Łysiak, Waldemar - Lepszy.pdf - Łysiak Waldemar - potrzebnyfranek

Waldemar Łysiak

LEPSZY

(DLA ZMARŁEGO KOCHANKA EPITAFIUM TANECZNE

CZYLI POEMAT PROZ ġ O KARMANIOLACH,

CZERWONYCH WALCACH, „FOKSTROTACH”

I POLONEZACH RÓ ņ OWYCH)

LEPSZY

Nota edytorska

KsiĢŇka ta zostaþa zþoŇona przez autora w naszym wydawnictwie w lipcu 1990

roku. Zamiarem áOfficinyÑ byþo wydaę áLepszegoÑ do koıca wrzeĻnia i rozpoczĢę

dystrybucjħ w paŅdzierniku 1990. JednakŇe w poczĢtkach paŅdziernika autor zaŇĢdaþ od

nas, by opŅnię dystrybucjħ z powodu kampanii przed wyborami prezydenckimi. Chodziþo

o to, Ňe kilka stron w áLepszymÑ zawiera zdecydowanĢ krytykħ grupy politycznej

rzĢdzĢcej od roku PolskĢ, a grupa ta prowadzię bħdzie kampaniħ do fotela

prezydenckiego. Autor oĻwiadczyþ, Ňe tych kilka stron (strony: 170 i 177Ï183) mogþyby

zostaę poczytane za agitacjħ przedwyborczĢ, czego on sobie nie Ňyczy, i zaŇĢdaþ, by

dystrybucja áLepszegoÑ rozpoczħþa siħ nie wczeĻniej jak nazajutrz po wyborach, czyli 26

listopada 1990 roku. ņĢdanie autora speþniliĻmy. JednoczeĻnie przepraszamy naszych

odbiorcw, z ktrymi mieliĻmy umowy na odbir áLepszegoÑ w paŅdzierniku.

„…….. A teraz odbłysk mego Ň ycia

Na ten poemat pada niezbyt pi ħ knie. Patrzcie jak serce wesołe — gdy p ħ knie!”

(Juliusz Słowacki, „Beniowski”).

W połowie lat osiemdziesi Ģ tych tego stulecia napisałem powie Ļę zatytułowan Ģ

„Dobry”. Pó Ņ niej ona mi uciekła, korzystaj Ģ c z pomocy dobrych ludzi, lecz po jakim Ļ czasie

wróciła, te Ň za spraw Ģ dobrych ludzi. Wydrukowano j Ģ na pocz Ģ tku roku 1990, z kilkoma

ostemplowanymi dziurami w Ļ rodku. Nemezis zrz Ģ dziła, Ň e „Dobry” to ostatnia wydana w

Polsce ksi ĢŇ ka, któr Ģ okaleczył stalinowski cenzor — punkt dla mnie. Tak zako ı czył si ħ nasz

dwudziestoletni romans. Był jak taniec z cieniem. Taniec dla pisarza trudniejszy ni Ň z cieniem

Dobrego.

O ile z Dobrym wi ħ kszo Ļę tzw. ludzi pióra miała do czynienia sporadycznie, to cenzor

robił im koło pióra cz ħ sto, współpracuj Ģ c z nimi. Ka Ň de zdanie wydrukowane w

peerelowskim „pierwszym obiegu”, od zdania na temat hodowli kaczek po zdanie na temat

miniatur iryjskich, było zdaniem spółki autorskiej zło Ň onej z pisz Ģ cego i cenzora. W

przypadku pismaków i literatów cenzor jako miło Ļ nik bił Dobrego na głow ħ , zarówno

potencj Ģ , jak i wierno Ļ ci Ģ — romansował z ka Ň dym bez wyj Ģ tku, kr ħ puj Ģ c lepiej. Był Lepszy.

Do napisania tego, co wła Ļ nie zaczynam pisa ę — wspominków o Lepszym i nie tylko

o Lepszym — skłoniło mnie to, co w marcu 1990 usłyszałem o „Dobrym”. Usłyszałem, Ň e

jest to ksi ĢŇ ka polityczna.

— Dlaczego pan tak s Ģ dzi? — spytałem rozmówc ħ .

— Jak to dlaczego? Przecie Ň to jest powie Ļę antykomunistyczna w ka Ň dym zdaniu!

Nie mog ħ si ħ z tym zgodzi ę , bo nie o to mi chodziło. By ę mo Ň e „ ņ ywoty pa ı

swawolnych” s Ģ powie Ļ ci Ģ antyfeministyczn Ģ , za Ļ „Moby Dick” antywielorybi Ģ , ale „Dobry”

— je Ļ li nawet jest w jakim Ļ stopniu powie Ļ ci Ģ antykomunistyczn Ģ — na pewno nie nale Ň y do

literatury politycznej. Chc ħ to nieporozumienie wyja Ļ ni ę .

Rzecz prosta zostałem antykomunist Ģ jak ka Ň dy, kto si ħ dowiedział, Ň e komuni Ļ ci

swym przymusowym rozmówcom kradn Ģ paznokcie podczas dialogu, a głos odbieraj Ģ

ludziom przestrzeliwuj Ģ c im j ħ zyk od strony potylicy, lub zamra Ň aj Ģ c go w lodówkach

Gułagu, lub ucinaj Ģ c no Ň yczkami Lepszego. Tak samo zostałem ņ ydem, odk Ģ d poznałem

Holocaust i b ħ d ħ nienawidził Niemców tyle razy, ile razy spojrz ħ na zdj ħ cie chłopczyka nr

156, które umie Ļ ciłem w moich „Wyspach bezludnych” — do ko ı ca mojego Ň ycia Ň adne

zdj ħ cie nie b ħ dzie mi tak rozdzierało serca jak ono; ten maluch to mój syn. W Ģ tpi ħ jednak,

czy to zdj ħ cie poruszy kogo Ļ za dwie Ļ cie lat; nas te Ň malowidło z „pochodniami Nerona”

porusza tylko dlatego, Ň e jest kiczem w zestawieniu z obrazami Goyi. Zreszt Ģ , po co bredzi ę o

dwustu latach? Czas si ħ ur Ň n Ģ ł i biegnie jak kopni ħ ty — młodzie Ň w Izraelu ju Ň teraz ma w

nosie gazowanie ņ ydów (patrz koniec rozdziału „ Ę wiczenia z dialektyki według Hegla” w

„Wyspach bezludnych”). I nawet pisz Ģ c, Ň e ju Ň teraz nic ich to nie porusza, wydłu Ň yłem czas

pami ħ ci. Ponad ę wier ę wieku temu Marek Hłasko szedł ze sw Ģ Esther do kina w Tel–Awiwie.

Mijali wystaw ħ zdj ħę , któr Ģ urz Ģ dził polski konsulat, na zdj ħ ciach były Ň ydowskie dzieci

pomordowane przez nazi–oprawców. Hłasko wspominał:

áÏ Popatrz Esther Ï powiedziaþem. Ï Tak to mniej wiħcej wyglĢdaþo.

Popatrzyþa przez sekundħ na zdjħcia rozstrzelanych dzieci i ludzi pħdzonych do

gazu, po czym powiedziaþa:

Ï SpŅnimy siħ. Chcħ zobaczyę Monty Cliffa.

(È) Tak wiħc Esther poszþa, a ja postaþem przez chwilħ przed zdjħciamiÈÑ.

A co b ħ dzie za kilka wieków? Pewne jest jedno: za kilka wieków mnie ju Ň nie b ħ dzie,

wi ħ c elegancki Szwab nie do mnie b ħ dzie si ħ wówczas Ň alił na ņ ydów, którzy gazowali

Niemców około połowy XX stulecia. Zrozumiałem to jako mały chłopak, patrz Ģ c na komedi ħ

filmow Ģ „O.K. Neron”. Gdy pisałem powie Ļę o Dobrym, rozumiałem ju Ň troch ħ wi ħ cej.

Równie dobrze jak twierdzi ę , Ň e „Dobry” to bajka polityczna, bo antykomunistyczna,

mo Ň na gada ę , i Ň kilka moich ksi ĢŇ ek o czasach i ludziach Napoleona to rzeczy

antyburbo ı skie. Napisa ę ksi ĢŇ k ħ polityczn Ģ mo Ň e pisarz polityczny. Dot Ģ d nim nie byłem i

dalej by ę nie zamierzam, „Lepszy” to wyj Ģ tek potwierdzaj Ģ cy reguł ħ . W siedemnastu

dotychczas wydanych moich ksi ĢŇ kach nie brakowało sztychów politycznych (głównie

antybolszewickich), ale w Ň adnym razie nie była to literatura polityczna — pisanie literatury

politycznej interesuje mnie w równym stopniu, co statystyka, kulturystyka i robienie swetrów

na drutach. Obchodzi mnie zupełnie inna dziedzina ewolucji. Tym moim konikiem jest

zoologia, wszystko, co pisz ħ , to czytanki z Ň ycia zwierz Ģ t. Fakt, i Ň „Dobry” jest powie Ļ ci Ģ o

SB, nie przeczy temu — dusza ludzka interesuje mnie tam tysi Ģ c razy bardziej ni Ň esbecja.

Bł ħ dne przypisywanie antropomorfizuj Ģ cym zoologom tendencji politologicznych ma

swoje Ņ ródło w tym, Ň e wegetacja zwierz Ģ t składa si ħ nie tylko z konsumowania i

kopulowania, lecz tak Ň e z prze Ň y ę zwi Ģ zanych z hodowl Ģ , tresur Ģ i słu Ň b Ģ , jak równie Ň z

cyrkiem, łowiectwem, rze Ņ nictwem i badaniami laboratoryjnymi na masow Ģ skal ħ . Nader

łatwe wyszukiwanie analogii mi ħ dzy tym wszystkim a, na przykład, komunizmem ma równie

du Ň o sensu, ile miałoby twierdzenie, Ň e „Hamlet” jest sztuk Ģ o perypetiach dynastycznych

dworu du ı skiego w Ļ redniowieczu. Tre Ļ ci Ģ „Hamleta” jest wła Ļ nie to — perypetie

dynastyczne na du ı skim dworze królewskim w Ļ redniowieczu — a przecie Ň jest to czytanka o

czym Ļ zupełnie innym, o mentalno—hormonalnych perypetiach osobnika wie ı cz Ģ cego długi

darwinowski ła ı cuch pokole ı .

W najpopularniejszej ksi ĢŇ ce, jak Ģ kiedykolwiek napisano (tłumaczenie na wszystkie

j ħ zyki Ļ wiata i pierwsza pozycja na Ļ wiatowej li Ļ cie bestsellerów nieprzerwanie od dwóch

tysi ħ cy lat), jej współautor, Kohelet, ze Ļ wi ħ tym przekonaniem rozs Ģ dza:

áLudzie sĢ tylko zwierzħtami, albowiem los czþowieka i los zwierzħcia jest taki

sam, i stan ich, i koniec ich jest jednaki. I duch ten sam w nich mieszka. Czym siħ potrafi

czþowiek wynieĻę ponad zwierzħ? NiczymÑ.

Z powy Ň sz Ģ opini Ģ nie sposób si ħ zgodzi ę całkowicie, dlatego ja si ħ z ni Ģ nie w pełni

zgadzam, mimo i Ň mam pełn Ģ Ļ wiadomo Ļę , Ň e jakakolwiek polemika z autorami nale ŇĢ cymi

do grona my Ļ licieli wybranych Ļ ci Ģ ga na człowieka zarzut antysemityzmu, z którym to

zarzutem polemizowa ę nie mo Ň na w ogóle, bo ka Ň de słowo sprzeciwu automatycznie

potwierdza tez ħ oskar Ň ycielsk Ģ , według tej rytualnej (znanej kinomanom i czytelnikom

powie Ļ ci detektywistycznych) sentencji przy aresztowaniach: „Ka Ň de słowo, które pan odt Ģ d

powie, b ħ dzie wykorzystane przeciwko panu”. Dla swej obrony nadmieniam tylko, Ň e ja i

Kohelet zgadzamy si ħ nie raz, na przykład, kiedy on mówi: „Serce m Ģ drego zwraca si ħ ku

prawej stronie, a serce głupca ku lewej”. Jednak nie mog ħ si ħ z nim zgodzi ę , gdy mówi o

braku jakiejkolwiek ró Ň nicy mi ħ dzy człowiekiem a zwierz ħ ciem, gdy Ň jest taka cecha, która

odró Ň nia ludzi od zwierz Ģ t w sposób zdecydowany i niepodwa Ň alny, i która wynosi ducha

ludzkiego ponad grzbiet najwy Ň szego bydl ħ cia. T Ģ cech Ģ , której ewoluuj Ģ ce zwierz ħ ta jeszcze

w sobie nie wykształciły, jest umiej ħ tno Ļę opowiadania kawałów. Chodzi o poczucie humoru.

W Ļ ród ludzi s Ģ tacy, którzy to maj Ģ . W Ļ ród Dobrych te Ň .

Znamy ró Ň ne gatunki wyrafinowanego poczucia humoru. Bezlitosne szyderstwa

nadwornych błaznów doby Renesansu (od Tribouleta do Sta ı czyka); francusk Ģ , eleganck Ģ i

k ĢĻ liw Ģ zarazem, satyr ħ „ bon—motów ” oraz wersalskich pojedynków słownych ery Rokoka

(od La Rochefoucaulda do Voltaire’a i Chamforta); abstrakcyjny humor Brytyjczyków (od

Brummela do Wilde’a i Shawa); czy wreszcie majestatyczny rozmach i poetycki wdzi ħ k

przydomków nadawanych wielkim my Ļ licielom w Ugandzie, Rumunii oraz Korei Północnej

(ery Idi Amina, Ceausescu i Kim Ir Sena). Najdowcipniejszy znany „ bon—mot ”, jaki wyszedł

Łysiak, Waldemar - Lepszy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: