J. Cieślikowski „Folklor dziecięcy”
1. Co nazywa autor folklorem dziecięcym?
Na folklor dziecięcy składają się TWORY SŁOWNE (np. wyliczanka, rymowanka), WIZUALNE(np. rysunek kredą po asfaldzie), GESTYCZNE(NP. skakanka, gry w klasy).
Folklorotwórczymi środowiskami dzieci były sytuacje ich gromadnego przebywania. W warunkach wiejskich: pastwiska, łąka, las, woda; w miejskim przede wszystkim szkoła. Terminem FOLKLOR DZIECIĘCY autor objął wszystkie formy ekspresji dziecięcej niezależnie od tego czy są one własne, od siebie czy wzięte z zewnątrz, od dorosłych, niezależnie od tego czy spontaniczne, oryginalne, czy mimetyczne (upodobniające się do czegoś). Więc wszystkie formy słowne, ale również struktury ruchowe gier i zabaw dziecięcych, przedmioty materialne, wykonywane przez dzieci: zabawki, wycinanki, wylepianki, rysunki itp. Jak również i sposoby w jakie przedmioty nie zrobione przez dzieci są przez nie aranżowane: karty do gry jako materiał do budowy domków. Obyczaj dziecięcy kształtowany przez nie i przekazywany wewnątrz środowisk dziecięcy jak i podsuwany przez dorosłych dzieciom w przedszkolu, w szkole, w teatrze, w kinie, w zoo, w różne święta; w trakcie uczestniczenia dzieci w tych sytuacjach, jak i poza, gdy przeżyte i podpatrzone staje się materiałem inspirujących zabawę np. „w teatr” czy w teatralizowanie zabawy, np. odgrywanie treści znanych książek w konwencjach gry podpatrzonej w teatrze lub w kinie. Jednym słowem folklorem dziecięcym nazywamy wszystko to, co jest przedmiotem aktywnego działania i uczestniczenia dzieci w kategoriach nie praktycznych lecz zabawowych.
2. Cechy przypisane folklorowi dziecięcemu
Cechami strukturalnymi folkloru dziecięcymi, są:
· Jego istnienie w pamięci (pamięciowość) tzn. odbiorca i nadawca folkloru w ogóle, a dziecięcego szczególności są analfabetami. Tekst jest przekazywany głośno i obrazowo za pomocą języka werbalnego, jak i gestów.
· Okazjonalność (przy okazji zabaw)
· Jego istnienie w wykonywalności
· Jego otwartość i synkretyzm (dodawanie; łączenie małych tworów)
3. Jak autor dzieli twory folkloru dziecięcego?
Przedmioty i utwory dziecięcego folkloru nazywa tworami. Tworem będzie więc piosenka, kołysanka, wystrzyganka – więc gatunki, przy których powołaniu zamiar estetyczny nie jest obojętna i później wobec form już gotowych można przyjąć kryterium estetyczne jako uprawnienie im przypisane. Tworem będzie również zagadka, przysłowie, kalamburyczny tekst gry jak i gra sama, tworem będzie każda rymowanka czy nawet tylko dwa, trzy słowa, które ze sobą istnieją, w każdym innym związku semantycznym, fonicznym, magicznym, ekspresyjnym, irracjonalnym.
Tworami będą zabawki – i to nie tylko te, które zostały zrobione dla dzieci, ale wszystkie rzeczy, które przez dzieci funkcją zabawek będą obdzielone, np. kamyk, który użyty w zabawie coś zaczyna znaczyć , coś symbolizuje. Tworem będzie każda zabawka zrobiona, jak i każda rzecz będąca wynikiem niepraktycznego działania samego dziecka, a nawet działania praktycznego, bo właściwie dziecko w sposób dosłowny nic praktycznego robić nie musi. Jedzenie budyniu w rzeczywistości jest tworem dziecięcego folkloru. Tworami będą wszystkie formułki słowne i gestyczne przeżywania, będą nim zachowania w rodzaju: liczenie kroków gdy idzie się ulicą, rysowanie kredą, każdy napis wykonany każdą techniką i w każdym materiale.
Twory są naturalne i proste (taka jest ich znaczna większość). Naturalne są zwłaszcza twory folkloru wiejskiego, naturalne i łatwe do opanowania pamięciowego, od razu w trakcie pierwszego z nim kontaktu, odbioru biernego i czynnego, czyli wejścia w sytuację folklorystyczną.
Słowny twór jest najczęściej rymowany. Rymy stoją blisko, padają najczęściej na słowa znaczące, a kilkuwersowa rymowanka zbudowana jest na jednym rymie. Rym „wchodzi w ucho”, odtworzenie całego tekstu nie sprawia kłopotu. Twory rymowane są najłatwiejsze do zapamiętania. Rymy są blisko po sobie. Twory gierne- twory te nie są rymami, ale tekstami dramatycznego obrazka. Sprężenie słów z gestami+ sytuacja ruchowa+ konstrukcja dialogu (pytania i odpowiedzi), stanowi warunek pamięci słuchowej, wzrokowej, wokalno – gestowej (np. ulijanka).
Koło – struktura zabawy, najpierwsza i najtrwalsza. Może być symbolem przyjaźni, solidarności, koło wiosenne. Zabawy na strukturę koła wywodzą się z obrzędów wolnych (np. siała baba mak..)
Gry z niemowlęciem.
Dorosły +dziecko do lat 2 lub 3
Gry, ich teksty i funkcję są nastawione na działanie poznawcze, uczące. Materiałem do zabaw i terenem jest ciało najpierw ręce, palce – teatr 5 palców (np. sroczkę) potem ciało.
Leksykalne oraz namacalne twory folklorystyczne – są zorientowane na ich dramatyzowanie. Ich byciem jest stawianie się w procesie realizacji.
Zasada ich wyróżnienia i klasyfikacji będzie czynność, która powoduje czyn folklorystyczny, np. wyrywanka, przekręcanka
Różne -ANKI
I gr- to te, które spełniają się tylko w słowie
· Rym (współbrzmienie słów)
rymowanki są powoływane z czystej intencji rymowania (na pierwszym planie brzmienie) Rodzą się z radości rymowania.
Rymowanka przechodzi do roli towarzyszenia czemuś:
àskakaniu
àuderzaniu
àklaskaniu
Rymowanka właściwa ma podgatunki :skakanka, śpiewanka, mruczanka, wykrzykanka.
Śpiewanka, której towarzyszy któryś z gestów choreograficznych: kręcnie w kółko, podskakiwanie może się stać skakanką. W śpiewance góruje walor tekstowy, w skakance się „gubi” w trakcie ekspresji.
Wykrzykanka- tekst staje się znakiem głosowym- rodzi się w upojeniu naturą , słońcem, wiatrem.
Mruczanka – twór będący wyciszoną nieartykułowaną śpiewanką. Stanowi końcową fazę kołysanek.
Cała ta grupa nie ma innego etapu jak spełnienie się w czynności.
Anusia2303