Planowanie rozwoju jest wyjściem ponad bieżące postrzeganie problemów placówki, co robimy na co dzień, a ponadto projektowaniem działań ukierunkowanych na realizację przedsięwzięć długofalowych o odległym, kilkuletnim horyzoncie czasu. Planowanie rozwoju jest aktywnym podejściem do przyszłości, czyli jej obmyślaniem, tworzeniem, projektowaniem, kształtowaniem w wyobraźni, modelowaniem oraz porządkowaniem. Planowanie rozwoju to proces, który wpływa na całą szkołę i na wszystko, co się w niej dzieje.
Planowanie rozwoju jest procesem, którego zwieńczeniem powinno być opracowanie programu rozwoju placówki oświatowej.
Zalety planowania rozwoju:
- przyspieszenie rozwoju szkoły, przez uporządkowanie działań, ustalenie
minimalnych kosztów i najkrótszego czasu realizacji oraz efektywną realizację
założonych celów i wizji;
- lepsze wykorzystanie zasobów (ludzkich, rzeczowych, czasu i informacji);
- konsekwentne reagowanie na wyzwania płynące z otoczenia co pozwala na
przeciwdziałanie zagrożeniom;
- poczucie kierunku działania;
- dystans do spraw bieżących;
- budowanie zespołu, który nawzajem się rozumie i współpracuje;
- możliwość zespołowego ucznia się;
- przyjazny klimat dla wprowadzanych zmian;
- pomysł na pokonanie konkurencji;
- „nakręcanie” spirali sukcesu
W każdej procedurze występują te same elementy:
I. Rozpoznanie istniejącej sytuacji – wewnętrznej i zewnętrznej – jest określeniem mocnych i słabych stron placówki a także szans i zagrożeń. Powyższe elementy można również określić przeprowadzając analizę SWOT.
II. Stworzenie wizji tego, co chcemy osiągnąć.
III. Sformułowanie misji, czyli ogólnego celu działania.
IV. Określenie celów dla urzeczywistnienia wizji i misji, czyli kierunków rozwoju, priorytetów.
V. Opracowanie planów zadań służących realizacji poszczególnych celów.
W planowaniu rozwoju placówki można wyodrębnić trzy fazy:
- diagnostyczną- zgromadzenie informacji wyjściowych o wewnętrznych i zewnętrznych warunkach działania;
- twórczą związaną z kreowaniem wizji i misji;
- projektową -precyzyjny zapis wizji i misji, wynikający z celów (priorytetów, kierunków rozwoju) na trzy do pięciu lat, opracowaniem szczegółowych planów zadań służących realizacji celów oraz zaprojektowaniem sposobu monitoringu i ewaluacji programu rozwoju.
Gwiazda pytań- to prosta technika planowania zmian. Można ją stosować w pracy zespołowej i indywidualnej. Pamiętaj plan wymaga realizacji. Istotą jest szukanie odpowiedzi na pytania: gdzie, kiedy, co ,po co, jak, kto? Pomaga w opisywaniu wydarzeń. Może być pomocną przy zdefiniowaniu problemu. Zastanawiając się nad problemem uczestnicy powinni znać odpowiedzi na pytania, które zawiera gwiazda pytań. Pozwala to na wyłowienie najważniejszych elementów, które opisują wydarzenie. Jest to metoda, która może ułatwić podjęcie decyzji, ale też przy jej pomocy można rozważyć określone sytuacje bez dokonywania wyboru. Podczas warsztatu często wykorzystujemy ją dla spojrzenia na ten sam problem z dwóch różnych punktów widzenia.
Zadaniem uczestników jest zaprezentowanie w przyjazny sposób argumentów „za” i „przeciw” oraz przy ich pomocy przekonanie do swoich poglądów, nie zaś przekonanie, że się jedynie umie atakować przeciwnika (nie wolno dopuszczać do ataków personalnych). Każda grupa powinna mieć taki sam łączny czas wypowiedzi. Wprowadzając tę metodę powinniśmy się liczyć z subiektywnym sposobem przedstawiania poglądów.
Metoda planowania z przyszłości – punktem startu całego procesu planowania jest tu wykreowanie wizji (obrazu przewidywanych efektów). Następnie należy się „cofać” ku teraźniejszości i określać cele, które są niezbędne dla jej urzeczywistnienia oraz ustalenie terminów, w których powinny one zostać osiągnięte. Potem opracowanie szczegółowych planów zadań koniecznych do zrealizowania poszczególnych celów i określenie zasobów (ludzi, rzeczy, czasu i informacji) oraz warunków, jakie są potrzebne do wykonania planów.
Procedura planowania z przyszłości przewiduje następujące etapy postępowania
Metoda planowania kroczącego – polega na systematycznym „dopisywaniu” do już istniejącego planu pięcioletniego, treści dotyczącej dowolnego przedziału czasu (w każdym przypadku tej samej długości, na przykład roku szkolnego). Dzięki takiemu „zabiegowi” plan nie urywa się po wyczerpaniu pięcioletniego okresu. Metoda planu kroczącego ułatwia systematyczne uaktualnianie programu rozwoju i sprawia, że „przed oczami” ma się horyzont czasu zawsze tej samej długości. Zapewnia to płynność procesowi planowania i nie pozwala traktować go jako działania okazjonalnego.
Metoda czterech kroków – ogniskuje się wokół podstawowych aspektów procesu planowania:
- diagnozy istniejącego stanu (gdzie jesteśmy?),
- wizji rozwoju (dokąd zmierzamy?),
- sposobów realizacji zamierzeń (jak tam dojdziemy?),
- ewaluacji (w jaki sposób sprawdzimy, że tam doszliśmy?).
Zadane pytania są ogólne i mogą utrudniać szczegółowe zaplanowanie przedsięwzięć rozwojowych.
monjab