BYDŁO
Pogłowie bydła:
Czerwiec 2009 – 5 mln 700
Bydło pochodzi od zwierzęcia TUR, udomowionego 4-10 tyś lat temu.
TYPY UŻYTKOWE BYDŁA
· mleczny
· mięsny
· kombinowany
Typ MLECZNY - ciało w wpisane w trójkąt
- pojemny zad
- dobrze wykształcone wymię
- wydłużona głowa osadzona na wąskiej szyi
- klatka piersiowa umiarkowanie wysklepiona, głębsza w cz. tylnej
- żebra skośnie wzgl. kręgosłupa, znaczne odstępy międzyżebrowe
- łopatki dobrze przylegające, płasko umięśnione
- szeroki, płaski zad, lekko nachylony ku tyłowi
- profile mięśni – zwłaszcza udowych – lekko wklęsłe
- nasada ogona niska
- wymię wysoko zawieszone, w kształcie skrzynkowo-miskowy
- harmonijna budowa
- żywy temperament
- intensywna przemiana materii
Rasy: - holsztyńsko-fryzyjska; jersey; ayrshire
Typ MIĘSNY - kształt prostokąta
- tułów umięśniony
- profil mięśni wypukły
- kłąb szeroki
- szyja krotka, dobrze umięśniona i mocno związana z tułowiem
- żebra zbliżone do kąta prostego wzgl. Kręgosłupa, mniejsze odstępy międzyżebrowe
- zwierzęta ociężałe, wolniejsza przemiana materii
- skłonność do odkładania białka
- nie są dojne – słabo wykształcone wymię
Rasy: - hereford; charolaise; Limousin; piemontese
Typ KOMBINOWANY - cechy pośrednie typu mlecznego i mięsnego
- bydło tego typu ustępuje zazwyczaj pod wzgl. mleczności zwierzętom ras jednostronnie mlecznych, a pod względem walorów opasowych – rasom jednostronnie mięsnym
Rasy: - simentalska; czerwono-biała; czarno-biała
RASY MLECZNE:
· Holsztyńsko-fryzyjska: à wyhod. w Stanach, czarno-białe umaszczenie; doskonale zbudowane i wysoko usytuowane wymię, wys. w kłębie 140cm, masa 650kg (buhaje: 750kg); wydajność mleka na 305 dni – 7-9 tyś kg (największa w Stanach i Izraelu – 10,5kg); zawartość tł. 4%, białko – 3,2%;
· Jersey à mała rasa; waga do 400kg, wys. 124cm, umaszczenie jednolite (myszate, brązowe, beżowe z jasną obwódką pyska wokół śluzawicy); słabo umięsniona, dobre wymię; wydajność 4-5kg, tł. do 6%, białko – 4%; ok. 1000 sztuk
· Ayrshire à wyhod. w Anglii; 500kg, 130cm (buhaje: 800kg/140cm); czerwono-biała; odporna na trudne warunki środ., w PL nie występuje; posiada duże rogi; wydajność: 6 tyś kg mleka/ 4% - tł/ 3,3% - białka
RASY MIĘSNE:
· Hereford à najliczniejsza rasa; 600kg (buhaje – 900kg); umaszczenie: tułów – jednolite ciemno czerwone, głowa, dolna część szyi, mostek, podbrzusze i dolne cz. kończyn – białe; dobra płodność i łatwe ocielenia, odporna na warunki środ., przystosowane do utrzymania pastwiskowego
· Angus à II wzgl. liczebności, 600kg (buhaje 900); umaszczenie jednolite czarne; bezrogie; mięso: dobre, soczyste, marmurkowate
· Charolaise à franc., kiedyś jako robocze; buhaje 1200kg, wys. 145cm, krowa 800kg/140cm, umaszczenie jednolite białe lub biało-kremowe; śluzawica, rogi, racice – jasne; minus: trudne porody
· Limousin à frans., jednolite czerwone; krowy: 650kg/buhaje: 1000kg; cienka kość, doskonałe umięśnienie; mięso mało otłuszczone, dobra jakoś; wys. przyrost dzienny, łatwe ocielenia
· Piemontese à Góry Włoskie, jedyna włoska rasa występująca w PL; b.db. umięśnienie, duża frekwencja genów hipertrofii mięśni (przerost mięśni) zadu oraz b. chudym mięsem ; prod. mleka: 3 tyś kg na parmezan
· Salers à umaszczenie jednolite czerwonel kędzierzawy włos, potężne poziome rogi, waga 700kg krowy, buhaje – 1100kg; odporne, dobra płodność i łatw ocielenia. Opiekuńcze wobec cieląt
· Simental à szwajcarskie, masywne, dobrze umięśnione; 800 – 1200kg, opasane intensywnie; trudne porody
RASY KOMBINOWANE:
· Czarno-biała à b.db. budowa, zbilansowana użytkowość mleczna i mięsna, 600kg/130-135cm; wyd. 5-6kg – tł. – 4,2%/ białko – 3,3%; prawie nie istnieje – wyparta przez rasę holszt-fryz.
· Czerwono-biała à mocna, zwarta budowa, szeroki tułów, nieznaczna wydajność mleka, krowa - 600kg, buhaje – 900-1000kg/130-140cm; występuje w Niemczech, Holandii, w PL - Dolny Śląsk, wypierana przez rasę holszt.
· Polska czerwona à jedyna PL rodzima rasa; hodowla zachowawcza; 500kg/126cm; umaszczenie jednolite od jasno czerwonego do wiśniowego; niska wyd. 4tyś kg, tł. - 4,4%, białko – 3,4%
· Simental à najliczniejsza w EU; 650kg/ 135cm, łaciate: od beżowego do wiśniowo-brunatnego, głowa i podbrzusze białe; wyd. 4tyś kg, duża przydatność serowarska (duża zawart. kazeiny); w PL tylko 1% pogłowia
ŻYWIENIE BYDŁA
* Zapotrzebowanie BYTOWE à na składniki pokarmowe konieczne do utrzymania się przy życiu, do sprawności fizycznej, stanu równowagi cieplnej
* Zapotrzebowanie PRODUKCYJNE à na składniki pokarmowe wynikające z konkretnej produkcji.
* Zapotrzebowanie OGÓLNE à suma zapotrzebowanie bytowego i produkcyjnego
Czynniki wpływające na potrzeby pokarmowe:
o masa ciała wraz ze wzrostem zwiększa potrzeby bytowe
o produkcja mleka i zawartość białka i tłuszczu
o wiek – większe zapotrzebowanie zwierzęta do 5 lat
o kondycja – o słabej: większe zapotrzebowanie
o stadium laktacji:
§ początek laktacji – od wycielenia do szczytu laktacji
§ środek okr. laktacji – od szczytu do zasuszenia
§ zasuszenie - 6 tyg przed wycieleniem
Podstawą dawki pokarmowej krów mlecznych są pasze objętościowe soczyste, latem zielonki, zimą kiszonki i okopowe z udziałem siana, słomy oraz pasz treściwych w zależności od wydajności.
Orientacyjna ilość pasz w dziennej dawce pokarmowej:
· zielonki z łąk i pastwisk – do 10% masy całkowitej dawki
· zielonki z lucerny i koniczyny – do 40 kg
· kiszonki z kukurydzy – zimowe – do 15 kg
· kiszonki z liści buraków – do 25 kg
· kiszonki z traw – do 30 kg
· buraki cukrowe – do 15 kg
· buraki półcukrowe – do 30 kg
· buraki pastewne – do 35 kg
· marchew – do 15 kg
· siano łąkowe – do 12 kg
· siano z lucerny i koniczyny – do 5 kg
· słoma zbożowa – do 3 kg
· ziarno zbóż, otręby pszenne – do 3 kg
· wysłodki buraczane suche – do 5 kg
· otręby żytnie – do 2 kg
· nasiona strączkowych – 1/3 wszystkich treściwych
Stosunek: wapń (Ca) do fosforu (P) = 1,5-3 : 1
Pasze treściwe powinny być stosowane powyżej 12 kg/dzień wydajności mlecznej zimą i pow. 15 kg/dzień latem. Stosujemy wtedy 1 kg paszy na każde 3 kg mleka powyżej tej wydajności.
NORMY ŻYWIENIOWE BYDŁA I OWIEC W SYSTEMIE TRADYCYJNYM
Układając dawkę, należy określić:
1. zapotrzebowanie bytowe na podstawie masy ciała
2. zapotrzebowanie produkcyjne
3. zapotrzebowanie ogólne
4. zapotrzebowanie ogólne na suchą masę
5. ewentualne dodatki do zapotrzebowania ogólnego
Różnice między zapotrzebowaniem a jego pokryciem nie powinny być większe niż:
- 5% dla białka ogólnego
- 5-10% dla energii i suchej masy
Niedobór składniki mineralne należy uzupełniać środkami mineralnymi.
Pomieszczenia dla krów mlecznych:
1. obory uwięziowe – stanowiskowe:
o dł. 1,75m/ 1,20m
o uwięź odpowiedniej długości
· dojarka bańkowa przewodowa lub bezprzewodowa
2. obory wolno-stanowiskowe
o boksowe – szer. 1,20m, dł. 2,6m
o kombi-boksowe – wypoczynkowe z dostępem do paszy
o z głęboką ściółką – brak wydzielonych stanowisk
Udój w oborach wolno-stanowiskowych – hale udojowe w typie „rybia ość” lub „tangen”.
Dojarnie karuzelowe – 80/h.
Pomieszczenia dla bydła mięsnego:
W sezonie pastwiskowym - najlepiej 24h na pastwisku.
Budować proste i tanie; najkorzystniej utrzymywać w grupach wiekowych na ściółce obszarze wypoczynkowym. Obszar paszowy bez ściółki.
Cielaki:
Utrzymywane w kojcach indywidualnych.
Cielę do 60kg – 1,2m2
Cielę powyżej 60kg – 1,5m2
ROZRÓD BYDŁA
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA – moment wystąpienia pierwszej owulacji; nie jest równoznaczna z dojrzałością hodowlaną. Następuje w wieku ok. 5-6 m-cy.
DOJRZAŁOŚĆ HODOWLANA – pozwala na pokrycie; 60-70% masy ciała dorosłej krowy – 15-17 m-cy. Pierwsze ocielenie może być w 35 m-cu.
Ciąża trwa 9 miesięcy.
Dane notatkowe:
o data wycielenia
o data obserwacji rui
o data krycia
o data zacielenia lub stwierdzenia cielności
Sposoby krycia:
à KRYCIE NATURALNE - wolne – kilka buhajów z krowami (duże stada mięsne)
- haremowe – 1 buhaj na 25 krów
- krycie z ręki
à INSEMINACJA – sztuczne unasienianie – najczęściej stos.; polega na wprowadzeniu w drogi rodne krowy nasienia buhaja za pomocą pistoletu inseminacyjnego.
Ruja u krów:
Cykl trwa 21 dni, ruja ok. 18h, po 12h najlepsze krycia.
Charakterystyczne objawy rui:
o odruch tolerancji – krowa daje się obskakiwać,
o wyciek śluzu ze sromu
o silne zaczerwienienie sromu
o...
mrufka_a