Moim Studentom wile�skim WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 2002 Alicja Nag�rko Ok�adk� projektowa�a Maryna Wi�niewska Na ok�adce wykorzystano zdj�cie Andrzeja Szj u�a�skiego Redaktor is, Janina Zondek Redaktor techniczny Stanis�awa Rzepkowska Copyright � by Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa 1998 ISBN 83-01-12721-X Wydawnictwo Naukowe PWN SA 00-251 Warszawa, ul. Miodowa 10 tel.: (0-22) 695-43-21 faks: (0-22) 826-71-63 e-mail: pwn@pwn.com.pl http://www.pwn.corn.pl r*". Spis tre�ci Przedmowa.................................. 9 Przedmowa do trzeciego wydania..................... 10 Wprowadzenie................................ 11 s �wiczenia ................................. 22 Rozdzia� I. Alfabet.............................. 23 Rozdzia� II. Fonetyka i fonologia...................... 27 1. Wst�p. G�oska i fonem......................... 27 2. Samog�oski polskie........................... 31 2.1. Charakterystyka typologiczna....................... 31 2.2. Polskie samog�oski ustne - samog�oskowe fonemy ustne........... 32 2.3. Polskie samog�oski nosowe - samog�oskowe fonemy nosowe......... 35 3. Sp�g�oski polskie........................... 39 3.1. Charakterystyka typologiczna....................... 39 3.2. Polskie sp�g�oski twarde........................ 42 3.3. Polskie sp�g�oski mi�kkie........................ 45 3.3.1. G�oski zmi�kczone. Palatalno�� asynchroniczna............ 45 3.3.2. W�a�ciwe sp�g�oski mi�kkie.................... 47 3.3.2.1. Sp�g�oski mi�kkie �rodkowoj�zykowe............ 47 3.3.2.2. Sp�g�oski mi�kkie przednioj�zykowe............ 50 4. Elementy fonotaktyki. Asymilacja, redukcja, dysymilacja...... 51 5. Akcent w j�zyku polskim....................... 57 6. Alfabet fonetyczny........................... 60 Zalecana literatura............................. 65 Rozdzia� III. Morfologia - zagadnienia og�lne.............. 66 1. Morfem i wyraz. Typy morfem�w. Allomorfizm........... 66 2. Fleksja a s�owotw�rstwo........................ 73 3. Fleksja a aglutynacja.......................... 77 m 4. Fleksja syntetyczna i analityczna................... 80 5. Kategorie morfologiczne........................ 82 5.1. K�opoty z definicj�........................... 82 Spis tre�ci 5.2. Typologia kategorii morfologicznych................... 83 5.3. Kategorie werbalne........................... 85 5.4. Kategorie imienne........................... 93 6. Cz�ci mowy.............................. 100 6.1. Podstawy klasyfikacji.......................... 100 6.2. Klasyfikacja semantyczna Tadeusza Milewskiego........�<..... 102 6.3. Klasyfikacja fleksyjna Zygmunta Saloniego................ 103 6.4. Klasyfikacja sk�adniowa Romana Laskowskiego.............. 108 7. �wiczenia................................ 110 Zalecana literatura............................. 111 Rozdzia� IV. Odmiana............................ 112 1. Czasownik................................ 112 1.1. Wst�p................................. 12 1.2. Paradygmaty koniugacji polskiej..................... 15 1.2.1. Obraz koniugacji w uj�ciu Jana Tokarskiego............. 15 1.2.2. Uj�cie Romana Laskowskiego................... 18 1.3. Budowa temat�w czasownikowych.................... 19 1.3.1. Tematy supletywne........................ 19 1.3.2. Wymiany (alternacje) g�oskowe................... 121 1.3.3. Jeden czy dwa tematy?...................... 122 1.4. Pary aspektowe i imies�owy....................... 124 2. Rzeczownik............................... 126 2.1. Klasy deklinacyjne........................... 126 2.2. Przegl�d ko�c�wek wsp�lnofunkcyjnych.................. 132 1 2.2.1. Liczba pojedyncza - deklinacja m�ska (nijaka)............ 132 2.2.2. Liczba pojedyncza - deklinacja �e�ska............... 134 2.2.3. Liczba mnoga.......................... 135 3. Zaimek ................................. 137 3.1. Cechy definicyjne............................ 137 3.2. Zaimki osobowe; zwrotny si�...................... 138 3.3. Zaimki nieokre�lone i przecz�ce..................... 141 3.4. Zaimki wskazuj�ce........................... 142 3.5. Zaimki dzier�awcze........................... 143 3.6. Zaimki pytajno-wzgl�dne........................ 144 4. Przymiotnik............................... 145 4.1. Deklinacja............................... 145 4.2. Stopniowanie przymiotnik�w....................... 147 5. Liczebnik................................ 149 5.1. Charakterystyka og�lna......................... 149 5.2. Odmiana liczebnik�w g��wnych..................... 151 5.2.1. Liczebniki jeden - cztery..................... 151 5.2.2. Liczebniki okre�lone pi�� - dziewi��set; liczebniki nieokre�lone .... 152 5.2.3. Liczebniki zero, tysi�c, milion i wy�sze............... 153 5.3. Liczebniki zbiorowe.......................... 153 5.4. Liczebniki porz�dkowe......................... 155 Spis tre�ci * i 6. �wiczenia................................ 155 Zalecana literatura............................. 156 Rozdzia� V. S�owotw�rstwo......................... 157 � 1. Miejsce s�owotw�rstwa w systemie j�zyka.............. 157 2. Analiza s�owotw�rcza......................... 165 2.1. Derywacja a pochodno�� genetyczna; s�owotw�rstwo synchroniczne a diachroniczne 165 \/ 2.2. Podstawowe terminy synchronicznej analizy derywat�w VO^!it^(.)� �bf. . . 167 V 3. Przegl�d formant�w.......................... 177/ 4. Rodzaje s�owotw�rstwa......................... 189 4.1. Adaptacja............................... 189 4.2. Derywacja w�a�ciwa.......................... 192 4.3. Kompozycja............................... 195 5. Funkcjonalne klasy derywat�w..................... 199 5.1. Funkcja tekstotw�rcza.......................... 201 5.2. Funkcja semantyczna.......................... 204 5.3. Funkcja pragmatyczna.......................... 208 6. Jednostki systemu s�owotw�rczego.................. 213 \/ 6.1. Gniazdo s�owotw�rcze.......................... 213 V6.2. Paradygmat s�owotw�rczy........................ 216 v 6.3. Typ s�owotw�rczy........................... 222 6.4. Kategoria s�owotw�rcza......................... 230 7. �wiczenia................................ 236 i Zalecana literatura............................. 237 Rozdzia� VI. Sk�adnia............................ 238 s 1. Jednostki analizy sk�adniowej..................... 238 1.1. Zdanie i wypowiedzenie......................... 238 1.2. Minimalna jednostka sk�adni - cz�on syntaktyczny............. 241 1.3. Grupa sk�adniowa (fraza)........................ 244 1.4. �wiczenia............................... 246 2. Zwi�zki sk�adniowe. Akomodacja................... 246 . :� 2.1. Zwi�zki strukturalne, linearne i semantyczne................ 246 2.2. Akomodacja sk�adniowa......................... 248 2.3. �wiczenia............................... 252 3. Konotacja................................ 253 3.1. Rozumienie konotacji.......................... 253 ' 3.2. Rodzaje konotacji............................ 254 i 3.3. Charakterystyka cz�ci mowy z punktu widzenia konotacji.......... 257 ! 3.4. �wiczenia............................... 259 Spis tre�ci 4. Zdanie pojedyncze. Problem cz�ci zdania.............. 260 4. l. Kryteria opisu cz�ci zdania....................... 26Q 4.2. Podmiot................................ 2(� 4.3. Orzeczenie............................... 26? 4.4. Przydawka....................��.......... 263 4.5. Dope�nienie.............................. 274 4.6. Okolicznik............................... 278 4.7. �wiczenia............................... 282 5. Zdanie z�o�one............................. 283 5.1. Definicja zdania z�o�onego........................ 283 5.2. Parataksa............................... 28 5.3. Hipotaksa............................... 29C 5.4. Zdania wielokrotnie z�o�one - �wiczenia................. 3(X Zalecana literatura............................. 301 �r�d�a cytat�w................................ 301 Zako�czenie ................................. 302 Klucz do �wicze�............................... 304 Indeks wa�niejszych termin�w....................... 312 I Przedmowa Ksi��ka ta powsta�a na zam�wienie - nie odmawia si� Wydawnictwu, w kt�rym druk jest dla autora honorem. Pierwotnie pomy�lana dla Polak�w i mi�o�nik�w j�zyka polskiego na Wschodzie, s�u�y� mo�e wszystkim studentom slawistyki, a tak�e jako pomoc w propedeutycznym kursie gramatyki polskiej dla polonist�w i przysz�ych nauczycieli j�zyka polskiego. tl<l Autorka wiele zawdzi�cza Zespo�owi akademickiej Gramatyki wsp�czesnego j�zyka polskiego (Morfologia), wydanej r�wnie� nak�adem PWN (1984), a od koloru ok�adki zwanej przez student�w �artobliwie �jajecznic�". Pozostaje ona ci�gle najnowocze�niejszym i najpe�niejszym (wraz z tomem Sk�adnia) opisem budowy polszczyzny (zapowie...
kama2e