Tadeusz Dolega-Mostowicz - Czeki bez pokrycia.doc

Rozdział I

Express-Lux wolno ruszał z dworca głównego w Warszawie. Kilku cu­dzoziemców i paru urzędników MSZ żegnało tych dziesięć osób, opusz­czających dnia tego stolicę w drodze na Zachód.

Jana Nawreckiego nikt nie odprowadzał. Przyjechał w ostatniej chwili. Zmęczony przygotowaniami do wyjazdu na czas dłuższy, z zadowoleniem wyciągnął się w pustym, wygodnym coupe wagonu paryskiego. Zapalił papierosa i porządkował myśli. Robił to z tą radością życia, którą dają okresy powodzenia. Ani chmurki na horyzoncie. Kłopotów materialnych żadnych. Piękna renta, zabezpieczona na nie obdłużonym, ogromnym ma­jątku brata w Kutnowskiem, trochę kapitałów w Szwajcarii, mandat po­selski z listy B.B., uzyskany głosami dziewięćdziesięciu pięciu procent wyborców, maszerujących do urny z orkiestrą — i nareszcie — po dłu­gich, dawniej bezowocnych spacerach w korytarzach MSZ, pierwsza po­ważna misja zagraniczna. Jeśli zaś dodać do tego doskonałe zdrowie i to „coś", wypróbowane w szermierce z płcią piękną, czym nieraz już dopro­wadzał przeciwniczki do składania broni, to nic dziwnego, że Nawrecki mógł być z siebie i z życia zadowolony.

Kołysany miarowym stukotem kół, konstatował z satysfakcją, że już teraz droga do kariery dyplomatycznej stoi przed nim otworem. Miał dwie rzeczy, które mu ją otworzyły: majątek i pewność siebie, a nie miał trze­ciej, która jest zawadą: przekonań politycznych. Cenił w sobie wysoko tę umiejętność dostosowywania się. Za czasów przedmajowych omal nie wpisał się do Piasta, by należeć do stronnictwa, które wyłoniło w sejmie prezesa komisji spraw zagranicznych. Dziś z uśmiechem politowania my­ślał o czasach, kiedy to do nazwiska wielkiego obszarnika trzeba było do­rabiać teorię tężyzny chłopa, który Polskę karmi i broni. Był rad, że mało kto o tych jego zabiegach wiedział, gdy maj otworzył nowe horyzonty. Okazało się, że i bez chłopa można się obejść, a robić karierę. Nie bez uznania dla swej bystrej orientacji przypominał sobie, że był jednym z pierw­szych, którzy zwęszyli, iż huzia na endecję i składki na właściwe cele to najskuteczniejsza metoda wyjścia z korytarzy MSZ na szeroki świat. No i nie omylił się.

Jedzie teraz do Paryża, by wziąć udział w specjalnej misji, wysłanej dla zbadania spraw związanych ze stanem polskiego wychodźstwa we Francji. Potem do Genewy, jako jeden z członków delegacji polskiej na obrady Ligi Narodów. W dalszej perspektywie nadzieja na otrzymanie stanowiska dyplomatycznego na Bałkanach. W Warszawie ma mocne ple­cy, te i owe zasługi polityczne za sobą, trzydzieści pięć lat, czyli ani za dużo, ani za mało, by pójść ostro w górę, a że piąć się potrafi, więc kto wie, co może przynieść niedalekie jutro!

Wstał i spojrzał w lustro. Wcale nieźle. Postawa i wzrost, twarz o re­gularnych, rasowych rysach, włosy wprawdzie już trochę zaczynają rzednąć nad czołem, ale to nawet dodaje powagi młodej twarzy. Przymknął oczy i widział już siebie z piękną wstęgą i paru gwiazdami.

Przetarł czoło, jeszcze raz przejrzał się w lustrze i nieco się zaniepo­koił. Tak, cera trochę za żółta. I oczy z lekka zaczerwienione, z wyrazem zmęczenia. Ten wczorajszy dzień nie miał najmniejszego sensu. Głupia historia z tą Helenką. Czy nie lepiej było nic jej nie mówić o wyjeździe? Ach, te łzy kobiece! Żebyż kobiety zrozumiały, że nic tak nie odstręcza, jak te szlochania, te mokre, rozpalone policzki i monotonne wycieranie zaczerwienionego nosa. No, ale stało się. Jest młoda, zapomni.

Mignęła mu w pamięci chwila, gdy szeptał jej kiedyś na ucho, że nigdy nie widział tak cudnej dziewczyny. Ale w gruncie rzeczy... Miała bardzo ładną twarzyczkę, tylko stanowczo za grube nogi. Był prawie pewien, że to nie on, ale te nogi ponosiły główną winę jej spazmów.

Mały wysiłek i obraz Helenki znikł.

Ale za to księżna Nelly — to bajeczna kobieta! Nie wiadomo dlacze­go tak się zawsze składało, że drogi jej i jego dotąd się rozchodziły. Czymś go onieśmielała. A jaka była inna przed paru dniami, na tym balu w amba­sadzie! Najwyraźniej go kokietowała. Ta ma nóżki! Co za linia ramion! I do tego — taki mąż. Prevost miał świętą rację mówiąc, że nie ma kobiet zdradzających, tylko są mężczyźni, którzy urodzili się z rogami. Ten pu­sty przedział obok. Żeby tak ona tu jechała!

A pociąg mknął w przeciwną stronę, coraz to oddalając się od wabią­cych nóżek księżny.

Dzień zeszedł dość szybko. Wagon restauracyjny, gazety, książki, drzemka.

Friedrichstrasse!

Gwar i zgiełk. Fala ludzka, ujęta mechanicznie siłą dyscypliny. Co chwila pociąg.

Tragarz podaje przez okno konduktorowi wagonu sypialnego walizki. Jedna tekturowa, nowa, i druga stara, wytarta. Gdzie położy?

Przedział obok.

Nawrecki rozejrzał się niespokojnie. Na peronie, w oddali stała para, żywo rozmawiająca. On młody, krępy brunet, jakiś w ruchach niezgrabny, ona wysoka, smukła, lat trzydziestu paru. Ładna. Nawet bardzo ładna. Tragarz podszedł do nich i wskazał wagon Nawreckiego.

A więc to on — albo ona pojedzie w sąsiednim przedziale.

Chwila emocji. Zbliżyli się do wagonu, ale nie słychać, w jakim mówią języku. On coś jej opowiada z ożywieniem, ona słucha uważnie i przyta­kuje. Stanęli przy wagonie. Duże, czarne oczy pięknej nieznajomej spo­częły przelotnie na Nawreckim, czatującym w oknie. Podała towarzyszo­wi rączkę do pocałunku, a potem zwinnym, pełnym dziwnej harmonii ru­chem wspięła się na stopnie wagonu.

Pociąg ruszył. Hałas zamykanych drzwi — i Nawrecki tego dnia, po­mimo najprzebieglejszych manewrów, towarzyszki podróży nie zobaczył.

Napiwek wsunięty konduktorowi wagonu sypialnego pozwolił mu wziąć do rąk jej paszport. Rosjanka. Paszport nansenowski. Ewelina, córka Oskara, Nikolska, z domu baronówna Etberg, wdowa po oficerze gwardii Michale Nikolskim. Urodzona w Rewlu, w roku 1898-ym.

Patrzył na fotografię. Nic z czaru tych oczu, które na chwilę jak gdy­by potrafił zatrzymać wzrokiem. Mała, zła fotografia.

Był wściekły.

Wrócił do przedziału, rozebrał się i położył. W sąsiednim singlu cisza, widocznie piękna Ewelina śpi. Bez wielkiej nadziei chrząknął i zakaszlał. Cisza. Jak widać, nocnych przygód sąsiadka nie szukała.

Gdy rano się przebudził, pierwszą jaśniejszą myślą, która go zachęciła do szybkiego wstania, było wspomnienie zgrabnej sylwetki, która wczo­raj zniknęła w drzwiach sąsiedniego przedziału. Specjalną uwagę poświę­cił rannej toalecie. Nie bez trudu — nawet pulmanowskie resory nie za­pobiegają wstrząsom pociągu — ogolił się, dobrał starannie krawat do świeżej koszuli, nałożył rękawiczki, by ochronić ręce, z których kształtu bardzo był dumny. Doskonale. A teraz trzeba zbadać teren i obejrzeć do­kładnie obiekt.

Drzwi do przedziału obok były otwarte, przedział uporządkowany, a nieznajoma wpatrywała się przez okno w pejzaż i nie odwracała głowy. Oczy jej już widział wczoraj, teraz cieszył się widokiem delikatnego pro­filu, ciemnych, długich rzęs, rozchylonych nieco, małych, świeżych ust i zgrabnej nóżki. Okiem znawcy z uznaniem biegł po długiej, harmonijnie zarysowanej linii, od spódniczki, odchylonej trochę nad kolanem, do wą­skiej stópki, spuszczonej palcami w dół.

Tak, ani słowa, linię ma pierwsza klasa — skonstatował przed sobą, przeszywając spojrzeniem fałdy skromnego kostiumu tailleur. — Jak dotąd same plusy.

Spacery po korytarzu, otwieranie i zamykanie okna uchodziły uwagi podróżniczki. Dopiero dzwonek chłopca z wagonu restauracyjnego, za­praszający na ranną kawę, wyrwał ją z zadumy.

W całym pociągu było tylko siedem osób.

Nawreckiemu i Ewelinie wskazano w wagonie restauracyjnym miej­sca naprzeciw siebie, przy małym stoliku.

Dobrze jest — pomyślał Nawrecki — teraz to już sobie dam radę.

Skorzystał z pierwszej sposobności przysunięcia jej koszyczka z bu­łeczkami, by nawiązać rozmowę. Mówili po francusku. Nieznajoma od­powiadała na pytania jak gdyby nie dość chętnie i raz po raz zapadała w za­myślenie. W jej dużych, czarnych oczach malował się smutek.

— Jeśli się nie mylę, pani jest Rosjanką — powiedział nagle Nawrecki.

Drgnęła.

—             Pan Rosjanin? — zapytała żywo.

—             Nie, Polak.

Oczy jej zabłysły, ale w tej chwili twarz zastygła chłodem.

—             Pani nie lubi Polaków?

—             Skądże! — odparła z sztucznym uśmiechem.

Szybko skręciła rozmowę na inny temat, ale Nawrecki tak manipulo­wał, by jej jeszcze powiedzieć, że jedzie do Paryża w ważnej misji dyplo­matycznej. Niech wie, że ma nie byle z kim do czynienia. Ta wiadomość nie zrobiła na niej spodziewanego wrażenia, albo je umiała dobrze ukryć.

Pod koniec rannego śniadania udało się jednak Nawreckiemu wprawić ją w lepszy humor. Patrzyła już na niego łaskawiej. Gdy przeszli do wa­gonu, w którym jechali, kręcił się pod jej drzwiami, oczekując pozwolenia wejścia do środka. Dopiął wreszcie natarczywością swego i tak się zawinął, że kiedy koło godziny drugiej dojeżdżali do Paryża, wyglądali na ludzi znających się od dawna. Zasługę mógł Nawrecki słusznie przypisywać so­bie. Humor go nie opuszczał. Miał w ogóle dobry dzień. Co prawda, nie mógłby się pochwalić, że udało mu się dużo dowiedzieć o Ewelinie. Była zamknięta w sobie, powiedziałby nawet — tajemnicza. Tyle tylko z niej wydobył, że jedzie na dziesięć dni do Paryża, by odwiedzić staruszkę matkę w lecznicy i córeczkę, umieszczoną w zakładzie wychowawczym.

Za oknami coraz częściej migały małe stacyjki podmiejskie, wskazu­jące na bliskość stolicy. Nawrecki czynił w rozmowie wszelkie wysiłki, aby nawiązać nici, które by mu pozwoliły odszukać towarzyszkę podróży w wielkim mieście. Daremnie. Unikała zostawienia mu adresu, mówiła tyl­ko, że się zatrzyma pewnie w małym pension de familie na lewym brzegu Sekwany. Na dworcu miała na nią czekać stara ciotka.

W miarę, jak pociąg zbliżał się do celu, Ewelina smutniała i z coraz mniejszą uwagą słuchała słów Nawreckiego. Czuł, że wymyka się nastrojo­wi, jaki zdołał wytworzyć, że pogrąża się myślami w jakieś swoje sprawy i troski.

—            Może się w Paryżu spotkamy? — powiedział prosząco.

—            A po cóż? — zapytała obcym, nieswoim głosem.

— Niech mi pani wierzy — perswadował Nawrecki — jestem dobrym psychologiem. Nic gorszego, jak poddawać się smutkowi i apatii. Pani potrzebna jest kuracja.

—             Mnie? A cóż pan o mnie wie?

— Dość, by to stwierdzić. Kuracja, o której mówię, powinna polegać na zanurzaniu się w innej atmosferze. Paryż to może jedyne miasto na świecie, w którym wszystko — powietrze, rozplanowanie ulic, zabytki, twarze, stroje — odrywają od kółka własnego życia. Ta eksterytorialność psychiczna to już pierwszy krok dla kuracji.

Spojrzał na nią nieznacznie. Słuchała uważnie. Więc ciągnął dalej:

— Drugi krok to poddanie się wpływowi osoby o zdrowym systemie nerwów. Trzeba jej pozwolić prowadzić się za rączkę.

Z ironicznego błysku oczu Eweliny połapał się, że strzał chybia.

—  Dla uzyskania wpływu na kogoś — przerwała mu — trzeba mieć coś więcej niż zdrowe nerwy.

Puścił jej uwagę mimo uszu.

—  Chodzi o wytworzenie w sobie nastroju poddania się wpływowi ta­kiej zdrowej nerwowo jednostki. Do tego zaś wystarcza odrobina zaufa­nia. No, a na nerwy kobiece może mieć wpływ leczniczy tylko mężczyzna.

—   Jakżeby mogło być inaczej! Tak, wy jesteście specjaliści i od psu­cia nerwów, i od ich naprawiania. Zaufanie, potem przyjaźń, uzdrowienie nerwów, potem miłość, a potem — uśmiechnęła się zjadliwie — ukochany leczy nerwy innych kobiet.

Nawrecki zaczął się cofać na pozycje dające mniej pola do szermierki.

— Nie zrozumiała mnie pani. Ja zupełnie co innego miałem na myśli. Będę szczery. Pani ma neurastenię. Z pewnością jakiś kompleks. Freud potrafiłby to określić.

Przerwał, bo nagle przyszła mu wątpliwość, czy to istotnie Freud wy­myślił te kompleksy, czy też może ktoś inny o podobnym nazwisku. Z pew­nym zaniepokojeniem spojrzał na Ewelinę i nie dostrzegłszy nic podejrza­nego, uspokojony ciągnął dalej:

— Ja to widzę i czuję. Więc trzeba zaraz obmyślić kurację. Zgadza się pani?

—             Przypuśćmy.

— Dwa dni rodzina i sprawy, dla których tu pani przyjechała. Wy­starczy?

—             Dyskutujemy hipotetycznie, więc dajmy na to, że tak.

— Świetnie. Potem, ponieważ jest w Paryżu trochę duszno i gorąco — zawahał się na pół sekundy, czy nie za szybko zmierza do celu — zabieram panią autem, zwiedzamy okolicę. Zacznie się pani cieszyć widokiem cud­nych zakątków, malowniczych miast i wiosek, no i... śmiejących się do pani restauracji, tonących w kwiatach. Czy pani jest łakoma?

Ewelina uśmiechnęła się.

— Zobaczy pani — ciągnął Nawrecki — jak się jada w tych małych miastach Francji, ile zdrowia i wesela wlewa w organizm lekkie wino d'Anjou, podane do pulardy i sałaty.

—             No i co dalej?

— Potem, dla wytworzenia kontrastu, zanurzymy się w wir nocnego życia Paryża. Lepszego cicerone pani nie znajdzie. Nie chodzi oczywiście o banalne odwiedzanie znanych établissements. Zajrzymy za kulisy, zo­baczymy twarze bez masek, spróbujemy żyć nastrojem ludzi szukających wesela.

— A w najlepszym razie znajdujących chwilowe zapomnienie — wtrą­ciła głucho.

— Nie trzeba tego lekceważyć! W kuracji, która panią czeka, nie wol­no myśleć o tym, co było.

— A jeśli największą troską kogoś jest to, co będzie, obawa tego, co go czeka, to wtedy co?

Powiedziała to z jakimś dziwnym żarem i wpatrzyła się w oczy Na- wreckiego.

— Chodzi zarówno o oderwanie się od wczoraj, jak i od jutra. Na tym właśnie kuracja polega. Nie żartuję. Niech pani skorzysta z wyjątkowej

sposobności. Wie pani, kim jestem. Telefon do dyrekcji lub portiera ho­telu Seribe wystarczy dla upewnienia, że nie będzie pani miała do czynie­nia z jakimś awanturnikiem. Niech pani nie odmawia! Czekam pojutrze telefonu między dziewiątą a dziesiątą rano.

Pociąg wchodził na Gare du Nord. Ewelina pośpiesznie wkładała ka­pelusz.

—             Więc? — przynaglał Nawrecki.

—             Nie wiem, czy mnie pan przekonał, ale może zatelefonuję.

—             Kiedy?

— Ano chyba... za dwa dni. Jeśli w ogóle zatelefonuję — dodała szyb­ko, podając mu rękę.

Przyrzeczenie brzmiało dość problematycznie, ale nic więcej nie udało nu się uzyskać.

Podróżni wysypywali się z pociągu na peron. Nawrecki szukał w spoj­rzeniu Eweliny zastawu dla otrzymanego przyrzeczenia, czekał, że odwró­ci jeszcze w jego stronę głowę, gdy szybko kroczyła obok jakiejś pani. Nadaremnie! Zniknęła w tłumie.

Skierował się do wyjścia. Paryż, którego widokiem tak się zawsze cie­szył, którego szalony ruch wprawiał go w stan doskonałego humoru, a sil­ny zapach spalonej mieszanki benzynowej przyjemnie odurzał, wydał mu się w ten piękny, słoneczny, letni dzień dziwnie szary i bez treści.

Z hotelu, przebierając się, Nawrecki zatelefonował do swego przy­jaciela, dalekiego krewnego, hrabiego Piotra d'Ormessy.

D'Ormessy był od Nawreckiego starszy. Miał lat pięćdziesiąt. Nawre­cki wiedział, że w świecie finansowym Francji był jednym z tuzów. Licz­ne stanowiska w radach nadzorczych, w instytucjach przemysłowych i paru bankach dały mu możność zdobycia wielkiego majątku. W mechanizmie współczesnego życia Francji usadowił się tam, skąd idą komendy do poli­tyki, a dokąd biegną posłuszne meldunki o posunięciach rządu i izb usta­wodawczych. Cała umiejętność polegała na zręcznym pociąganiu właści­wych sznureczków i przetapianiu zdobytych meldunków na brzęczącą monetę.

Przy wszystkich kolejno zmieniających się gabinetach d'Ormessy za­chowywał swe stanowisko. Rzecz sprowadzała się do nawiązania nowych sznureczków i zmiany numerów telefonicznych w notesie, który był jego nieodstępnym towarzyszem.

D'Ormessy wyraźnie ucieszył się z przyjazdu Nawreckiego.

—                Musimy koniecznie zjeść razem śniadanie — mówił wesoło przez telefon. — Wyjeżdżam pojutrze do Aix-les-Bains. Jeszcze parę dni, a był­byś mnie nie zastał w Paryżu. Jutro mam trochę wolnego czasu.

—       Doskonale, więc jutro. Ale gdzie?

—               O pierwszej u Ritza. Nie wiesz, że jestem od paru miesięcy członkiem rady hotelu Ritz? Możesz być spokojny. Będziemy mieli śniadanie, palce lizać.

Nawrecki pogawędził jeszcze trochę i powiesił słuchawkę.

Więc jutro! Dzień z d'Ormessym prędko zejdzie, a dziś trzeba się jeszcze pokazać w ambasadzie. A wieczorem?

Czuł potrzebę rozrywki, zabawy, pieszczot kobiecych, czegoś, co by skróciło oczekiwanie. W uszach dźwięczał mu spokojny, harmonijny głos Eweliny. Odtwarzał sobie jej spojrzenie — zimne i dalekie.

Jeszcze jeden telefon. Trzeba odnaleźć numer. Madame Helene Picard.

—              To pani, pani Heleno? Nie poznaje mnie pani? Nareki, dyplomata z Warszawy.

—                Ależ naturalnie, doskonale poznaję! Co nowego? Kiedy pana zo­baczymy?

—       Właśnie dziś mam wieczór wolny.

—       A jaki nastrój? Blondynki czy brunetki?

—                Pani wie, że ja jestem za skomplikowany na takie określenia. Przyj­dę po dziewiątej na kieliszek wina. Resztę zostawiam pani. Czy pani zdą­ży, bo już jest piąta?

—       Czasu mało, ale dla pana postaram się wybrać jak najlepiej.

Wybór pani Picard nie zachwycił Nawreckiego. Marzył o innej, dale­kiej, niedostępnej, a tu trzeba było prowadzić rozmowę z dwiema gąska­...