F. BACON NOWA ATLANTYDA.pdf

Bez tytułu 1

Strona 1 z 9

DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

do końca staroŜytności │ średniowiecze i odrodzenie │ barok i oświecenie │ 1815-1914 │ 1914-1989

jak i z czego studiować filozofię │ moje wykłady │ Wittgenstein │ filozofowie i socjologowie nauki

Francis BACON

NOWA ATLANTYDA

tłum. Wiktor Kornatowski

Nowa Atlantyda to dzieło nieukończone, ogłoszone pośmiertnie.

Gdzieś na Pacyfiku statek handlowy błądzi, targany niesprzyjającymi wiatrami, aŜ wreszcie dobija do

nieznanego dotąd lądu.

Mieszkańcy, którzy są - w wyniku cudownego zdarzenia sprzed wieków - chrześcijanami, przyjmują

Ŝeglarzy bardzo gościnnie.

Choć Europejczycy i inne ludy nic o nich nie wiedzą, oni potajemnie podróŜują po całej planecie.

Ich kraj jest świetnie zorganizowany, a swój dobrobyt w duŜej mierze zawdzięczają badaniom nad

przyrodą, prowadzonym w Domu Salomona.

Pewnego razu do miasta przybywa jeden z ojców Domu Salomona i objaśnia autorowi, na czym polegają i

jak są zorganizowane badania:

Abyś, synu, mógł lepiej poznać całą prawdę o Domu Salomona, będę opowiadał w

następującym porządku: po pierwsze przedstawię cel naszego stowarzyszenia; po drugie

- wyposaŜenie i sprzęt, jakim rozporządzamy do wykonywania naszych prac; po trzecie -

podział róŜnych obowiązków i zatrudnień pomiędzy członków; w końcu zaś - zwyczaje i

obrzędy, jakie stosujemy u siebie.

"Celem instytucji naszej jest zgłębianie stosunków, zmian i sił wewnętrznych natury

tudzieŜ rozszerzanie - jak tylko to będzie moŜliwe - granic władztwa ludzkiego nad nią.

"SłuŜą nam do tego następujące środki i narzędzia:

"Mamy liczne i rozległe podziemia połoŜone na róŜnych głębokościach. Znajdujące się

najgłębiej rozciągają się w dół aŜ do sześciuset sąŜni. Niektóre podziemia wydrąŜone są

pod wielkimi górami i jeŜeli do wysokości gór dodać głębokość połoŜenia grot, to w

pewnych wypadkach osiągnie się do trzech mil od powierzchni ziemi. Ustaliliśmy

bowiem, iŜ wysokość góry od szczytu do równiny i głębokość połoŜenia groty liczona od

poziomu równiny są w istocie rzeczy tym samym, gdyŜ jedna i druga tak samo chroni od

słońca i promieni idących z nieba tudzieŜ od świeŜego powietrza. Te podziemia zwiemy

strefą dolną. Wykorzystujemy zaś je do wszelkiego stęŜania, hartowania, chłodzenia i

przechowywania pewnych ciał. Wytwarzamy tam równieŜ namiastki minerałów

naturalnych oraz nowe sztuczne metale z kamieni i innych materiałów, które tam

przysposabiamy i na wiele lat zakopujemy do ziemi. Groty podziemne przydatne są nam

wreszcie, lubo moŜe się to wydawać dziwnym, do leczenia niektórych chorób i

przedłuŜania Ŝycia. Dotyczy to niejakiej liczby samotników, którzy wolą tam właśnie

prowadzić pustelniczy tryb Ŝycia. Zaopatrujemy ich naleŜycie we wszystkie rzeczy

potrzebne, przy czym zawsze są oni nad wyraz długowieczni. Wiele teŜ nauczyliśmy się

od nich w zakresie umiejętności zachowania Ŝycia.

"Mamy równieŜ inne pomieszczenia dla ciał fizycznych i surowców, nie w jakichś grotach,

lecz w wykopach otwartych, gdzie przygotowujemy rozmaite tworzywa ceramiczne, tak

jak Chińczycy swoją porcelanę. Lecz nasze glinki odznaczają się większą

róŜnorodnością, a ponadto niektóre z nich są piękniejsze niŜ chińska porcelana.

Przechowujemy tam takŜe nawozy sztuczne i naturalne w wielu odmianach oraz zapasy

innych środków zasilających ziemię i powiększających jej płodność.

"Budujemy bardzo wysokie wieŜe, z których najwyŜsze wznoszą się w linii pionowej

nawet na wysokość pół mili. Niektóre z nich stoją na szczytach górskich i jeŜeli się doda

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 2 z 9

razem wysokość góry i wysokość wieŜy, to osiągnie się w pewnych wypadkach wysokość

łączną najmniej trzech mil. Te miejsca nazywamy strefą górną, podczas gdy całą

przestrzeń powietrzną pomiędzy strefą górną a dolną określamy jako strefę środkową.

Stosownie do róŜnej wysokości i połoŜenia wieŜ, słuŜą nam one do nasłoneczniania,

chłodzenia, konserwacji oraz do badania róŜnych zjawisk atmosferycznych, jak wiatr,

deszcz, śnieg, grad i meteory ogniste. W niektórych miejscach znajdują się takŜe na

wieŜach mieszkania pustelników. Odwiedzamy ich od czasu do czasu i pouczamy, na co

winni zwracać uwagę.

"Wielkie jeziora, tak słone jak słodkie, dostarczają nam ryb, a zarazem wszelkiego

rodzaju ptaków błotnych i wodnych. Zatapiamy tam równieŜ niektóre ciała fizyczne, gdyŜ

odkryliśmy, iŜ doznają one rozmaitych przeobraŜeń w zaleŜności od tego, czy zagrzebuje

się je do ziemi, czy poddaje się oddziaływaniu powietrza pod ziemią, czy zanurza do

wody. Urządzamy stawy, aby w niektórych z nich otrzymywać przez filtrowanie wodę

słodką ze słonej, a w innych przemieniać sztucznie wodę słodką w słoną. Poza tym na

skałach śródmorskich i w pewnych miejscach nasłonecznionych u wybrzeŜy dokonujemy

prac badawczych nad powietrzem morskim. Gwałtowne wiry i wodospady słuŜą nam jako

potęŜne źródła siły napędowej. Do tego samego celu uŜywamy rozlicznych machin, które

chwytają wiatry, pomnaŜając i wzmacniając ich siłę.

"Rozporządzamy wielu studniami i sztucznymi źródłami, urządzonymi na wzór zdrojów i

kąpielisk naturalnych, tak iŜ zawierają dodatki witriolu, siarki, Ŝelaza, miedzi, ołowiu,

saletry i innych minerałów. W małych studzienkach i zbiornikach przygotowujemy róŜne

roztwory. Znajdująca się tam woda, zwłaszcza bieŜąca, łatwiej i szybciej rozpuszcza

rozmaite ciała aniŜeli woda w garnkach i miskach. Między innymi mamy i takie zbiorniki,

w których uzyskujemy tak zwaną przez nas wodę rajską. Dzięki odpowiedniemu

sposobowi przygotowania jest ona nad wyraz zbawienna dla zdrowia i skuteczna jako lek

oraz środek do przedłuŜania Ŝycia.

"Wspomnieć trzeba o rozległych i przestronnych budynkach, gdzie sztucznie wywołujemy

i pokazujemy takie zjawiska atmosferyczne, jak śnieg, grad, deszcz (takŜe deszcz z

mieszaniny ciał innych niźli woda), grzmoty, pioruny i błyskawice, a wraz z tym

występujące w powietrzu odmiany owadów i stworzonka przyziemne, jak muchy,

szarańcza, Ŝaby i inne.

"Urządziliśmy pomieszczenia, które nazywamy pokojami zdrowia. Dowolnie miarkujemy

tam wilgotność i temperaturę powietrza - wedle tego, jak nam się zdaje, iŜ będzie

odpowiednie i korzystne dla leczenia z róŜnych dolegliwości i zachowania zdrowia.

"Wymienię takŜe wyborne i obfite kąpiele z przeróŜnych mieszanek, z których jedne

słuŜą do leczenia wielu chorób i do przywracania sil wycieńczonym organizmom ludzkim,

a drugie - do pokrzepiania i wzmacniania nerwów, waŜnych dla Ŝycia organów oraz

soków i pierwiastków samego ciała.

"Pielęgnujemy róŜnorodne a rozległe sady owocowe i ogrody, przy czym chodzi nam nie

tyle o piękne miejsca do przechadzek i inne temu podobne rzeczy, ile o wynajdywanie

dla rozmaitych drzew i warzyw odpowiednich okolic i gleby. Niektóre z tych sadów prócz

krzewów winnych obsadziliśmy innymi krzewami i drzewami jagodowymi, z których

owoców wytwarzamy rozliczne odmiany napojów. Tam przeprowadzamy teŜ

doświadczenia ze szczepieniem i oczkowaniem tak drzew leśnych, jak owocowych, które

to doświadczenia dają obfite i bogate plony. Umiemy w tychŜe sadach i ogrodach

sztucznie sprawiać, iŜ kwiaty i owoce rozwijają się wcześniej lub później niŜ w czasie

właściwym, a rośliny kiełkują, puszczają pączki i owocują prędzej, niŜ wynika to z ich

natury. MoŜemy uczynić, by drzewa i inne rośliny były większe niźli normalnie, a owoc ich

okazalszy, przyjemniejszy i odmienny pod względem smaku, zapachu, barwy i kształtu

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 3 z 9

od gatunku zwyczajnego. Niektóre z nich uprawiamy w taki sposób, iŜ zyskują wartość

dla medycyny. Znanymi nam metodami dokonujemy, iŜ liczne rośliny wschodzą i

wyrastają bez nasienia - dzięki samemu tylko przygotowaniu odpowiedniej mieszanki

ziemi. Jesteśmy równieŜ w stanie wyhodować rośliny zgoła nowe i nieznane, róŜniące się

od pospolitych, oraz przemieniać jeden gatunek rośliny w inny.

"W przysposobionych do tego zagrodach i klatkach utrzymujemy rozmaite zwierzęta i

ptaki - nie tyle gwoli ich osobliwości lub rzadkości, ile raczej dla przeprowadzania sekcji

oraz badań anatomicznych, aŜeby przez to moŜliwie jak najlepiej poznać budowę ciała

ludzkiego. Zdobywamy w tej dziedzinie bogate i podziwu godne wyniki, jak np.

zachowanie zwierząt przy Ŝyciu mimo utraty przez nie lub sztucznego usunięcia

organów, które wy uwaŜacie za nieodzowne dla Ŝycia; jak pobudzenie do Ŝycia

niektórych z pozoru juŜ martwych organizmów i tym podobne. Przedsiębierzemy na

zwierzętach doświadczenia z wszelkimi truciznami i odtrutkami, jako teŜ innymi lekami

naleŜącymi tak do dziedziny chirurgii, jak i medycyny ogólnej, aby potem skuteczniej

wspomagać organizm ludzki. Sztucznie osiągamy, iŜ jedne zwierzęta stają się większe

czy smuklejsze aniŜeli są wedle przyrodzenia, a inne przeciwnie: karłowate, nie

dociągające do naleŜnego sobie wzrostu. Ponadto jedne czynimy zdolniejszymi do

płodzenia i dającymi liczniejsze niŜ normalnie potomstwo, drugie - jałowymi i niezdolnymi

do rodzenia. Dokonujemy licznych zmian w ich barwie, kształcie i usposobieniu.

Doprowadzamy do skojarzeń czy skrzyŜowań zwierzęta róŜnych gatunków, które na tej

drodze dają nowe gatunki, bynajmniej nie pozbawione płodności, jak głosi powszechnie

przyjęty pogląd. Oprócz tego moŜemy sami przy przebiegach gnilnych tworzyć rozliczne

odmiany płazów, robaków, much i ryb, przy czym niektóre z nich rozwijają się i stają się

tak doskonałymi gatunkami, jak ptaki, czworonogi albo istniejące juŜ dawniej ryby: róŜnią

się płcią i rozmnaŜają się. I nie rządzimy się w naszym postępowaniu przypadkiem, jeno

dobrze zdajemy sobie sprawę, z jakich pierwiastków moŜna daną istotę Ŝywą stworzyć.

"Osobno załoŜyliśmy sadzawki rybne, gdzie czynimy na rybach doświadczenia podobne

do tych, o jakich opowiadałem w odniesieniu do zwierząt oraz ptaków. W

przystosowanych zaś do tego miejscach hodujemy nieznane wam, a nader poŜyteczne

robaki i owady, przypominające wasze jedwabniki i pszczoły.

"Nie chciałbym zatrzymywać ciebie na wyszczególnianiu, jakie mamy zakłady do

wytwarzania win, moszczów, piwa i innych napojów albo do wypiekania róŜnych odmian

pieczywa, albo teŜ jakie mamy kuchnie, w których przygotowuje się i przyrządza sosy

oraz inne rzadko spotykane a niezwykle potrawy dla szczególnych celów. Wina robimy z

winogron, ale lubimy takŜe napoje z soku innych owoców, z wywarów zboŜowych i

korzennych, z mieszanek miodu, cukru, manny, z rozmaitych owoców suszonych, tak jak

winogrona, a takŜe z soków drzew i rdzenia trzciny. Napoje te mają róŜny wiek: niektóre

przed uŜyciem przechowujemy do czterdziestu lat. JuŜci wytwarzamy i napoje lecznicze z

nalewek zwykłych i nastójek na zmieszanych rozmaitych warzywach, ziołach i

korzeniach, do których dodaje się czasem poŜywki z mięsa, jaj, przetworów mlecznych i

inne odŜywcze składniki. Niektóre z tych mieszanek są rodzajem pokarmu i napoju

zarazem, tak iŜ wielu ludzi, osobliwie w podeszłym wieku, odŜywia się wyłącznie nimi,

korzystając w nieznacznym stopniu albo wcale nie korzystając z innego poŜywienia albo

chleba. Lecz przede wszystkim trudnimy się wytwarzaniem napojów składających się z

jak najdrobniejszych cząsteczek i przez to łatwiej przenikających do ciała, lubo nie

odczuwa się przy tym Ŝadnego szczypania, drapania czy gryzienia. Jeśli którym bądź z

takich płynów skropić grzbiet dłoni, to po krótkiej chwili nieodczuwalnie przesiąknie

prawie na drugą jej stronę. A mimo to nie draŜnią one wcale ani języka, ani podniebienia.

Nawet wodę potrafimy tak przysposobić, Ŝe staje się całkiem poŜywna, będąc zarazem

wyśmienitym napojem. ToteŜ niektórzy nie chcą juŜ przyjmować innych napojów.

Pieczywo przygotowujemy z wszelkich zbóŜ, korzeni, orzechów, Ŝołędzi, a inne gatunki

nawet z suszonego mięsiwa czy suszonych ryb z dodatkiem najrozmaitszych zakwasów i

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 4 z 9

droŜdŜy. Pewne odmiany takiego pieczywa nadzwyczajnie pobudzają apetyt, inne

znowuŜ mają taką wartość odŜywczą, iŜ wielu tym jedynie Ŝyje, nie jedząc więcej nic, a

mimo to odznaczając się najczęściej długowiecznością. Znamy poŜywki roztarte,

rozmiękczone i rozbite (wszelako z wykluczeniem jakiegokolwiek gnicia) do tego stopnia,

iŜ ciepłota słabego Ŝołądka łatwo przekształca je w wyborną papkę, nie gorzej niŜ

ciepłota sprawnego Ŝołądka moŜe przerobić pokarmy zwyczajne. Wytwarzamy i takie

rodzaje potraw, pieczywa i napojów, które po spoŜyciu pozwalają na znoszenie postu

dłuŜszego niźli zwykły. Jeszcze inne przy dłuŜszym uŜyciu sprawiają, iŜ mięśnie

nabierają większej niŜ poprzednio jędrności i siły, przez co wzrasta i wzmaga się ich

zdolność do wszelakiej pracy.

"MoŜna łatwo domyślić się, iŜ rozporządzając większym niźli wy w Europie zasobem i

większą róŜnorodnością roślin i zwierząt (lubo dobrze świadomi jesteśmy, co tam macie

u siebie), zaopatrujemy teŜ nasze rozdzielnie i wytwórnie środków leczniczych w leki

proste i w składniki leków złoŜonych obficiej i w większym wyborze niŜ wy. Znajdują się

tam równieŜ lekarstwa wcześniej lub później przyrządzone i mające długotrwałą zdolność

do fermentowania. Co się tyczy przygotowywania środków leczniczych, to posługujemy

się nie tylko wszelkimi znanymi juŜ sposobami skraplania i rozdzielania, w szczególności

zaś przy pomocy powolnego ogrzewania i cedzenia przez rozmaite płótna, sukna,

drewna, a nawet przez substancje jeszcze twardsze - lecz ponadto znamy wspaniałe

metody łączenia ze sobą róŜnych pierwiastków. Dzięki tym metodom osiągamy tak

doskonałe zespolenia składników, Ŝe całość wydaje się niemal jednolitym wytworem

naturalnym.

"Zdobyliśmy teŜ bardzo wiele nieznanych wam umiejętności technicznych, przy pomocy

których wytwarzamy rzeczy takie, jak papier, płótno i jedwab, jak materiały zadziwiającej

świetności udatnie tkane z piór, jak najpiękniejsze barwniki i farby oraz rozliczne inne

rzeczy. Mamy teŜ wytwórnie przedmiotów wymienionych juŜ poprzednio - zarówno tych,

które są w uŜyciu powszechnym, jak i tych, które nie są do tego przeznaczone. Trzeba ci

bowiem wiedzieć, Ŝe bardzo wiele rzeczy z tych, o których juŜ opowiedziałem, uŜywa się

w całym królestwie, choć jeŜeli pochodzą z naszych wynalazków, to pierwowzory ich oraz

najpierwsze i najlepiej wykonane sztuki zatrzymujemy niekiedy w naszym domu.

"Bardzo róŜnorodne piece słuŜą nam do wytwarzania i utrzymywania ciepła o dowolnych

temperaturach, a mianowicie: ostrego i szybko powstającego Ŝaru, silnego i stale

utrzymującego się gorąca, nagrzewającego z wolna ciepła umiarkowanego, połączonego

z przewiewem i spokojnego, a takŜe wilgotnego i suchego i tym podobnych. Atoli przede

wszystkim umiemy naśladować Ŝar słońca i ciepłotę innych ciał niebieskich, które ze

względu na swój ruch kołowy, oddalanie się i obracanie wykazują rozliczne wahania

temperatury. Za pomocą tych ciepłot dokonujemy podziwu godnych dzieł. Naśladujemy

równieŜ ciepłotę nawozów, Ŝołądków zwierzęcych, krwi i samego ciała, trawy i ziół

zwalonych na stos w stanie wilgotnym do zamkniętego pomieszczenia, ciepłotę wapna

gaszonego i innych rzeczy. PodobnieŜ mamy maszyny, które wzbudzają ciepło przez

sam ruch; ponadto zaś miejsca dla silnych nasłonecznień, to znów miejsca połoŜone pod

ziemią, gdzie się tworzy ciepło w sposób naturalny lub sztuczny. Wszystkie te rodzaje

ciepłoty wykorzystujemy stosownie do natury wyznaczanych sobie prac.

"Urządziliśmy domy, gdzie badamy zjawiska działające na wzrok, a takŜe

przeprowadzamy doświadczenia ze wszystkimi barwami. Z ciał przezroczystych i

bezbarwnych uzyskujemy tam kolory nie mające bynajmniej charakteru tęczowych barw

świetlnych, jakie bywają w kamieniach szlachetnych i pryzmatach, jeno zwyczajne,

istniejące samodzielnie i trwale. Poza tym umiemy wzmacniać wszelakie promienie, tak

iŜ przekazujemy światło na wielkie odległości, tam zaś przydajemy mu tyle siły i mocy, Ŝe

przy takim oświetleniu widzieć moŜna najcieńsze linie i punkciki. Potrafimy stworzyć

róŜnorodne światła zarówno jednokolorowe, jak wielobarwne, oraz wywoływać rozmaite

2009-10-20

Bez tytułu 1

Strona 5 z 9

omamienia i złudzenia wzrokowe co do kształtów, wielkości, ruchów i kolorów; wreszcie

moŜemy ukazywać wszelkie gry cieniów tudzieŜ obrazy unoszące się w powietrzu.

Odkryliśmy teŜ wiele nieznanych wam środków, które słuŜą do dobywania z róŜnych ciał

własnej ich światłości pierwotnej. Wynaleźliśmy urządzenia, dzięki którym przedmioty

mocno oddalone, np. znajdujące się na niebie albo w innych odległych miejscach, stają

się dla oczu widzialne. A do tego umiemy przedmioty połoŜone blisko ukazywać z

daleka, a przedmioty dalekie z bliska, dowolnie ustalając pozorne odległości. Stosujemy

równieŜ urządzenia pomocnicze dla oczu, które to urządzenia w uŜyciu znacznie

przewyŜszają wasze okulary i zwierciadła. Przy pomocy wymyślnych przyrządów do

patrzenia, czyli przezierników moŜemy wyraźnie i dokładnie widzieć ciała drobne i nikłe,

jak członki i barwy małych owadów i robaczków, jak niedostrzegalne innym sposobem

ziarnka i kryształki w kamieniach szlachetnych, jak niewidzialne inaczej rozliczne cząstki

moczu i krwi. Dalej, moŜemy sztucznie tworzyć tęcze, światłokręgi i pierścienie świetlne,

wywoływać migotanie i drganie światła. Nareszcie powodujemy wszelkie odbicia i

załamania światła oraz podwojenia przedmiotów.

"Mamy kamienie szlachetne wszystkich odmian; wiele z nich bardzo pięknych, a wam

całkiem nieznanych. Dalej - kryształy i szkła rozmaite, przy czym niektóre z nich zrobione

są z metali i tworzyw innych niŜ te, z jakich wyrabia się szkło u was. Następnie - wszelkie

kopaliny, których nie znacie, magnesy o nadzwyczajnej sile przyciągania oraz inne

rzadko spotykane kamienie, juŜ to naturalne, juŜ to sztuczne.

"W domach dźwięków próbujemy i badamy wszystkie rodzaje dźwięków oraz ich

powstawanie. Układamy harmonie, jakich wy nie uŜywacie, łącząc nie tylko tony w dur i

moll , jak wy, lecz takŜe ćwiartki tonów oraz tak bardzo miłe tony drŜące. Posługujemy się

nieznanymi wam jeszcze instrumentami muzycznymi, przy czym niektóre z nich dają

melodie przyjemniejsze od waszych. UŜywamy teŜ dzwonów i brzękadełek o niezwykle

pociągającym tonie. Umiemy tworzyć tak tony słabe, jak mocne i powaŜne; podobnieŜ

niskie i wysokie. Tony, które na początku są jednolite, w dalszym brzmieniu

przekształcamy częstokroć w drŜące. Potrafimy wytwarzać albo naśladować wszelkie

dźwięki artykułowane i głoski mowy ludzkiej, jako teŜ głosy zwierząt i śpiew ptaków.

Wynaleźliśmy przyrządy wspomagające słuch; jeŜeli przyłoŜy się je do uszu, to w

znacznym stopniu powiększają sprawność tego zmysłu, a zarazem wzmacniają

dopływające dźwięki. Odwracanie się głosu, które wy zwiecie echem, i znamy w wielu

dziwnych odmianach. Wywołujemy je teŜ sztucznie, przy czym polega ono nie tyle na

wielokrotnym odbijaniu czy odrzucaniu głosu, jak na wzmacnianiu go, to znowuŜ

osłabianiu. W pewnych wypadkach nawet dźwięki artykułowane oddawane są inaczej

niźli w brzmieniu pierwotnym. Znamy wreszcie sposoby przenoszenia dźwięków - za

pomocą tub oraz rur wygiętych - na wielkie odległości i to równieŜ wzdłuŜ linii krzywych.

"W domach, gdzie się bada okadzania i zapachy, przeprowadzamy zarazem

doświadczenia tyczące się smaków. Umiemy, co moŜe wydawać się dziwne, zapachy

mnoŜyć oraz wzmacniać. Naśladujemy wonie naturalne i sprawiamy, Ŝe róŜnorodne

zapachy dobywają się z substancji innych, aniŜeli te, z których winny pochodzić wedle

przyrodzenia. W podobny sposób naśladujemy smaki, tak iŜ potrafią zwieść nawet

wytrawnego smakosza. W tymŜe domu mieści się zakład cukierniczy, w którym wyrabia

się łakocie, ciasta i inne tego rodzaju przysmaki, tak płynne jak i stałe. Przygotowuje się

je, oprócz cukru i miodu, z róŜnych innych słodkich i smakowitych rzeczy. Tam teŜ

wytwarzamy najrozkoszniejsze wina, przetwory z mleka, sosy, przystawki zasolone i

marynowane w occie, zaiste, bardzo smaczne, a u was prawie nie będące w uŜyciu.

"Opowiem teraz o domach maszyn, gdzie maszyny i aparaty słuŜą nam jako źródło

wszelkich odmian ruchu. Z pomocą tych urządzeń osiągamy ruchy szybsze, niŜ wy

dostajecie u siebie czy to przy strzelaniu z waszych małych strzelb, czy to przy uŜyciu

jakich bądź innych maszyn. Zmierzamy równieŜ do tego, aby ułatwić ruch, wzmóc go i

2009-10-20

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: