alkohol a wykorzystanie seksualne dzieci.pdf

Karolina Chołuj

Studentka Akademii Pedagogiki Specjalnej

w Warszawie

Alkohol a wykorzystywanie

seksualne dzieci

Osoby, które dopuściły się wykorzystania seksualnego dzieci, często tłumaczą swój czyn tym,

że w chwili przestępstwa były pod wpływem alkoholu. Badania pokazują jednak, że alkohol

nigdy nie jest jedynym czynnikiem warunkującym atak seksualny na dziecko. Alkohol jest

obecny w życiu wielu przestępców, jednak w zależności od typu sprawcy pełni różną rolę

w genezie i przebiegu aktu wykorzystania seksualnego dziecka.

Wyniki wielu badań dowodzą, że nie

istnieje specyficzny profil osobowości

osób wykorzystujących seksualnie dzieci,

ani też inne cechy sprawców składające

się na ich jednoznaczną charakterystykę

(Pospiszyl 1994; Chaffin i in. 2002; Salter

2003). Jednak są pewne choroby i zaburze-

nia psychiczne, a także zachowania, któ-

re mają duże znaczenie przy ocenie ryzy-

ka zachowań seksualnych wobec dzieci.

Do puli tych zachowań włącza się nad-

używanie alkoholu, także w kontekście

osobowości/orientacji antyspołecznej, której

składową jest nadmierne picie.

Finkelhor i Araji (1989), przeprowadza-

jąc analizę empirycznych badań spraw-

ców wykorzystywania seksualnego dzieci,

wykazali, że średnio połowa przebada-

nych sprawców miała w chwili badania

lub w przeszłości problemy z alkoholem

– zależnie od badanej próby i stosowanej

techniki badawczej problemy te stwierdza-

no u 8% do 70% sprawców. Także Han-

son i Morton-Bourgon (2004), dokonując

porównania badań sprawców przestępstw

seksualnych ze względu na pedyktory re-

cydywy, wskazali, że przestępstwa seksualne

(w tym wykorzystywanie seksualne dzieci)

wiążą się często z orientacją antyspołecz-

ną i niestabilnym stylem życia.

Do cech osobowości antyspołecznej

włączono:

ogólne problemy z samoregulacją,

impulsywność,

bezradność,

trudności w rozwiązywaniu problemów,

niestabilność zatrudnienia,

nadużywanie substancji psychoaktyw-

nych,

– wrogość,

– popełnianie przestępstw w stanie odu-

rzenia,

– pozytywne postawy wobec prze-

stępstw.

Jednostki o takiej osobowości często

podejmują działania ryzykowne, takie jak

nadużywanie alkoholu, częste zmiany miej-

sca zamieszkania, czyny przestępcze.

–

moja NADZIEJA Mielec

Chołuj / Alkohol a wykorzystywanie seksualne dzieci

Odblokowanie, rozluźnienie kontroli

Alkohol, jak inne substancje psychoak-

tywne, ma działanie odhamowujące. Nawet

w przypadku wypicia małej ilości alkoholu,

w psychice człowieka mogą zachodzić

procesy, które znoszą hamulce przed włą-

czaniem dzieci w aktywność seksualną.

Odblokowująca rola alkoholu ma także

inny aspekt: wyzwala tłumioną agresję.

Te odhamowujące właściwości alko-

holu podkreślają Finkelhor i Araji (1989),

którzy, budując czteroczynnikowy model

wyjaśnienia zachowań o charakterze sek-

sualnym wobec dzieci, zaliczyli alkohol

do czynników zmniejszających samokon-

trolę sprawców. Finkelhor i Araji skate-

goryzowali teorie wyjaśniające genezę

wykorzystywania seksualnego dzieci, wy-

różniając cztery ich grupy. Za podstawo-

we kryterium podziału przyjęli główny

czynnik odpowiedzialny za wykorzysty-

wanie seksualne dzieci. Były to:

– reagowanie podnieceniem na dziecko

(sexual arousal), wywołane przez czynni-

ki biologiczne, traumatyczne doświad-

czenia z dzieciństwa, kontakty z porno-

grafią dziecięcą:

– zablokowanie (blockage), czyli m.in.

problemy w relacjach z dorosłymi–rówie-

śnikami, brak umiejętności społecznych,

problemy w relacjach z partnerem życio-

wym, represyjne normy dotyczące zacho-

wań seksualnych, kompleks Edypa, lęk

kastracyjny;

– odblokowanie (disinhibiton) wywoła-

ne przez różne czynniki: zaburzenia psy-

chiczne, alkohol, stres sytuacyjny, wiek

starczy, zaburzone funkcjonowanie me-

chanizmów blokujących czy tolerancję

kulturową.

– zgodność emocjonalna sprawcy i dziecka

(emotional congruence), wynikająca z opóź-

nionego rozwoju sprawcy, jego niskiej sa-

mooceny, potrzeby dominacji, narcyzmu;

Model Finkelhora i Araji pokazuje, że ge-

neza zachowań pedofilnych jest wieloczyn-

nikowa. Alkohol jest w tym modelu czynni-

kiem odblokowującym. Nie jest on wyłącz-

nie odpowiedzialny za akty wykorzystania

seksualnego dzieci, ale w połączeniu z inny-

mi czynnikami może do nich doprowadzić.

Tabela 1. Wpływ alkoholu na zachowania człowieka,

ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zachowań ryzykownych

Stężenie alkoholu we krwi

Zachowanie człowieka

0,3 < 0,5 promila alkoholu we krwi

Nieznaczne zaburzenia równowagi oraz

euforia, obniżenie krytycyzmu,

upośledzenie koordynacji wzrokowo-

-ruchowej oraz zaburzenia widzenia

0,5 < 0,7 promila alkoholu we krwi

Zaburzenie sprawności ruchowej,

nadmierna pobudliwość, gadatliwość,

obniżenie samokontroli

0,7 < 2,0 promila alkoholu we krwi

Zaburzenia równowagi, sprawności

i koordynacji ruchowej, obniżenie progu

bólu, opóźnienie czasu reakcji, zachowania

agresywne, pobudzenie seksualne

moja NADZIEJA Mielec

Chołuj / Alkohol a wykorzystywanie seksualne dzieci

Zarówno u sprawców preferencyjnych

(parafilnych 1 ), jak i zastępczych (regre-

syjnych 2 ) ta „odblokowująca” właściwość

alkoholu jest istotna. Jak pokazują bada-

nia, wpływ alkoholu na wykorzystywanie

seksualne dzieci ma największe znacze-

nie u przestępców regresyjnych, mniejsze

natomiast wśród sprawców, u których

zdiagnozowano parafilię.

Badania Weiss i Zimanovei (1995),

prowadzone na próbie 53 sprawców pa-

rafilnych i 53 regresyjnych, pokazały, że

prawie 60% badanych przestępców re-

gresyjnych nadużywa alkoholu, podczas

gdy w grupie sprawców parafilnych jest

to nieco ponad 20%.

Podobne dane uzyskali badacze, dokonu-

jący charakterystyki kryminalnej sprawców:

60% wśród sprawców regresyjnych pozo-

stawało pod wpływem alkoholu w momen-

cie popełniania przestępstwa seksualne-

go, podczas gdy wśród sprawców parafil-

nych było to jedynie 18%. Badani sprawcy

regresyjni praktycznie zawsze tłumaczą

swoją napaść czynnikami sytuacyjnymi,

w tym między innymi alkoholem (Salter

1988). Alkohol ma duże znaczenie u tego

typu sprawców, którzy, będąc pod wpły-

wem alkoholu, mogą traktować dziecko

jako surogat dorosłej kobiety, obiekt do-

stępny w danym momencie.

Rozluźnienie samokontroli, pobudze-

nie seksualne jako efekt upicia, a także

brak alternatywnego sposobu zaspokaja-

nia potrzeb seksualnych mogą doprowa-

dzić do wykorzystywania dziecka. Nie ozna-

cza to oczywiście, że wszystkie osoby nad-

używające alkoholu powinny być brane

pod uwagę jako potencjalni sprawcy wyko-

rzystywania seksualnego dzieci, ale jeżeli

osobą nadużywającą alkoholu jest osoba,

u której występują zaburzenia preferencji

seksualnej, to ryzyko molestowania dziecka

znacząco wzrasta. Osoby reagujące pod-

nieceniem seksualnym na dziecko, mając

zinternalizowane normy moralne i prawne,

które jednoznacznie definiują dziecko ja-

ko obiekt aseksualny, potrafią kontrolo-

wać swoje popędy. Natomiast w chwili,

gdy samokontrola zostanie rozluźniona,

np. na skutek działania alkoholu, może

dojść do ataku na dziecko.

Wśród typów sprawców regresyjnych 3

najbardziej podatnym na uaktywnienie

poprzez alkohol jest typ regresyjno-frustra-

cyjny. Sprawcy zaliczani do tego typu

charakteryzują się dość dobrym pozio-

mem opanowania kompetencji społecz-

nych, raczej nie mają problemów w kon-

taktach z rówieśnikami. Kontakt seksual-

ny z dzieckiem jest wywołany najczęściej

frustracją potrzeb seksualnych (długo-

trwała niemożność zaspokojenia popędu

seksualnego, np. konfliktem małżeńskim,

chorobą narządów płciowych etc.) oraz

czasową utratą (czy rozluźnieniem) sa-

mokontroli (np. po spożyciu alkoholu)

(Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998).

Parafilia to uporczywe wzorce zachowań seksualnych, w których osiągnięcie satysfakcji seksualnej jest uzależnione

od pojawienia się specyficznych przedmiotów, rytuałów czy sytuacji. Jednostka dotknięta parafilią często koncentruje

swoje myśli i fantazje wokół danego bodźca do tego stopnia, że nie jest w stanie osiągnąć bez ich udziału orgazmu.

Pedofilia jest w międzynarodowej klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania (ICD-10) wyróżniona

jako jedna z siedmiu parafilii specyficznych (kategoria F 65: zaburzenia preferencji seksualnych). W popularnej klasyfika-

cji sprawców molestujących seksualnie dzieci A.N. Grotha sprawcy parafilni odpowiadają kategorii przestępców

preferencyjnych (offenders fixated), a sprawcy nieparafilni – kategorii przestępców regresyjnych (offenders regressed).

Sprawcy regresyjni to osoby, które podejmują zachowania pedofilne niemotywowane preferencjami seksualnymi.

Dziecko nie jest partnerem najbardziej pożądanym erotycznie dla dorosłych, podejmujących tego typu kontakty

seksualne. Do wchodzenia w interakcję seksualną z dzieckiem motywują ich – poza popędem płciowym – różne,

czasem złożone czynniki natury psychologicznej bądź psychiatrycznej (Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998).

W yróżnia się pięć typów sprawców regresyjnych: (1) typ nieprzystosowany (osoby, u których zdiagnozowano:

psychozę, zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe, otępienie starcze, zmiany organiczne w ośrodkowym układzie

nerwowym); (2) typ zahamowany (introwertyczny, o niskich kompetencjach społecznych, dziecko jako obiekt seksualny

wybierane jest jako dostępniejsze), (3) typ regresyjno-frustracyjny (wybór dziecka jako obiektu seksualnego jest powo-

dowany głównie frustracją w dziedzinie życia seksualnego), (4) typ moralnie nierozróżniający (osoby takie charakteryzu-

ją się brakiem dojrzałej osobowości, brakiem empatii, postawą roszczeniową), (5) typ seksualnie nieodróżniający

(poszukujący nowych doznań seksualnych, kontakt seksualny z dzieckiem jest dla nich kolejnym, nowym doświad-

czeniem) (Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998).

moja NADZIEJA Mielec

Chołuj / Alkohol a wykorzystywanie seksualne dzieci

Sprawcy preferencyjni

Jak zauważa A.C. Salter (2003), spraw-

cy preferencyjni w swoich zachowaniach

seksualnych ujawniają pewien ciąg typo-

wych zachowań, tzw. cykl dewiacyjny.

W skład tego cyklu wchodzą:

Alkohol w tym cyklu może pojawić się

w kilku miejscach: na poziomie planowania

i fantazji, w czasie ataku na dziecko (według

badań Weiss i Zimanovei, alkohol w tej

fazie pojawia się u ok. 18% sprawców),

ale także już na poziomie decyzji o ataku.

U sprawców parafilnych alkohol może mieć

duże znaczenie, jeśli wzmacnia u spraw-

cy zaburzony wzorzec podniecania.

Badania Elliott i innych badaczy (1995)

na grupie 91 skazanych za pedofilię poka-

zały, że 22% badanych sprawców wska-

zywało na zażywanie substancji psycho-

aktywnych (alkohol, narkotyki) podczas

etapu planowania, przygotowania się do

napaści na dziecko. Większą liczbę wska-

zań otrzymała jedynie kategoria „fantazje

dotyczące poprzednich ofiar”. Na pozio-

mie decyzji o ataku alkohol jest wykorzy-

– podniecenie dewiacyjne (np. fantazje

na temat seksu z dzieckiem),

– pozornie nieważne decyzje lub rozmyśl-

ny zamiar,

– czynniki wysokiego ryzyka (takie jak: do-

stęp fizyczny, emocjonalny do dziecka),

–

wybór celu,

planowanie i fantazje dewiacyjne,

omotanie lub użycie siły,

atak,

zapewnienie sobie tajemnicy,

wyrzuty sumienia lub strach.

Wyrzuty sumienia

lub strach

Podniecenie dewiacyjne

(fantazje z masturbacją)

Zapewnienie

sobie tajemnicy

Pozornie nieważne decyzje

lub rozmyślny zamiar

Ł SZY W

Atak

Cykl dewiacyjny

Czynnik

wysokiego ryzyka

YŚL NIEE

Omotanie

lub użycie siły

Wybór celu

Planowanie i fantazje

dewiacyjne

Źródło: (Salter 2003).

moja NADZIEJA Mielec

Chołuj / Alkohol a wykorzystywanie seksualne dzieci

stywany przez sprawców jako „alibi” dla

planowanego czynu.

U przestępców (nie tylko seksualnych)

występują, tzw. błędy myślenia 4 , które po-

zwalają im normalnie funkcjonować w świe-

cie i prowadzą do tego, że kiedy słyszymy

z ust sprawcy molestującego seksualnie

dzieci, że Nie mógł się oprzeć przed napa-

ścią na dziecko, bo [...], napastnik głęboko

wierzy w swoje słowa. Często jest tak, że

alkohol pomaga sprawcom w błędnym

myśleniu: sięgają po alkohol, aby łatwiej

było im się wytłumaczyć przed samym

sobą i innymi z tego, co zrobili (Straciłem

kontrolę, bo byłem pijany).

Alkohol a stosowanie przemocy przez sprawców

Ważnym aspektem nadużywania alko-

holu jako czynnika ryzyka wykorzystywania

seksualnego dzieci jest także rola, jaką od-

grywa on w odhamowywaniu tłumionej

agresji. Badania pokazują, że sprawcy

będący pod wpływem substancji odurza-

jących w chwili ataku na dziecko częściej

stosują wobec ofiar przemoc (Salter 2003;

Hanson, Morton-Bourgon 2004). Jeżeli nie

są to sprawcy sadystyczni, którzy z zada-

wania ofierze bólu czerpią satysfakcję, to

wybór użycia siły jako techniki zmusze-

nia dziecka do czynności seksualnych jest

rzadki wśród trzeźwych przestępców

seksualnych. Osoby wykorzystujące sek-

sualnie dziecko zazwyczaj nie posługują

się przemocą fizyczną – uwodzą dziecko,

szantażują je, wykorzystują zależność

emocjonalną czy materialną, zastraszają.

Użycie przemocy fizycznej przez spraw-

ców niesadystycznych będących pod wpły-

wem alkoholu można tłumaczyć wpły-

wem tej substancji na zachowanie. Alkohol

powoduje obniżenie samokontroli oraz

zachowania agresywne.

Ponadto, u podstaw nadużywania alkoho-

lu, tak jak u podstaw agresji, leży frustracja.

W przypadku przestępców seksualnych

przyjmuje się, że – przynajmniej częściowo

– niemożność zaspokajania swoich potrzeb

seksualnych oraz frustracja wyobrażeń o so-

bie jako silnym mężczyźnie, poczucia wła-

snej wartości i dominacji (Heitzman 1995).

Użycie przemocy podczas ataku seksual-

nego na dziecko pozwala sprawcy na za-

spokojenie tych potrzeb.

Wpływ alkoholu na recydywę przestępstw seksualnych

Alkohol jest jednym z ważniejszych

predyktorów powrotności do przestępstw

seksualnych. Badania porównawcze Han-

son i Morton-Bourgon (2004), podczas

których poddano analizie 95 różnych ba-

dań (w których łącznie uczestniczyło 31 tys.

przestępców seksualnych), pokazały, że

dewiacyjne zachowania seksualne oraz

orientacja antyspołeczna są najsilniejszymi

predyktorami recydywy ogólnej, a w szcze-

gólności przestępstw nieseksualnych z uży-

ciem przemocy. Większość cech orienta-

cji antyspołecznej było związanych także

z recydywą przestępstw seksualnych: usta-

lono związek między nadużywaniem sub-

stancji odurzających, pozostawaniem pod

ich wpływem w momencie popełnienia

przestępstwa a powrotnością do prze-

stępstw seksualnych (Hanson, Morton-

-Bourgon 2004).

Badania Firestone i innych pokazały,

że recydywiści spośród sprawców kazi-

rodztwa wyróżniają się wyższymi, niż po-

zostali przestępcy, wynikami w testach

przesiewowych na wykrywanie alkoholi-

zmu (Chaffin i in. 2002).

Tzw. zakłamane rozumowanie, zniekształcenia procesów poznawczych, charakteryzujące się m.in. brakiem

perspektywy czasowej, niechęcią do stawiania się w czyjejś sytuacji, nieuznawanie krzywd wyrządzanym innym,

postawa „nie mogę”, stwierdzenie, że nie są w stanie oprzeć się swoim pożądaniom, uzależnieniu etc. (Slater 2003).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: