 2003/578/EC (DzUWE nr L 197/13 z dn. 5.8.2003), nowymi głównymi celami w ramach polityki zatrudnienia UE stały się:

1.      pełne zatrudnienie

2.      poprawa jakości i produktywności pracy

3.      wzmocnienie spójności społecznej i integracji.

Przyjęto również 10 szczegółowych wytycznych, które miały ukierunkować państwa członkowskie na realizację głównych celów:

1.      Aktywne i prewencyjne działanie na rzecz bezrobotnych i biernych zawodowo

2.      Tworzenie miejsc pracy i przedsiębiorczość

3.      Promocja adaptacyjności i mobilności na rynku pracy

4.      Promocja rozwoju kapitału ludzkiego i kształcenia ustawicznego

5.      Wzrost podaży pracy i promowanie "aktywnego starzenia się"

6.      Polityka równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy

7.      Wspieranie integracji i zwalczanie dyskryminacji osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy

8.      Rozwijanie finansowych zachęt do podjęcia pracy

9.      Ograniczenie szarej strefy zatrudnienia

10.  Zmniejszenie regionalnych zróżnicowań w zatrudnieniu

Europejska Strategia Zatrudnienia musi być przestrzegana przez państwa członkowskie, ponieważ Rada Europejska cyklicznie ocenia postępy każdego z nich we Wspólnym Raporcie Zatrudniania, jednocześnie wytyczając ścieżki działań na przyszłość (Employment Guidelines). Na podstawie tych wytycznych kraje UE są zobowiązane do utworzenia swoich Narodowych Planów Na Rzecz Zatrudnienia (National Action Plan for Employment).

Źródła[edytuj]

Biuletyn Informacji Publicznej, DzUWE nr L 197/13 z 5 sierpnia 2003 r.,

Unia Europejska ustaliła wspólne zasady funkcjonowania polityki zatrudnienia państw członkowskich na szczeblu wspólnotowym. Koordynacja narodowych polityk zatrudnienia odbywa się dzięki ogólnym wytycznym opracowanym przez Komisję Europejską oraz narodowe plany działań w dziedzinie zatrudnienia, konstruowane przez same państwa członkowskie. Zawiera też coroczne zalecenia określające ramy działań kierowane do poszczególnych państw. Rada na tej podstawie formułuje zalecenia dla państw członkowskich.

Podniesienie polityki zatrudnienia do wyższej rangi i nadanie jej charakteru priorytetowego nastąpiło dopiero w wyniku Traktatu Amsterdamskiego (podpisany 2 października 1997 r., wszedł w życie 1 maja 1999 r.), w którym wprowadzono specjalny rozdział (tytuł VIII - art. 125-130) poświęcony zatrudnieniu. Zatrudnienie zostało zaś zaliczone do celów wspólnotowych, będących "przedmiotem wspólnej troski" (art. 2 Traktatu o WE). Od tego czasu problematyka zatrudnienia jest brana pod uwagę przy kształtowaniu wszelkiego rodzaju wspólnej polityki WE.

Pierwszym krokiem w kierunku stworzenia wspólnej strategii na rzecz zatrudnienia było opublikowanie w 1993 r. przez Komisję Wspólnot Europejskich Białej Księgi pt. "Wzrost, konkurencyjność, zatrudnienie" (Growth, Competitivness and Employment). Zawarta w niej ocena sytuacji oraz propozycje Komisji zostały zaakceptowane przez Radę Europejską w Brukseli, w grudniu 1993 r. Komisja została zobowiązana do przygotowania i przedstawienia na kolejnym grudniowym szczycie WE, w Essen, planu działania na poziomie Wspólnoty i poziomie narodowym, mającego na celu odwrócenie w krótkim czasie niekorzystnych tendencji w dziedzinie bezrobocia. Plan taki, uwzględniający po raz pierwszy wiele aspektów polityki zatrudnienia, w tym współpracę między państwami członkowskimi, inwestowanie w edukację i szkolenie zawodowe, wprowadzenie wysokich standardów w dziedzinie pracy, usprawnienie funkcjonowania europejskiego rynku pracy oraz zwiększenie mobilności pracowników, zapewnienie równych szans kobietom i mężczyznom w dostępie do rynku pracy itd., został przyjęty w Essen przez Radę Europejską.

Realizując strategię zwalczania bezrobocia, Komisja Wspólnot Europejskich wystąpiła w 1996 r. z ważną inicjatywą zawarcia tzw. paktu zaufania (Action for Employment in Europe: a Confidence Pact). Propozycja ta miała na celu zmobilizowanie wszystkich stron, mających wpływ na zatrudnienie (Wspólnotę, czynniki na szczeblach krajowych i lokalnych oraz partnerów społecznych), do działań prowadzących do wzrostu zatrudnienia. Liczono na możliwy efekt mnożnikowy takich wspólnych akcji. Zamiarem Komisji było zmierzenie się z problemem bezrobocia w kontekście średnio- i długookresowego rozwoju społecznego i gospodarczego Wspólnoty.

Na szczytach UE w Cardiff (w czerwcu 1998 r.) i Kolonii (w czerwcu 1999 r.) wspólna strategia WE w dziedzinie zatrudnienia została rozwinięta i skonsolidowana. Rada Europejska na posiedzeniu w Cardiff zwróciła szczególną uwagę na znaczenie trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego w tworzeniu sprzyjających warunków na rynku pracy. Postanowiono w związku z tym wzmocnić skoordynowaną strategię zatrudnienia z głębokimi reformami o charakterze makroekonomicznym. Uznano, iż sprawą o pierwszorzędnym znaczeniu jest podniesienie konkurencyjności gospodarek państw członkowskich oraz zwiększenie efektywności funkcjonowania wspólnego rynku towarów, usług i kapitału. Przyjęto za cel maksymalne odbiurokratyzowanie gospodarki na szczeblach krajowym i wspólnotowym, tak aby zmniejszyć obciążenie małych, utrzymujących liczne miejsca pracy firm i ułatwić powstawanie nowych przedsiębiorstw. Działania wynikające z takiego podejścia określane są jako "proces z Cardiff" (The Cardiff Process)

Na szczycie UE w Kolonii uzgodniono natomiast Europejski Pakt na rzecz Zatrudnienia (European Employment Pact), który ma stwarzać dogodną platformę dialogu wszystkich stron zaangażowanych w konstruowanie i realizację polityki makroekonomicznej, z myślą o pobudzeniu wzrostu gospodarczego i procesu tworzenia miejsc pracy. Pakt zwraca uwagę na: potrzebę odpowiednio zróżnicowanej, zrównoważonej polityki makroekonomicznej, w tym: polityki finansowej, która musi uwzględniać rygory stabilizacji wynikające z Unii Gospodarczej i Walutowej, a zarazem kierować fundusze publiczne na inwestycje oraz tworzenie konkurencyjnych miejsc pracy; utrzymywanie podwyżek płac w odpowiedniej proporcji do wzrostu wydajności; oraz politykę pieniężną ukierunkowaną na stabilność cen. Podkreślono też potrzebę ścisłego dialogu na tematy związane z polityką fiskalną i pieniężną pomiędzy parterami społecznymi a władzami. Działania podejmowane na podstawie tych założeń określane są jako "proces z Kolonii" (The Cologne Process).

Podczas spotkania w Kolonii Rada Europejska postanowiła, iż wszystkie szkoły w Unii Europejskiej uzyskają jak najszybciej dostęp do Internetu. W opracowanych przez Komisję wytycznych w dziedzinie zatrudnienia na 2000 r. znalazł się zapis, iż dostęp ten powinien zostać zapewniony wszystkim uczniom do 2002 r., a równocześnie nauczyciele powinni zostać odpowiednio przeszkoleni, aby mogli uczyć nowych umiejętności. Zaopatrzenie szkół w odpowiedni sprzęt ma się zaś odbywać na zasadach partnerstwa sektora publicznego i prywatnego.

Od roku 2000 Europejska Strategia Zatrudnienia stała się częścią Strategii Lizbońskiej. Odchodząc od modelu przeciwdziałania bezrobociu przez politykę rynku pracy, politykę zatrudnienia wiąże się z realizacją celów makroekonomicznych: zwiększaniem konkurencyjności gospodarki, trwałym wzrostem gospodarczym, zintegrowaniem polityki rynku pracy z szeroko rozumianą polityką gospodarczą. Strategia lizbońska zawiera w sobie połączenie celów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych. Priorytetem są hasła gospodarki otwartej, liberalizacji, przedsiębiorczości, spójności społecznej i zrównowazonego rozwoju.

Realizacji unijnej strategii zatrudnienia służy Europejski Fundusz Społeczny - fundusz strukturalny, który umożliwia inwestowanie w rozwój ludzkich zasobów pracy w regionach zapóźnionych, a co za tym idzie - podniesienienie standardu życia ludności.

3 listopada 2004 r. Komisja Europejska przedstawiła raport (j.ang.) Grupy Wysokiego Szczebla pod przewodnictwem Wima Koka, który prezentuje ocenę realizacji Strategii Lizbońskiej w krajach członkowskich w latach 2000-2003 (wniosek - żadne z państw nie wdrożyło w pełni postanowień Strategii Lizbońskiej).

Na szczycie w Brukseli w marcu 2005 r., na podstawie raportu Koka, opracowano i przyjęto dokument "Wspólne działanie na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia" jako Nowy Początek Strategii Zatrudnienia, tzw. Odnowiona Strategia Lizbońska zawierająca priorytetowe działania, których celem jest poprawa konkurencyjności Unii Europejskiej. W każdym z celów istnieje odniesienie do strategii zatrudnienia.

Strategiczne Wytyczne Wspólnoty na lata 2007-2013 wspierają wzrost i zatrudnienie. Zawierają priorytety odnowionej Strategii Lizbońskiej (opublikowane 5.07.2005 r.). Na jej podstawie przygotowano Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, gdzie strategicznym celem jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej, opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia i wzrost poziomu spójności społeczniej.

NSRO zakłada realizację celów szczegółowych, wynikających z założeń Strategii Lizbońskiej:

·         tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu gospodarczego;

·         wzrost zatrudnienia przez rozwój kapitału ludzkiego i społecznego;

·         podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw (głównie sektora usług);

·         budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski i jej regionów;

·         wzrost konkurencyjnosci polskich regionów i przeciwdziałąnie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej;

·         rozwój obszarów wiejskich.

28 września 2007 r. Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie przyjęcia do realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, który jest jednym z programów operacyjnych służących realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 i obejmuje całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) w Polsce.

Przyjęcie Programu stanowi potwierdzenie głównych kierunków rozwoju i prowadzenia polityki prozatrudnieniowej rządu oraz umożliwia wykorzystanie środków EFS w Polsce w latach 2007–2013.

Początki ESZ

Traktat Amsterdamski  przyjęty podczas Szczytu Luksemburskiego w 1997 r. zainicjował powstanie europejskiej polityki zatrudnienia, na podstawie którego państwa członkowskie oraz Unia Europejska zobowiązały się m.in. do podjęcia działań na rzecz opracowania skoordynowanej polityki zatrudnienia oraz tworzenia rynków pracy zdolnych do reagowania na zmiany ekonomiczne.

Pod koniec lat 90 we wszystkich krajach Unii Europejskiej, przy jednoczesnym wzroście gospodarczym, nastąpiło znaczne zwiększenie poziomu bezrobocia. W 1997 r. w krajach UE ok. 17 mln. osób pozostawało bez zatrudnienia. Państwa członkowskie postanowiły podjąć działania, które miały przyczynić się do ograniczenia bezrobocia, redukcji ubóstwa
i marginalizacji społecznej, a także doprowadzić do poprawy konkurencyjności europejskich rynków pracy.

W tym celu wprowadzono trzy rozwiązania:

·         określenie przez Unię strategii europejskiej, a przez państwa członkowskie krajowych programów zatrudnienia, ocenianych co roku przez Radę w świetle wspólnie ustalonej strategii;

·         prawo Unii do podejmowania pewnych działań, które przyczyniłyby się do polepszenia współpracy między państwami członkowskimi i uzupełniałyby ich aktywność;

·         utworzenie Komitetu Zatrudnienia zobowiązanego do koordynowania polityki poszczególnych państw w dziedzinie zatrudnienia i rynku pracy.

Traktat Amsterdamski dał uprawnienia Radzie Europejskiej do wydawania tzw. wytycznych w sprawie polityki zatrudnienia obowiązujących wszystkie kraje członkowskie. Pierwsze Wytyczne w sprawie zatrudnienia przyjęte podczas Szczytu Luksemburskiego w 1997 r. zostały oparte na czterech filarach:

1.      poprawa zdolności do uzyskiwania i utrzymywania zatrudnienia - poprzez rozwój zasobów ludzkich,

2.      rozwój przedsiębiorczości - działania na rzecz powstania i ułatwienia prowadzenia przedsiębiorstw,

3.      poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników - ułatwienie warunków prowadzenia przedsiębiorstw i działania na rzecz rozwoju przedsiębiorstw do tworzenia miejsc pracy, uelastycznienia rynku pracy,

4.      wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy - działania na rzecz zapewnienia równego dostępu obywateli do rozwoju osobistego na rynku pracy - zwłaszcza na rzecz zapewnienia równości kobiet i mężczyzn.

Strategia Lizbońska

W marcu 2000 r., podczas Szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie, przywódcy europejscy zobowiązali Unię Europejską do przekształcenia się do 2010 roku w najbardziej dynamiczną i konkurencyjną, opartą na wiedzy gospodarkę w świecie, zdolną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego stworzenia nowych i lepszych miejsc pracy i zapewnienia większej spójności społecznej z poszanowaniem środowiska.

Strategia Lizbońska odnosi się do działań podejmowanych na trzech wzajemnie powiązanych płaszczyznach: gospodarczej, społecznej i ochrony środowiska. U jej podstaw leży przekonanie, że aby polepszyć standard życia oraz utrzymać szczególny model społeczny
w Unii Europejskiej, Unia musi zwiększyć swoją produktywność i konkurencyjność w warunkach coraz silniejszej światowej konkurencji, zmian technologicznych i starzenia się społeczeństw.

Działania przyjęte na podstawie Strategii Lizbońskiej można podzielić na następujące kluczowe grupy:

·         szybkie przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy, w tym rozwój społeczeństwa informacyjnego, badań i innowacji oraz kształcenie odpowiednich kwalifikacji i umiejętności;

·         liberalizacja i integracja tych rynków i sektorów, których wspólny rynek nie objął, tj.: telekomunikacji, energetyki, transportu, poczty, a także usług finansowych oraz całości rynku usług;

·         rozwój przedsiębiorczości: deregulacja i lepsze wsparcie ze strony administracji (likwidacja barier administracyjno-prawnych), łatwiejszy dostęp do kapitału i technologii, ograniczanie zakłócającej konkurencję pomocy publicznej, tworzenie równego pola konkurencji;

·         wzrost zatrudnienia i zmiana modelu społecznego: wzrost aktywności zawodowej, uelastycznienie rynku pracy, poprawa edukacji, unowocześnienie systemu zabezpieczeń społecznych, ograniczanie biedy i wykluczenia społecznego;

·         dbałość o trwałe fundamenty rozwoju i środowisko naturalne: ograniczanie zmian klimatycznych, zachowanie zasobów naturalnych.

W obszarze działań na rzecz europejskiego rynku pracy skoncentrowano się na reformie instrumentów kreujących podaż na rynku pracy, w tym poprawie konkurencyjności europejskiej siły roboczej i modernizacji systemu zabezpieczeń społecznych oraz reformie instrumentów kreujących popyt na rynku pracy, w tym likwidacji barier administracyjnych, ułatwianiu tworzenia małych i średnich przedsiębiorstw oraz stworzeniu środowiska administracyjnego i prawnego, które sprzyjałoby tworzeniu przedsiębiorstw i prowadzeniu działalności gospodarczej.

Reforma Strategii Lizbońskiej

Po dokonaniu oceny poczynionych postępów w zakresie realizacji celów Strategii Lizbońskiej Komisja Europejska uznała, że Europa jest daleka od potencjału, jaki oferuje strategia lizbońska, a poczyniony dotychczas postęp jest niewystarczający zarówno na poziomie europejskim i jak i na poziomach krajowych.

Podczas szczytu Rady Europejskiej w Barcelonie w 2005 r. Rada Europejska wydała Komunikat na Wiosenny Szczyt Rady Europejskiej „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nowy początek strategii lizbońskiej”  (COM(2005)24 końcowy).

W dokumencie zawnioskowano o nowy początek Strategii Lizbońskiej, w ramach której zaproponowano dwa zasadnicze priorytety – zapewnienie silniejszego, trwałego wzrostu gospodarczego oraz tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy przy zachowaniu pełnej zgodności z celami zrównoważonego rozwoju.

Priorytety te formalnie potwierdzono w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 22–23 marca 2005 roku, które wyznaczyły nowe ramy Agendy Lizbońskiej na lata 2005–2010. Proponowane w ramach programu środki realizacji polityki należą do trzech podstawowych obszarów:

Bardziej atrakcyjne miejsce dla inwestowania i pracy

·         Rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku

·         Poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego

·         Stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie Europy i poza nią

·         Rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej

Wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego

·         Wzrost i poprawa inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju

·         Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów

·         Przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej

Tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy

·         Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń socjalnych

·         Zwiększenie zdolności dostosowawczej pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy

·         Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie

Jednocześnie postanowiono wyznaczyć nowy model wdrażania celów Strategii poprzez mocniejsze jej umocowanie w politykach krajowych państw członkowskich. Państwa UE zostały zobowiązane do przygotowywania Krajowych Programów Reform, tj. programu realizacji celów Strategii na poziomie narodowym.

W czerwcu 2005 r. Rada Europejska zatwierdziła ”Zintegrowane wytyczne na rzecz wzrostu i zatrudnienia na lata 2005 – 2008 ”, stanowiących główne filary odnowionej Strategii Lizbońskiej oraz podstawę do opracowania przez Państwa Członkowskie odpowiednich programów krajowych.

W lipcu 2005 r. Komisja Europejska przyjęła Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego „Wspólne działania na rzecz wzrostu i zatrudnienia: Wspólnotowy program lizboński” (COM(2005) 330 końcowy).

Program ten stanowił odpowiednik programów krajowych i obejmował wszystkie działania na poziomie Wspólnoty. Struktura programu odpowiadała strukturze zintegrowanych wytycznych na rzecz wzrostu i zatrudnienia miał uzupełniać działania realizowane przez państwa UE. Składała się z 50 szczegółowych inicjatyw, które podzielono na osiem następujących kategorii:

1.      Wspieranie wiedzy i innowacji w Europie

2.      Reforma polityki udzielania pomocy państwa

3.      Poprawa i uproszczenie ram prawnych prowadzenia działalności gospodarczej

...