ROLE WYPOWIEDZI

Rola opisowa – pełnią przede wszystkim zdania oznajmujące, polega na tym iż wypowiedz służy do opisu że tak a tak jest lub tak a tak nie jest,

Rola sugestywna – polega na tym że wypowiedz ma skłaniać odbiorcę do określonego postępowania. Zdania rozkazujące, prośby, życzenia, itp.,

Rola ekspresyjna – polega na tym że wypowiedz służy do wyrażania czyjegoś stanu emocjonalnego bądź intelektualnego,

Rola performatywna – polega na tym że przez wypowiedzenie pewnych słów w określonej sytuacji dokonuje się określonej czynności kulturowej, np. przebaczenia, obiecania.

NAZWY

I)

1)     proste – składają się tylko z jednego wyrazu,

2)     złożone – składają się z więcej niż jednego wyrazu,

II)

1)     konkretne – takie nazwy które są znakami rzeczy („stół”) albo osób („sędzia”), ewentualnie czegoś co wyobrażamy sobie jako rzecz lub osobę („kwiat paproci”, „nimfa”):

-          gdy ma desygnat (1 lub więcej)

-          gdy nie ma desygnatu ale wyobrażamy to sobie,

-          gdy jest rzeczą, osobą ...,

2)     abstrakcyjne – takie nazwy które nie są znakami rzeczy czy osób ani czegoś, co sobie jako rzecz czy osobę wyobrażamy. Wskazują one na pewną cechę wspólną wielu przedmiotów („białość”), na pewne zdarzenia czy stany rzeczy („płacz”, „kradzież”) albo na pewien stosunek między przedmiotami („braterstwo”, „wyższość”),

III)

1)     indywidualna – wskazuje na desygnat jako na coś co jest tak a nie inaczej nazywane bez względu na swoje cechy,

2)     generalna – wskazuje na desygnat jako na coś co posiada określony zespół cech,

IV)

1)     ogólne – więcej niż jeden desygnat,

2)     jednostkowe – 1 desygnat,

3)     puste – brak desygnatu,

V)

1)      zbiorowa – nazwy, których desygnatami są nie poszczególne rzeczy, lecz takie przedmioty, które traktujemy jako agregaty złożone z poszczególnych rzeczy,

2)      nie zbiorowa –

VI)

1)     ostra – jeśli umiemy bez wątpliwości rozstrzygnąć o każdym napotkanym przedmiocie, z którym odpowiednio się zapoznaliśmy, czy jest on, czy nie jest desygnatem pewnej określonej nazwy,

2)     nie ostra – jeśli o pewnych napotkanych przedmiotach, mimo dobrego zapoznania się z ich cechami, nie umiemy orzec, czy są, czy nie są desygnatami danej nazwy.

Supozycja

1)     prosta – gdy jest jeden desygnat,

2)     formalna – wyraz może być nazwą dla całego gatunku przedmiotów, dla oznaczenia całej klasy desygnatów tej nazwy,

3)     materialna –

DEFINICJA

I)

1)     sprawozdawcza – wskazuje, jakie znaczenie ma, czy też miał kiedyś definiowany wyraz w pewnym języku. Ma odtwarzać takie znaczenie wyrazu, jakie ma on w danym języku,’

2)     projektująca – ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość, w projektowanym sposobie mówienia:

a)     konstrukcyjna – definiowanie nowopowstałej rzeczy, lub istniejącej ale na nowo definiowanej ze względu na nowe cechy – „płaszczynka”, „sól”,

b)     regulująca – definicja która została stworzona w celu uregulowania zakresu słowa definiowanego – „rzeka”, „struga”,

II)

1)     realna – zdanie podające taką charakterystykę pewnego podmiotu czy też przedmiotów jakiegoś rodzaju, którą tym i tylko tym przedmiotom można przypisać – „człowiek jest istotą rozumną, istotą zdolną do abstrakcyjnego myślenia, czy istota umiejącą wytwarzać narzędzia” – pierwszego stopnia = A ma cechy B, C, D,

2)     nominalna – wyrażenie w ten czy inny sposób podające informacje o znaczeniu jakiegoś słowa czy słów (słów definiowanych). Podaje informacje o znaczeniu definiowanego słowa – Wyraz „deltoid” znaczy tyle co „czworokąt p dwóch parach przyległych boków równych” – drugiego stopnia = A jest to B mające cechę C,

III)

1)     równościowa – definiendum + łącznik + definiens,

a)      klasyczna:

{znaczy}

A              {oznacza} B o cechach C,

              {jest to}

b)     nieklasyczna:

{znaczy}

A              {oznacza} B lub C, lub D,

              {jest to}

·        słownikowa – „Definiendum” łącznik „Definiens”,

·        semantyczna – „Definiendum” łącznik Definiens,

·        przedmiotowa – Definiendum łącznik Definiens,

2)     nierównościowe – zdarzenia to nie cechy a cechy to nie zdarzenia.

BŁĘDY W DEFINICJACH

1)     ignotum per ignotum – „nieznane przez nieznane”

2)     idem per idem – „to samo przez to samo”,

3)     definicja za szeroka – jeśli zakres definiensa obejmuje jakieś przedmioty nie należące do zakresu definiendum,

4)     definicja za wąska – jeśli zakres definiensa nie obejmuje jakiś przedmiotów należących do zakresu definiendum,

5)     błąd przesunięcia kategorialnego – definiens i definiendum wykluczają się,

6)     błędne koło bezpośrednie – idem per idem,

7)     błędne koło pośrednie – A definiujemy używając B, wyraz B zaś za pomocą wyrazu C, a w końcu okazuje się że ów wyraz C wymaga zdefiniowania za pomocą wyrazu A,

PODZIAŁ

Podział:

-          desygnat nazwy N jest desygnatem jednej  z nazw A, B, C, D,

-          wskazanie dwóch lub więcej nazw, których zakresy są podrzędne względem zakresu dzielonego, czyli w obrębie poddanego podziałowi zakresu nazwy.

a)      wyczerpujący – jeśli każdy z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy, może być zaliczony do jakiegoś wyróżnionego człony podziału,

b)     rozłączny – żaden z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy, nie może być zaliczony do dwóch członów podziału na raz,

c)      poprawny – ani a), ani b),

d)     dychotomiczny według cech kontradyktorycznych – w obrębie zakresu dzielonego wyróżnia klasę przedmiotów posiadających pewną cechę i klasę przedmiotów, które tej cechy nie posiadają,

e)      determinady – wyróżnia się człony podziału biorąc za podstawę jakąś ogólną cechę,

f)       naturalny – bardziej chodzi o opis naukowy, gdy dzielimy według cech itp.,

g)     sztuczny – bardziej chodzi o segregowanie przedmiotów, w małym stopniu wiążą się z tym jakieś cechy,

Klasyfikacja – dalszy podział zakresów otrzymanych jako człony pierwszego podziału logicznego,

Partycja – wyróżnienie części składowych pewnego przedmiotu.

ZDANIE

Zdanie w sensie logicznym – wyrażenie jednoznacznie stwierdzające, na gruncie danego języka, iż tak a tak jest albo że tak a tak nie jest.

-          zdanie w sensie logicznym ma stwierdzać, że tak a tak jest albo że tak a tak nie jest,

-          zdanie w sensie logicznym ma jednoznacznie stwierdzać coś określonego (jeżeli występują nazwy abstrakcyjne to nie jest to zdanie w sensie logicznym),

-          spośród zdań w sensie gramatycznym zdania w sensie logicznym mogą być tylko zdaniami oznajmującymi.

Zdarzenie – fakt, że rzecz czy osoba A w momencie B wykazywała własność C, a w innym momencie B1 tej własności nie wykazywała (lub na odwrót),

Stan rzeczy – fakt, iż rzecz czy osoba A w momencie w okresie od momentu B do momentu B1 nieprzerwanie wykazywała własność C.

Wartość logiczna zdania:

Zdanie prawdziwe – jest to zdanie, które opisuje rzeczywistość taką jaka ona jest,

Zdania fałszywe – jest to zdanie, które opisuje rzeczywistość niezgodnie z tym jak się ona ma.

Rodzaje zdań:

Zdanie analityczne – prawdziwość jest przesądzona ze względu na samo znaczenie użytych w mich słów,

Zdanie wewnętrznie kontradyktaryczne – fałszywość jest przesądzona ze względu na samo znaczenie użytych w nim słów,

Zdanie syntetyczne – trzeba szukać sprawdzianów, czy to, co one głoszą, odpowiada rzeczywistości, jakiegoś probierza prawdziwości,

Zdanie egzystencjalne – zdanie orzekające o istnienie (nie istnieniu) przedmiotów jakiegoś rodzaju.

Wypowiedz zdaniowa niezupełna – wyrażenie, które w prawdzie na gruncie danego języka nie jest zdaniem w sensie logicznym, lecz a tyle spełnia rolę zdania w sensie logicznym, o ile słuchacz zdaje sobie sprawę z pewnych domyślnych uzupełnień wypowiedzi, pominietych przez mówiącego.

Kwantyfikator ogólny:

                                                        Jeśli x jest żółte, to x jest kolorowe – prawda,

                                                        Jeśli x jest kolorowe, to x jest żółte – fałsz,

Kwantyfikator szczegółowy:

                                                        x jest kolorowe i x jest żółte,

Funkcje:

                                                        „każde S jest P”

                                                        „jeśli p, to q”

Zdanie złożone – zdanie w obrębie którego występuje część będąca odrębnym zdaniem.

Zdanie proste (kategoryczne) - zdanie w obrębie którego nie występuje część będąca odrębnym zdaniem:

                                          „a jest b”

                                          „a ma własność b”

Zdanie atomiczne – orzekające, że jakieś indywiduum x, określona jednostka oznaczona nazwą indywidualną, przynależy do określonej klasy A – „x ∊ A”, - „Jan jest górnikiem”

Zdanie subsumpcyjne – orzekające, że jakaś klasa A w całości czy w części zawiera się (nie zawiera) w jakiejś klasie B – „pies jest kręgowcem”

                            Ogólne – orzekające o całej klasie S [„każde S jest (nie jest) ...”],

                            Szczegółowe – orzekające o niektórych S [„niektóre S są (nie są) ...”],

                            Twierdzące – „jest”,

                            Przeczące – „nie jest”