RK_caENoEAZl.pdf

(3219 KB) Pobierz

RAPORT_KOMENSKI_all2.indd

Anna Blumsztajn

Tomasz Szlendak

Część 1

Jakość kapitału ludzkiego i wyrównywanie szans edukacyjnych.

Wprowadzenie do raportu

175656352.124.png

175656352.133.png

175656352.139.png

175656352.145.png

175656352.001.png

175656352.007.png

175656352.017.png

175656352.023.png

175656352.029.png

175656352.040.png

175656352.055.png

175656352.066.png

175656352.080.png

175656352.092.png

175656352.103.png

175656352.107.png

175656352.108.png

175656352.109.png

175656352.110.png

175656352.111.png

175656352.112.png

175656352.113.png

175656352.114.png

175656352.115.png

175656352.116.png

175656352.117.png

175656352.118.png

175656352.119.png

175656352.120.png

175656352.121.png

1

|

28 29

175656352.122.png

175656352.123.png

175656352.125.png

175656352.126.png

175656352.127.png

175656352.128.png

175656352.129.png

175656352.130.png

175656352.131.png

175656352.132.png

175656352.134.png

175656352.135.png

175656352.136.png

175656352.137.png

175656352.138.png

175656352.140.png

175656352.141.png

175656352.142.png

175656352.143.png

175656352.144.png

175656352.146.png

175656352.147.png

175656352.148.png

175656352.149.png

175656352.150.png

175656352.002.png

175656352.003.png

175656352.004.png

175656352.005.png

175656352.006.png

1 | 1

N iniejszy raport, chociaż rzut okiem na jego tytuł za-

W zależności od tego, jakie możliwości rozwoju owych umie-

jętności zapewnimy naszym dzieciom, taki będziemy mieć w

przyszłości kapitał ludzki.

Upowszechnienie świadomości na temat tego, że wczesna

edukacja jest pełnoprawnym etapem edukacji, a jej poziom

przekłada się na jakość kapitału ludzkiego, w ciągu ostatnich

kilkunastu lat można zaobserwować w działaniach politycznych

wielu krajów rozwiniętych. Publikacje OECD odzwierciedlają to

wzmożone zainteresowanie. Od 1998 roku w ramach działań

OECD opracowano kilkanaście raportów dotyczących sytuacji

wczesnej edukacji w poszczególnych krajach należących do

organizacji. Raporty te bardzo często służyły jako diagnozy sy-

tuacji małego dziecka i oceny polityki edukacyjnej stosowanej

w danym kraju. Polska nie uczestniczyła w tych badaniach, nie

doczekała się więc zewnętrznej, ogólnej analizy systemu opieki

i edukacji nad małymi dziećmi. Niniejszy raport może zatem sta-

nowić ważny krok w tym kierunku.

