John Preston - Pokonać depresję.doc

John Preston

Pokonać depresję

przekład:

Jolanta Bartosik

GDAŃSKIE WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE

Gdańsk 2002

Tytuł oryginału: You can beat depression

Copyright © 1989, 1996, 2000, 2001 by John Preston

Copyright © for the Polish edition by Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne s. c., Gdańsk 2002

Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani jej część nie może być przedrukowywana ani w żaden inny sposób reprodukowana, powielana mechanicznie, fotograficznie, elektronicznie lub magnetycznie ani odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego.

Wydanie pierwsze w języku polskim

Redakcja: Jolanta Stecewicz

Korekta: Anna Świtalska-Jopek, Grażyna Kompowska

Projekt okładki: Agnieszka Żelewska

Zdjęcie na okładce: Joanna Olechnowicz-Sadocha

Skład: Piotr Żylicz

ISBN 83-89120-38-0

Druk: WDG Drukarnia w Gdyni sp. z o. o.,

ul. Św. Piotra 12, 81-347 Gdynia

tel. 058 660 73 10, tel./fax 058 621 68 51

Mojej matce, Betty, i pamięci mojego ojca, Conrada Prestona

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne s. c.

81-753 Sopot, ul. Bema 4/1a, tel./fax O (pretix) 58 551 61 04

e-mail: gwp@gwp.gda.pl

www.gwp.pl

Od autora

-L/awki leków przeciwdepresyjnych, które zalecam w tej książce, odpowiadają stanowi mojej wiedzy, jednak lekarz, zanim wypisze re­ceptę, powinien jeszcze sprawdzić, jakie dawki podaje spis leków i ja­kie zaleca producent w ulotce informacyjnej.

Imiona wszystkich pacjentów, o których napisałem, zostały zmie­nione.

Od wydawcy

F

^^elem tej publikacji jest dostarczenie rzetelnej wiedzy na tematy, które zostały tu poruszone, należy jednak pamiętać, że wydawca nie świadczy usług medycznych ani nie udziela pomocy psychologicznej. Osoby, które takiej pomocy potrzebują, powinny się zgłosić do specja­listy.

Jeśli jesteś w depresji, pewnie nie masz ochoty na czytanie. Nie jesteś wyjątkiem. Większość ludzi cierpiących na depresję do­świadcza braku sił życiowych i trudności z koncentracją uwagi. Pamiętałem o tym i pisząc tę książkę, starałem się formułować myśli prosto i zwięźle. Myślę, że książka jest praktyczna i łatwa w odbiorze.

Warto wiedzieć, że depresja jest:

• powszechna (co roku dotyka 10% populacji; w którymś momencie życia cierpi na nią co piąta osoba),

• poważna (jest źródłem ogromnego cierpienia, nieleczona może trwać wiele miesięcy),

• przeważnie uleczalna.

Mimo to tylko jedna na trzy osoby, które są w depresji, szuka po­mocy!

Mam nadzieję, że ta książka ci pomoże. Jeśli jednak nic masz siły na nic innego, przynajmniej pójdź do lekarza! Zgłoś się do po­radni zdrowia psychicznego albo spytaj swojego lekarza, gdzie możesz uzyskać pomoc. Nie odkładaj tego na później. Z de­presją można wygrać!

John Preston

Spis treści

Podziękowania ...................................................................................11

Wprowadzenie....................................................................................12

Rozdział l Czym jest depresja?..........................................................................14

Rozdział 2 Depresja może mieć różne oblicza ..................................................18

Rozdział 3 Objawy depresji .................................................................................23

Rozdział 4

Samodzielne stawianie diagnozy

i obserwowanie postępów leczenia.................................................30

Rozdział 5 Jakie są przyczyny depresji? Historia przypadku .........................35

Rozdział 6 Jakie są przyczyny depresji? Aktualne wydarzenia życiowe.......42

Rozdział 7 Jakie są przyczyny depresji? Czynniki biologiczne......................48

Rozdział 8 Przebieg depresji i zapobieganie nawrotom ..................................55

Rozdział 9 Wybór terapii ......................................................................................62

Rozdział 10 Zdrowe i niezdrowe sposoby reagowania na ból emocjonalny .......65

Rozdział 11 Czy można pomóc sobie samemu?.................................................69

Rozdział 12 Zmiana negatywnego myślenia........................................................75

Rozdział 13 Inne techniki do samodzielnego wykorzystania ............................87

Rozdział 14 Psychoterapia i inne specjalistyczne metody terapeutyczne ......96

Rozdział 15 Leki przeciwdepresyjne .................................................................106

Rozdział 16

Czy w depresji biologicznej może pomóc tylko leczenie farmakologiczne?.................................................... 121

Rozdział 17 Depresja a rodzina........................................................................... 128

Rozdział 18 Nie trać nadziei! ...............................................................................133

Bibliografia....................................................................................... 135

Podziękowania

(J estem pełen podziwu dla doktorów Alberta Ellisa, Aarona Becka i Johna Rusha, którzy podjęli pionierskie badania. Ich wiedza i inno­wacje tchnęły nadzieję w ludzi cierpiących na depresję.

Słowa uznania należą się też Isabel Davidoff i innym członkom Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego, uczestniczącym w pro­gramie Depression Awareness, dzięki któremu społeczeństwo zaczęło rozumieć, że depresję można leczyć. Redaktor Robert Alberti udzielił mi wielu cennych wskazówek. Jestem bardzo wdzięczny za jego pomoc.

Specjalne podziękowania należą się moim przyjaciołom i kolegom:

doktorowi Johnowi 0'Nealowi i doktorowi Mike'owi Duveneckowi. Zawsze mogę liczyć na zachętę, pomoc i miłość z ich strony.

Bonnie, mojej żonie, dziękuję za to, że dzieli ze mną życie i uczestni­czy w realizacji wspólnych celów, przez co moje cierpienie jest mniejsze.

Pragnę podziękować również moim pacjentom, którzy nauczyli mnie, jak można wytrwać i się odrodzić.

John Preston, doktor psychiatrii

Wprowadzenie

'epresjajest źródłem cierpienia.

To wyniszczająca choroba, która co roku dotyka miliony ludzi. Po­woduje emocjonalny ból, komplikuje życie codzienne, rodzinne i zawo­dowe, zwiększa podatność na inne choroby, czasem kończy się sa­mobójczą śmiercią... A przecież można ją leczyć! Niestety, większość chorych na depresję nie korzysta z pomocy lekarskiej i nawet nie wie, że taka możliwość istnieje.

Jednym z najbardziej bolesnych aspektów depresji jest poczucie bezradności i bezsilności. Chory czuje się jak w pułapce, jest zrozpa­czony, nie ma żadnej nadziei na poprawę i nie potrafi sobie poradzić z tymi uczuciami. Zaniepokojeni przyjaciele często próbują go pod­nosić na duchu. Mówią: „Nie jest aż tak źle; jutro będzie lepiej", ale takie słowa nie przenikają przez gęstą zasłonę smutku i pesymizmu. Źródłem nadziei może się stać wskazanie takiego sposobu wyjścia z depresji, któ­ry wyda się choremu sensowny i który wcześniej okazał się skuteczny.

W tej książce zwięźle i zrozumiale opisano kilka metod leczenia depresji u osób dorosłych i u starszych nastolatków. Wszystkie metody terapeutyczne mają solidne, naukowe podstawy i sprawdziły się w prak­tyce. Można je podzielić na dwie duże grupy: leczenie specjali­styczne i pomaganie sobie we własnym zakresie. Niejeden cho­ry potrzebuje pomocy psychiatry, ale wiele można zrobić samemu, żeby poprawić swój stan. Próby samodzielnego zapanowania nad własnym życiem przynoszą wiele korzyści.

• Opisane przeze mnie sposoby pomagania sobie we własnym za­kresie są bardzo skuteczne, bardzo szybko można zauważyć po­prawę. Badania wielokrotnie potwierdzały efektywność tych metod.

• Świadomość, że można samemu coś zrobić, żeby zmienić sytuację, że panuje się nad swoimi uczuciami i ma się siłę do pokonania

depresji, daje poczucie satysfakcji i podbudowuje wiarę w sie­bie. Odbudowanie zaufania we własne możliwości i szacunku dla siebie samego to ważny element walki z depresją.

• Metody, które można stosować we własnym zakresie, pomogą także tym, którzy są objęci leczeniem specjalistycznym.

• Człowiek, który wie, jak walczyć z depresją, dysponuje na­rzędziem, którego będzie mógł używać w przyszłości w celu za­pobiegania nawrotom choroby.

• Oczywiście, samodzielna walka z chorobą nie zastąpi specjali­stycznego leczenia. Osoba, która zdecyduje się skorzystać z przed­stawionych tu metod, powinna mimo to zgłosić się do lekarza. W podjęciu decyzji pomogą informacje zamieszczone w roz­działach czwartym i piątym.

Zdaję sobie sprawę z tego, że dla wielu osób, które cierpią na depresję, nawet przeczytanie książki może być trudnym zadaniem, dlatego sta­rałem się pisać zwięźle i jasno. W pierwszym rozdziale odpowiadam na pytanie, czym jest depresja; w dalszych skoncentrowałem się na tym, jak sobie z nią poradzić i kiedy trzeba się zwrócić o pomoc do specjalisty.

Mam gorącą nadzieję, że moja książka odmieni Twoje życie albo życie bliskiej Ci osoby.

Rozdział l

Czym jest depresja?

(J eśli jesteś w depresji, pewnie próbowałeś różnych sposobów, żeby poczuć się lepiej, ale trudno jest się wyrwać z przygnębienia. Wiele osób stara się jakoś pozbyć tego nieprzyjemnego uczucia, walczyć ze zmęczeniem, apatią i brakiem nadziei, jednak bez skutku.

Na oddziale psychiatrycznym dużego szpitala na zachodnim wy­brzeżu otworzyłem klinikę walki z depresją. Uczymy w niej pacjentów, czymjest depresja, jakie sąjej przyczyny i jak psychiatria może pomóc chorym. W pierwszych trzech latach działalności kliniki mieliśmy około 2500 pacjentów. Z wieloma rozmawiałem po zakończeniu zajęć i dowiedziałem się, że spotkania bardzo im pomogły i dały nadzieję na lepszą przyszłość.

Oto kilka typowych wypowiedzi pacjentów, którzy uczęszczali w zajęciach:

„ Teraz rozumiem, co się ze mną działo, a już myślałam, że zaczy­nam wariować. Szkoda, że nikt mi wcześniej nie wyjaśnił, o co chodzi w tej cale] depresji".

„Pierwszy raz od długiego czasu mam nadzieję [...] Czuję, że mogę zrobić coś konkretnego, żeby zmniejszyć objawy depresji".

„Techniki do samodzielnego wykorzystania wydają mi się rozsądne".

Pewna kobieta, która zapisała się na kurs drugi raz, oświadczyła:

„Myślałam, że nic mi nie pomoże. Byłam sceptyczna i nie miałam żadnej nadziei, ale po ostatnich zajęciach, w których

uczestniczyłam, wypróbowałam metody przeznaczone do samo­dzielnego zastosowania i to mi pomogło. Teraz wróciłam tu po zastrzyk wzmacniający, żeby znów nie wpaść w depresję".

Przygotowując zajęcia i pisząc książkę, pamiętałem, że pacjentom w depresji potrzebne są rzeczowe wskazówki i że metody walki z cho­robą powinny być proste, łatwe do zastosowania i skuteczne. Napi­sałem tę książkę za namową moich pacjentów, żeby również z tobą, Czytelniku, podzielić się tym, czego uczymy podczas zajęć w naszej klinice. Mam nadzieję, że znajdziesz tu wiele praktycznych i skutecz­nych rad, które pomogą Ci wygrać z depresją. Zacznijmy od zdefinio­wania depresji.

Każdy człowiek doświadcza czasami smutku, żalu, rozpaczy i przeżywa rozczarowania. Ludziom zależy na wielu rzeczach: na ro­dzinie, na przyjaciołach, na pracy, na zwierzętach. Kiedy odchodzi ukochana osoba, kiedy rozpada się małżeństwo, kiedy tracimy pracę, jesteśmy smutni i rozbici - to normalne. Wcześniej czy później każdy przeżywa rozczarowanie albo tragedię. Żal w obliczu straty jest rów­nie naturalny, jak krwawienie z rany. Często ludzie, którzy mają za sobą bolesne doświadczenia życiowe, mówią, że są w depresji. Trzeba jednak pamiętać, że smutek nie jest tym samym co depresja.

Depresja kliniczna różni się od normalnego smutku pięcioma aspektami:

• jest dużo bardziej bolesna,

• trwa dłużej,

• uniemożliwia normalne życie,

• niszczy życie emocjonalne (normalny żal też boli, ale jest nowym doświadczeniem emocjonalnym, które w końcu przyno­si uzdrowienie),

• zwykle jest czymś więcej niż tylko bolesnym doświadczeniem emocjonalnym; wiąże się z całym zespołem objawów, które za­burzają życie towarzyskie, procesy myślowe, funkcje biologicz­ne i powodują zmiany w zachowaniu.

Pełnoobjawowa depresja wcale nie jest rzadka. Jedna piąta ludzi choro­wała lub choruje na ciężką depresję kliniczną. Co piętnasty chory na de­presję jest w tak poważnym stanie, że trzeba go hospitalizować. Spośród tych pacjentów, u których następuje powrót ciężkiej depresji kli­nicznej, samobójstwo popełnia aż 15%. W niektórych rodzajach depre­sji zachodzą zmiany hormonalne, zaburzające funkcjonowanie układu

odpornościowego. Taki pacjent jest bardziej podatny na inne choroby i ma różne problemy zdrowotne.

Statystyki są więc ponure, ale pragnę podkreślić dwa fakty, które dają nadzieję. Po pierwsze, jeśli jesteś w depresji, nie jesteś sarn. Ludzie, którzy cierpią, często czują się straszliwie osamotnieni. De­presja to dość powszechna dolegliwość, ale podobnie jak w wypadku problemów emocjonalnych wiele osób czuje zbyt duże zahamowanie lub wstyd, by się do niej przyznać. Depresja jest zazwyczaj oceniana negatywnie. To bardzo niefortunne, zwłaszcza że jest to tak częsta przypadłość i spotyka sieją prawie w każdej rodzinie.

Po drugie pacjentowi w depresji można pomóc i jest nadzieja na poprawę. Depresja to zaburzenia emocjonalne, które poddają się leczeniu. Książka, którą Czytelnik trzyma w ręce, pomoże zrozumieć depresję i podjąć decyzję o rozpoczęciu terapii, wyposaży w umiejętno­ści, które pomogą pokonać chorobę, i przedstawi sposoby leczenia, któ­rymi dysponuje współczesna medycyna.

„Jestem w depresji"

Pacjent przychodzący do lekarza zwykle skarży się na te objawy, które sprawiają mu ból albo innego rodzaju przykrości. Podobnie jest w wy­padku chorych na depresję. Jeśli ktoś mówi, że jest w depresji, może mieć na myśli wiele różnych rzeczy. Pacjenci często:

• czują się smutni, jakby coś stracili; odczuwają wewnętrzną pustkę (większość nas doświadcza podobnych emocji po stracie ukochanej osoby),

• są apatyczni, obojętni na wszystko, mają słabą motywację, są zmęczeni,

• nie odczuwają przyjemności, nic ich nie cieszy,

• są nadmiernie wrażliwi na krytykę i odrzucenie; są drażliwi,

• brakuje im szacunku dla siebie, zaufania we własne siły i możli­wości, łatwo wpadają w gniew,

• doświadczają poczucia winy, mają sobie wiele do zarzucenia, nienawidzą siebie,

• czują się bezradni, nie mają nadziei na poprawę.

Wymienione powyżej objawy należą do najczęściej spotykanych, ale depresja jest bardzo złożoną chorobą i wywołuje też inne dolegliwości.

Wielu pacjentów, oprócz nieprzyjemnych uczuć, doświadcza również innych objawów.

W następnym rozdziale będzie mowa o najczęściej spotykanych postaciach depresji. Leczenie zależy od tego, z jakiego rodzaju depre­sją mamy do czynienia. Czytając, warto myśleć o sobie i zapisywać problemy oraz objawy, których się doświadcza. Później ta wiedza po­może w podjęciu decyzji o wyborze sposobu leczenia.

Rozdział 2

Depresja może mieć różne oblicza

LJ poszczególnych osób depresja wywołuje różne zmiany, a jej obja­wy często są niepokojące i wprawiają w zakłopotanie. Pacjenci w de­presji często myślą, że tracą rozum albo że są poważnie chorz fizycznie (nawet jeśli lekarz nie potwierdza tego podejrzenia). Kiedy zrozumieją naturę problemu, czują się mniej przerażeni i zagubieni. Wiedza na temat choroby pomaga w wyborze terapii. Depresja może mieć różne oblicza i wiele jest też sposobów jej leczenia.

W depresji klinicznej można wyróżnić trzy kategorie: depresję psychologiczną (jest reakcją emocjonalną na poniesione straty i prze­żyte rozczarowania), depresję biologiczną (pod wieloma względami jest chorobą ciała) i depresję mieszaną (łączy objawy emocjonalne i somatyczne).

Depresja psychologiczna....