20
STEROWANIE ZAPASAMI W PROCESACH LOGISTYCZNYCH
Blok dotyczący sterowania zapasami ma za zadanie wprowadzić Słuchacza w najważniejsze pojęcia związane z zarządzaniem zapasami. Opisane i zilustrowane przykładami zostały podstawowe modele sterowania zapasami w warunkach stałego popytu, takie jak: model poziomu zamawiania i model cyklu zamawiania. Nie pominięto także wskaźników przydatnych w zarządzaniu stanami magazynowymi, które przedstawiono i zobrazowano zadaniami. Zaprezentowano poza tym metodę Wagnera- Withina, która służy sterowaniu zapasami przy dużych wahaniach popytu. W ramach niniejszego bloku zostały omówione i wzbogacone zadaniami także: analiza ABC i klasyfikacja XYZ. Po aktywnym uczestnictwie w szkoleniu i zapoznaniu się z treścią poniższego opracowania Słuchacz powinien umieć rozwiązać podstawowe zadania z omówionego zakresu i poradzić sobie z podobnymi problemami w praktyce.
zapasy, sterowanie zapasami, partia dostawy, cykl dostawy, zapas minimalny, zapas maksymalny, zapas bezpieczeństwa, optymalna wielkość zamówienia, model poziomu zamawiania, model cyklu zamawiania, wskaźnik obrotu, rotacja w okresie, WOS bieżący, WOS średni, dni poza stanem, produkty na stanie, poziom usług, popyt niezależny, popyt zależny, Metoda Wagnera- Withina, Analiza ABC/XYZ.
MODELE STEROWANIA ZAPASAMI
Zapasy najkrócej zdefiniować można jako okresowe wstrzymanie ruchu surowców, materiałów, wyrobów gotowych.
Generowanie zapasów towarzyszy procesom logistycznym zachodzącym na styku strumieni materialnych o zróżnicowanej intensywności przepływu. Główny powód tworzenia zapasów wynika więc z konieczności wyrównania intensywności strumieni ( z jednej strony dostaw, z drugiej- zużycia).
Przed zaprezentowaniem modeli sterowania zapasami konieczne wydaje się zapoznanie z podstawowymi pojęciami[1], które ułatwią dalsze korzystanie z opracowania. Graficzna prezentacja pojęć znajduje się na rysunku 1.
Sterowanie zapasami- wyznaczanie wzorcowych wielkości zapasów (norm sterowania) zgodnych z kryterium racjonalności oraz podejmowanie działań (regulacja strumieni dostaw) zmierzających do dotrzymania wyznaczonych norm.
Partia dostawy- ilość materiałów, wyrobów, towarów zawarta w kolejnym zamówieniu (mierzona w jednostkach naturalnych: szt., kg., itp).
Zapas minimalny- poziom zapasu umożliwiający ciągłość zaspokajania potrzeb w okresie realizacji własnego zamówienia uzupełniającego.
Zapas maksymalny- poziom zapasu występujący w momencie nadejścia kolejnej partii dostawy.
Cykl dostaw- odcinek czasu między dwiema kolejnymi dostawami (liczony w przyjętych jednostkach czasu: godziny, tygodnie, miesiące, itp.).
Zapas
Zapas maksymalny
Partia
dostawy Zapas minimalny
Czas
Cykl dostawy
Źródło: Z. Sarjusz- Wolski, Cz. Skowronek, Logistyka- poradnik praktyczny, Centrum Informacji
Menedżera, Warszawa 1995, s.90.
Teoria zapasów wyróżnia dwa podstawowe modele (metody) sterowania zapasami:
q model poziomu zamawiania (ROP- Re- Order Point)[2],
q model cyklu zamawiania (ROC- Re- Order Cycle)[3].
W modelu poziomu zamawiania (zob. rys. 2) konieczne jest ustalenie dwóch norm sterowania:
q poziomu zapasu minimalnego A, wskazującego na bezwzględną konieczność złożenia zamówienia uzupełniającego;
q wielkości zamawianej partii Q.
Złożenie zamówienia Rozchody
Poziom zamawiania
Dostawa
Okres realizacji zamówienia brak zapasu Czas
Źródło: Z. Sarjusz- Wolski, Sterowanie zapasami w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2000, s.28.
W praktyce gospodarczej mamy do czynienia z możliwością wystąpienia wahań popytu, możliwością opóźnienia w realizacji dostawy. Rozwiązaniem pozwalającym na zneutralizowanie tych niekorzystnych zjawisk są zapasy bezpieczeństwa (safety stock), nazywane także zapasami buforowymi. Zapasy te tworzone są w celu zabezpieczenia przed sygnalizowanymi wcześniej wahaniami w faktycznym popycie i/ lub okresie realizacji zamówień[4].
Zapas bezpieczeństwa wchodzi w skład poziomu minimalnego zamawiania, który to poziom wyznacza się ze wzoru:
(4.1)
gdzie:
- prognoza średniego popytu w okresie jednostkowym (np. tygodniu),
- średni zaobserwowany czas realizacji zamówienia uzupełniającego na dane dobro,
wyrażony w przyjętych okresach jednostkowych ,
- prognoza popytu w okresie realizacji zamówienia,
- krotność odchylenia standardowego przyjmowana do wyznaczania zapasu
bezpieczeństwa; przy założeniu, że popyt ma rozkład normalny[5] współczynnik
bezpieczeństwa wyznacza ryzyko wyczerpania zapasu, co jest tożsame z
określeniem poziomu obsługi klienta (tabela 1 ilustruje współczynniki
bezpieczeństwa i odpowiadające im poziomy obsługi klienta (ryzyka wyczerpania
zapasu)[6].
Tabela .1. Współczynniki bezpieczeństwa i odpowiadające im poziomy obsługi klienta
Współczynnik bezpieczeństwa
(k)
Poziom obsługi klienta
(w %)
Ryzyko wyczerpania zapasu
1,00
84,1
15,9
1,05
85,3
14,7
1,10
86,4
13,6
1,15
87,5
12,5
1,20
88,5
11,5
1,25
89,4
10,6
1,30
90,0
10,0
1,35
91,2
8,8
1,40
91,9
8,1
1,45
92,7
slawbb