Biedniejsze, rozwijające się kraje Unii Europejskiej w ostat-

nich latach konsekwentnie inwestują we wczesną edukację. Za

przykład może posłużyć Portugalia, w której między końcem lat

osiemdziesiątych a rokiem 2000 średni wskaźnik upowszech-

nienia edukacji przedszkolnej wzrósł dwukrotnie. W 1997 roku

w Portugalii weszła w życie ustawa poświęcona wyłącznie

edukacji przedszkolnej. W jej wstępie zapisano, że „edukacja

przedszkolna to pierwszy etap edukacji podstawowej, która

jest fundamentem dalszego uczenia się przez całe życie” ( Early

Childhood ..., 1998). Również inne, dłużej należące do Unii kraje

podejmują – często właśnie na podstawie rekomendacji insty-

tucji międzynarodowych – działania na rzecz reformy wczes-

nej edukacji. Wielka Brytania zdecydowała się na bardzo duży

wysiłek badawczy, by zdiagnozować sytuację małych dzieci i

zweryf ikować długotrwałe efekty programów wczesnej edukacji

(zob. m.in. Sylva i in., 2004). Na podstawie wyników tych ba-

dań w 2004 roku powstała dziesięcioletnia Narodowa Strategia

Opieki nad Małym Dzieckiem, w której między innymi zakłada się

Najogólniej rzecz ujmując, pojęcie kapitału ludzkiego ma

zwrócić uwagę na fakt, że wiedza i umiejętności ludzi stano-

wią, podobnie jak infrastruktura czy maszyny, bardzo istotny

zasób gospodarczy. Z całą pewnością w społeczeństwie infor-

macyjnym, jakim staje się właśnie nasze społeczeństwo, jest to

zasób najważniejszy. Dlatego należy o kapitale ludzkim myśleć

w kategoriach inwestycji, co oznacza, że wydatki na podnosze-

nie wiedzy i umiejętności ludzi, którzy w przyszłości staną się

obywatelami i pracownikami, po prostu się opłacają. Tym samym

przestają być prywatną sprawą tego, kto chce kształcić siebie

lub swoje dzieci, a stają się publicznym dobrem, o które musi

troszczyć się państwo. Aby gospodarka sprawnie się rozwijała,

państwo powinno dbać o ogólny poziom wiedzy i umiejętności

w społeczeństwie na takiej samej zasadzie, jak powinno udo-

stępniać sprawną infrastrukturę, przejezdne drogi i znakomicie

urządzone lotniska. Wraz z rozwojem gospodarki opartej na

wiedzy, dbałość o jakość kapitału ludzkiego staje się najważ-

niejszym czynnikiem warunkującym rozwój gospodarki.

Kapitał ludzki kojarzony jest najczęściej z edukacją w szkołach

średnich i wyższych, szkoleniami dla dorosłych, nauką, badania-

mi, technologią. Niezwykle rzadko wiąże się w Polsce jakość

kapitału ludzkiego z najwcześniejszymi doświadczeniami

edukacyjnymi człowieka – jego wychowaniem w rodzinie czy

pobytem w przedszkolu. I jest to, naszym zdaniem, bardzo

poważny błąd. To we wczesnym dzieciństwie bowiem kształ tują

się nasze umiejętności społeczne, werbalne i emocjonalne, nie-

zbędne w dalszej karierze szkolnej i zawodowej, potrzebne, aby

cieszyć się udanym życiem. Umiejętności te, na przykład czy-

tanie ze zrozumieniem albo kreatywność, tworzą tzw. ogólny

kapitał ludzki, przydatny później w każdej sytuacji życiowej.

pewne o tym nie przekonuje, dotyczy dwóch spraw nie-

zwykle ważnych dla przyszłości naszego kraju: jakości

kapitału ludzkiego oraz wyrównywania szans edukacyjnych.

175656352.008.png

175656352.009.png

175656352.010.png

175656352.011.png

175656352.012.png

175656352.013.png

175656352.014.png

175656352.015.png

175656352.016.png

175656352.018.png

175656352.019.png

175656352.020.png

175656352.021.png

175656352.022.png

175656352.024.png

175656352.025.png

175656352.026.png

175656352.027.png

175656352.028.png

175656352.030.png

175656352.031.png

175656352.032.png

175656352.033.png

175656352.034.png

175656352.035.png

175656352.036.png

175656352.037.png

175656352.038.png

175656352.039.png

175656352.041.png

powstanie do 2010 roku 3500 Centrów Małego Dziecka proponu-

jących jednocześnie usługi zdrowotne, edukacyjne i inne zwią-

zane z małym dzieckiem (zob. Choice for parents ..., 2004).

W większości krajów europejskich edukacja przedszkolna re-

alizowana jest w różnorodnych formach. W dwóch omawianych

przez nas krajach, Wielkiej Brytanii i Portugalii, wspomniane

ustawy dotyczące opieki nad dziećmi zajmują się różnego typu

zajęciami edukacyjnymi, np. grupami zabawowymi lub wędru-

jącymi nauczycielkami. Objęcie tych rozwiązań ustawą daje

państwu możliwość czuwania nad ich jakością i wspierania ich

rozwoju z publicznych środków f inansowych przeznaczanych na

edukację. Różnorodność form wczesnej edukacji, która pozwa-

la wspólnotom lokalnym dopasować typ zajęć edukacyjnych

dla małych dzieci do lokalnej sytuacji, oczekiwań rodziców i

dostępnych środków finansowych, można uznać za jeden z wa-

runków szybkiego upowszechniania się edukacji przedszkol-

nej. Dlatego Fundacja Komeńskiego od lat apeluje o wprowa

dzenie do ustawy oświatowej w Polsce alternatywnych, w sto-

sunku do przedszkola, form edukacji.

Wczesna edukacja to w Polsce zaniedbany obszar polityki

społecznej w ogóle, a polityki edukacyjnej w szczególności.

Nawet stan wiedzy na temat sytuacji małych dzieci i działań

instytucji wczesnej edukacji jest nikły, czemu Fundacja Ko-

meńskiego stara się od kilku lat zaradzić. Należy jeszcze raz

przypomnieć, że wskaźnik upowszechnienia edukacji przed-

szkolnej w Polsce jest najniższy w Unii Europejskiej (38,2%

dla dzieci w wieku 3-5 lat).

W związku z tą dramatyczną sytuacją narzucają się dwa pytania.

Pierwsze z nich brzmi: jak to możliwe, by przy poziomie fi-

nansowania edukacji przedszkolnej, mieszczącym się w średniej

krajów europejskich (0,4% PKB), osiągać tak mizerne efekty?

Jest to główny wątek tekstu Mikołaja Herbsta, poświęconego

f inansowaniu wczesnej edukacji w Polsce. W rozdziale ukazana

jest trudna sytuacja, w jakiej znalazły się w 1991 roku samorządy

gminne, po tym, jak przejęły opiekę nad edukacją przedszkolną,

nie dostając jednak na ten cel żadnych środków z budżetu cen-

tralnego. Tym samym tekst przedstawia historyczne, struktu-

ralne, geograficzne oraz demograficzne uwarunkowania funk-

cjonowania edukacji przedszkolnej, które powodują tak marne

efekty wydatkowanych środków. Pozytywne wnioski wyłaniają-

ce się z analizy (przede wszystkim powolny, ale trwał y wzrost

poziomu upowszechnienia edukacji przedszkolnej od połowy lat

dziewięćdziesiątych) równoważy jednak obraz bardzo trudnej

sytuacji gmin wiejskich w f inansowaniu i zarządzaniu edukacją

przedszkolną.

Drugie narzucające się pytanie brzmi następująco: dlaczego

od początku lat dziewięćdziesiątych nie podjęto właściwie żad-

nych systemowych kroków w celu poprawienia tego stanu rze-

czy? Jedynym ważnym ruchem było wprowadzenie obowiązku

przedszkolnego dla sześciolatków, co de facto znacząco nie po-

prawiło sytuacji wczesnej edukacji (poziom upowszechnienia ze-

rówki i tak osiągał prawie 100%) i nałożył dodatkowe f inansowe

zobowiązania na samorządy. Elementy odpowiedzi na powyższe

pytanie przynosi tekst Polityka państwa a edukacja małych dzieci

Andrzeja Zybertowicza i członków jego zespołu. Wynika z nie-

go między innymi, że gminy, choć odpowiadają w największym

stopniu za wczesną edukację, mają spośród wszystkich pod-

miotów uczestniczących w podejmowaniu decyzji związanych

z polityką edukacyjną najgorszy i w dużej mierze nieskuteczny

system reprezentacji na poziomie krajowym. W ciałach groma-

dzących wszystkich aktorów polityki edukacyjnej (np. sejmowej

Komisji Edukacji) gminy mają dużo mniejszą siłę przebicia niż na

przykład nauczycielskie związki zawodowe. Może to tłumaczyć

fakt, że edukacja przedszkolna jako obszar działania podlega-

jący właściwie wyłącznie gminom – to temat, który w debacie o

polityce edukacyjnej jest prezentowany niewystarczająco.

Drugim bohaterem niniejszego raportu, obok jakości kapitału

ludzkiego, jest niwelowanie nierówności edukacyjnych.

Oczywiście te dwie kwestie łączą się ze sobą nieroze-

rwalnie, gdyż niwelowanie nierówności społecznych w

zakresie dostępu do edukacji jest bardzo ważne z punktu

widzenia jakości kapitału ludzkiego w przyszłości.

P r z y gl ąda jąc s ię , c ho ć b y p ob ie ż n ie, b adan iom nad s t y l am i w y -

chowawczymi w polskich rodzinach (zob. Szlendak, 2003) albo

nad nierównościami społecznymi decydującymi o życiowych

losach ludzi (zob. Domański, 1999), łatwo można zauważyć zna-

czącą dysproporcję między współczynnikiem dzietności u ludzi

majętnych i wykształconych a liczbą dzieci w rodzinach nieza-

możnych, rodzinach z problemami. W większości rodzin ubogich

wychowuje się kilka, przynajmniej trójka pociech. Rzecz trzeba

uwypuklić: w rodzinach, w których styl wychowawczy i sytuacja

materialna zadecydują w przyszłości – co można z dużym praw-

dopodobieństwem przewidzieć – o wysokiej pozycji społecznej

i wysokich umiejętnościach na rynku pracy, wychowuje się zde-

cydowana mniejszość małych Polaków. W rodzinach, w których

sytuacja materialna – z grubsza i eufemistycznie rzecz ujmując

– jest trudna, a preferowany styl wychowawczy nie ułatwia by-

najmniej dzieciom właściwego życiowego startu, wychowuje

się większość mał ych dzieci w Polsce. Konkluzja nie podnosi na

duchu: o stanie wykształcenia większości Polaków w przyszło-

ści, a w konsekwencji o jakości kapitału ludzkiego zadecydują

w naszym kraju rodziny ubogie, ponieważ to w nich rodzi się

najwięcej dzieci. To te dzieci będą w przyszłości musiały utrzy-

mać powiększającą się kategorię emerytów. Pytanie tylko w jaki

sposób tego dokonają, skoro z racji braku odpowiedniego (czy

1

|

30 31

1 | 2

175656352.042.png

175656352.043.png

175656352.044.png

175656352.045.png

175656352.046.png

175656352.047.png

175656352.048.png

175656352.049.png

175656352.050.png

175656352.051.png

175656352.052.png

175656352.053.png

175656352.054.png

175656352.056.png

175656352.057.png

175656352.058.png

175656352.059.png

175656352.060.png

175656352.061.png

175656352.062.png

175656352.063.png

175656352.064.png

175656352.065.png

175656352.067.png

175656352.068.png

175656352.069.png

175656352.070.png

175656352.071.png

175656352.072.png

175656352.073.png

wręcz jakiegokolwiek) wykształcenia trudno będzie im znaleźć

pracę? Kiedy sobie to uświadomimy, przestajemy mieć wątpli-

wości, czy należy wyrównywać szanse życiowe.

Uważa się, że wiek przedszkolny jest pierwszym i zasadniczym

etapem tworzenia się nierówności edukacyjnych, gdyż już wte-

dy warunki wychowania dzieci są różne i tym samym prowadzą

do zróżnicowanego poziomu umiejętności. Wiek przedszkolny

jest tym momentem, kiedy najskuteczniej i najłatwiej jest ni-

welować różnice wynikające z wpływu środowiska rodzinnego.

Dlatego inwestycja w edukację przedszkolną powinna być (i w

niektórych krajach jest) zasadniczym elementem polityki wy-

równywania szans edukacyjnych. Z uwagi na znaczenie jakości

bodźców otrzymywanych przez dziecko w wieku przedszkolnym

i kształtowanie się jego możliwości rozwojowych w tym okresie

wydaje się oczywiste, że wysokiej jakości edukacja przedszkol-

na stanowi, dla tych właśnie najbardziej zagrożonych, główne

narzędzie wyrównywania szans edukacyjnych. I odwrotnie, brak

dostępu do takich usług jest czynnikiem zdecydowanie potęgu-

jącym nierówności edukacyjne. Badania przeprowadzone w Pol-

sce przez jedną z autorek naszego raportu, Barbarę Murawską,

przynoszą podobne wnioski.

Chcemy tu zwrócić uwagę na jeden kluczowy aspekt nierów-

ności dotyczących wczesnej edukacji, a mianowicie różnicę

między miastem a wsią. Na wsi mieszkają gorzej wykształceni,

gorzej zarabiający obywatele. Przekazują oni swoim dzieciom

niższe aspiracje edukacyjne, odmienne, często niewystarczają-

ce umiejętności, uboższą wiedzę. Na wsi jest trudniejszy dostęp

do dóbr kultury, do opieki psychologicznej i logopedycznej. Mali

mieszkańcy wsi zdecydowanie zatem potrzebują zastrzyku roz-

wojowego, jakim jest wysokiej jakości edukacja przedszkolna.

Jednocześnie gminy wiejskie są biedniejsze (mają zdecydo-

wanie niższe dochody własne aniżeli gminy miejskie, w któ-

rych lokuje się większość f irm), a edukacja przedszkolna na wsi

kosztuje więcej niż w mieście (ponieważ dzieci są bardziej niż

w mieście rozproszone). Gminy f inansują edukację przedszkol-

ną ze środków własnych, łącznie z jednorocznym obowiązko-

wym przygotowaniem przedszkolnym, które zastąpiło zerówkę.

W przypadku bardzo biednych gmin wychowanie przedszkol-

ne sześciolatków wyczerpuje środki finansowe na edukację

przedszkolną. W związku z tym, na wsi jest mniej przedszkoli

i równie mało dzieci do nich uczęszcza, czego dowodem są sta-

tystyki przytaczane w rozdziale Dzieci ze środowisk zagrożonych .

Wystarczy powiedzieć, że w ponad jednej trzeciej wiejskich

gmin nie ma w ogóle przedszkola.

Jeszcze raz należy podkreślić na czym polega błędne koło

nierówności edukacyjnych, które dotykają dzieci wiejskich: z

powodu niższego statusu społecznego osób ze środowisk zanie-

dbanych wychowujące się w nich dzieci potrzebują szerokiego

dostępu do edukacji elementarnej i wyższej jej jakości, ma to

bowiem kompensować braki w rozwoju tych dzieci w porównaniu

do ich zadbanych rówieśników, zwłaszcza tych z dużych miast.

Jednak rzeczywistość wygląda tak, że w większości wypadków

dzieci wiejskie mają utrudniony dostęp do edukacji o pożądanej

jakości, ponieważ na wsi edukacja kosztuje więcej, a wiejskie

gminy są biedniejsze. To przedszkole i szkoła, w których dzie-

ci spotykają swoich rówieśników i gdzie uczą się kontaktów

społecznych, decydują w ogólnym rozrachunku o ich szansach

życiowych i realizacji tych szans.

Abyśmy zatem cieszyli się w naszym kraju z dobrych, efek-

tywnych pracowników, którzy będą w stanie w swoim dorosłym

życiu przekwalif ikowywać się wraz ze zmianami technologicz-

nymi, w dzieciństwie muszą mieć oni dostęp do porządnej

wczesnej edukacji. Z dostępu do dobrej, rozwijającej edukacji

przedszkolnej nie można w żadnym przypadku wykluczyć dzieci

pochodzących ze środowisk o niskim kapitale kulturowym, które

nie mają żadnych szans nabycia tych umiejętności w inny spo-

sób, i których rozwój intelektualny uzależniony jest wyłącznie

od instytucji edukacyjnych. Pamiętać należy, że coraz większa

część dzieci w Polsce rodzi się i wychowuje w rodzinach ubogich,

wykluczonych, o niskim wykształceniu i niewysokim statusie

społecznym. Dotyczy to przede wszystkim wsi. Jakość kapitału

ludzkiego zależy zatem od tego, czy i na ile skutecznie uda nam

się wyrównać warunki rozwoju tych dzieci i zadbanych dzieci z

mniejszości miejskich.

175656352.074.png

175656352.075.png

175656352.076.png

175656352.077.png

175656352.078.png

175656352.079.png

175656352.081.png

175656352.082.png

175656352.083.png

175656352.084.png

175656352.085.png

175656352.086.png

175656352.087.png

175656352.088.png

175656352.089.png

175656352.090.png

175656352.091.png

175656352.093.png

175656352.094.png

175656352.095.png

175656352.096.png

175656352.097.png

175656352.098.png

175656352.099.png

175656352.100.png

175656352.101.png

175656352.102.png

175656352.104.png

175656352.105.png

175656352.106.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Komunistyczne święto Obchody 1 maja w latach 1948-1954.zip (7292 KB)
Pielegniarstwo cz. I - 2008 (1).pdf (405 KB)
Profilaktyka przeciwodleżynowa.pptx (473 KB)
pierwsza pomoc w sytuacjach zagrożenia życia.pdf (5936 KB)
Pamiec_pl Biuletyn IPN 3(36)15.pdf (60823 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin