Historia Powszechna 1789-1918
Francja
XIX – wiek pary i elektryczności. Maszyna, kredyt. Kapitalizm od Rewolucji Fr, ale wcześniej w Anglii i Hol.
System republikański we Fr. Rewolucja Fr była rew burżuazyjną. Francja potentat w wytwarzaniu art. luksusowych.
RF stanowi genezę osiągnięć technicznych i ekonomicznych.
Rewolucja Francuska 1789-1799 Burżuazyjna. Wielka (w przeciwieństwie do angielskiej 1640-1660, która w Eur wiele nie zmieniła). RF złamała porządek feudalny. Przyniosła „wolność” od ucisku feudalnego. Niosła hasła wolności w całej E. Najdonioślejsze z wydarzeń w dziejach świata.
Fr liczyła 26 ml. Podział na 3 stany:
1. 3 rodzaje szlachty, 1. arystokracja, 2. rodowa, po mieczu = z urodzenia i z urzędu, poprzez piastowanie funkcji (urząd można było kupić). Przywileje: honorowe – prawo herbu, noszenia szpady, ławka w kościele, bpem mógł zostać tylo szlachcic, ekonomiczne – zwolnienie z pogłównego, szarawarków.
2. duchowieństwo, przywileje: honorowy, kultowy, sądowniczy, podatkowy – 10% ziemi we Fr należało do duchowieństwa
3. tzw stan trzeci: 99% (wolni chłopi i mieszczanie) oraz król z dworem. Przeciw kościołowi występowali encyklopedyści Denis Diderot, Jean d’Alembert, Condillac, Helvetius. Cios Koś. zadał Wolter.
Obalono absolutyzm, który utrzymywał się dzięki aparatowi władzy: wojsku i biurokracji.
Fizjokratyzm – tylko rolnictwo i górnictwo za produkcję przynoszącą dochód, gł źródło bogactwa. W sprawie obrotu towarowego byli zwolennikami swobody i wolnego handlu.
Bastylia była symbolem ucisku i niesprawiedliwości, choć tuż przed samą RF było w niej 7 więźniów.
- poddaństwo jako podstawa feudalnych stosunków przed RF nie istniało
Przyczyny
- negatywna polityka dworu (wojna siedmioletnia 1756/63 o Śląsk, walka z koalicją, wojny kolonialne, utrata Kanady, w Indiach), rozrzutność Marii Antoniny.
- rozrzutność dworu, próby ratowania przez ministrów finansów, próbujących drogą oszczędności i rozłożenia ciężarów na wszystkie stany: Robert Turgot – fizjokrata, próby ograniczenie wydatków dworu, opodatkować szlachtę i kler i następca finansista Jakub Necker – próba ujawnienia wydatków dworu, budzi niezadowolenie Absolutyzm i ustrój feudalny był skompromitowany.
Następcy jak Cellon zaciągali tylko pożyczki - doprowadził skarb do ruiny.
- 1788 nieurodzaj, klęska głodu, bunty
- Porażka dyplomatyczna Fr, z Holandii apel do Fr o pomoc przeciw Wilhelmowi V, który w celu utrzymania władzy absolutnej ściągnął wojska pruskie, Fr nie zareagowała.
- 1788 – parlamenty stawiły opór królowi w miastach, rozruchy w Bretanii, zebranie wyższego kleru zaatakowało króla i na znak protestu uchwaliło złożenie ¼ ofiary darmowej 1,8ml liwrów zamiast 8 ml. – 1.Rewolucja arystokratyczna, była pierwszą rewolucją o rok wcześniej.
Stany Generalne (Filip Piękny 1302 – ostatnie w 1614 Maria Medycejska w okresie małoletniości L XIII.
- chcąc przeforsować plan podatków za namową Neckera, który wrócił na stanowisko L XVI zwołuje S Gen. 5 V 1789 w Wersalu. Stan trzeci postulaty podwójnej ilości posłów, król zgadza się. Stany miały jednak głosować osobno, 1200 deputowanych. Szlachta i duchowieństwo wybory bezpośrednie po 300, 3 stan pośrednie 2 i 3 stopniowe ok. 600.
Ludwik Filip Orleański, kuzyn L XVI – był Wielkim mistrzem masonerii. Za cenę ustępstw dla burżuazji chciał zdobyć tron.
Wybrano 270 przedstawicieli szlachty, 291 duchownych, 578 ze stanu trzeciego, gł prawników, ani jeden chłop czy proletariusz.
Stany Generalne 5 V 1789 zebrąły się w pałacu w Wersalu. Burżuazja domagała się wspólnych obrad. Szlachta odmawia, ale duchowieństwo podzielone. Na wniosek Sieyesa, który uznał, że stan 3 nie może sam tworzyć SG, ale reprezentuje 96% narodu, przeto uznają się za Zgromadzenie Narodowe. – 2. Rewolucja Burżuazyjna.
17 VI stan trzeci wobec odmowy wspólnych obrad z 2 stanami uznał się za jedyne przedstawicielstwo:
1. Zgromadzenie Narodowe. Przestały istnieć SG, które przekształciły się w ZN. Przywódcą ksiądz Józef Sieyes – broszura, że stan trzeci to cały naród. Pod jego dyktando złożono przysięgę, że się nie rozejdą, aż nie uchwalą konstytucji. Wprowadzono de facto parlament bez zgody króla. Domagano się konstytucji. Niezdecydowanie króla sprawia, że połączyły się 3 stany w obradach, zresztą na rozkaz króla.
Zachęcone tym ZN przekształca się w Konstytuantę – Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne, opracowujące nowy ustrój polityczny. Rewolucja prawników.
27 VI L XVI zgoda na wspólne obrady. Paryż wrzał.
9 VII ZN przekształca się w Konstytuantę – Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne.
Ustępstwo zrobione przez króla na rzecz stanu 3 była porażką dla monarchii i stanów uprzywilejowanych – otoczenie królewskie było gotowe odwołać ustępstwa. Wieść o tym wywołała wzburzenie w Paryżu.
11 VII dymisja Neckera. Demonstracje, lud nosił popiersie Neckera i Ludwika Filipa Orleańskiego.
Paryż bał się zemsty arystokratów. Rozruchy, utworzono gwardię mieszczańską. Lud się zbroił. Spodziewano się broni w Bastylii.
14 VII zdobycie Bastylii, 15 zaczęto ją burzyć. Zabito mera Paryża. – 3. Rewolucja Ludowa.
Burżuazja bojąc się anarchii utw gwardię mieszczańską nazwaną narodową, a merem Paryża mianowano Bailly’ego.
Wprowadzono swoje kolory: niebieski i czerwony. La Fayette został dowódcą przekształconej z gwardii mieszczańskiej - gwardii narodowej. La Fayette – bohater walk o niepodległość St Zj.
Król publicznie aprobował nominację Bailly’ego i La Fayette’a i przyjął do swego kapelusza kokardę niebiesko-czerwoną. La Fayette wprowadził kolor biały, co miało oznaczać zgodę króla z narodem. W ten sposób powstała flaga narodowa.
Arystokracja bała się ludu a lud z burżuazją arystokracji.
Na prowincjach występują chłopi. ZN nie chciało użyć siły, bo wzmocniłoby to pozycję króla. Powzięto reformy: zniesiono niewolę chłopów, sądownictwo senioralne, przywileje podatkowe szlachty. Uchwały z 4 VIII byłu wielkim zwycięstwem burżuazji. Szlachta i duchowieństwo pozbawione w zasadzie swych przywilejów. Uchwalono właściwie równość obywateli.
Deputowani krasomówcy:
La Fayette Marie Joseph, markiz, deputowany do SG, uczestnik wojny o niepodległość S Zj. Inicjator Deklaracji Praw Człowieka, dow paryskiej Gwardii Narodowej.
Mirabeau Honore Gabriel, dziennikarz, inicjator przekształcenia SG w ZN.
Sieyesa, ksiądz
Charles Maurice de Talleyrand bp Autu, wielka kariera, książę Benewentu za Napoleona. Wniosek o sekularyzację dóbr koś.
Maksymilian Robespierre, adwokat dyktator rewolucji, jakobin. Radykalne hasła zjednały mu popularność.
4 VIII zniesiono wszelkie powinności feudalne. Zakończyła się niewola chłopów. Zniesiono dziesięcinę. Wszyscy w ciągu jednej nocy stali się we Fr równi. Wzorem St Zj, podobnie jak tam Deklartacja Niepodległosci 1776 poprzedzała konstytucję 1787.
26 VIII 1789 uchwalono Deklaracje Praw Człowieka i Obywatela, był to akt wstępny do konstytucji:
- ludzie rodzą się i pozostają równi
- wolność, bezpieczeństwo i własność – święte i nienaruszalne
- naród jest źródłem władzy
- równość wobec prawa
- wolność słowa i wyznania
- wysokość podatków zależy od obywateli
Deklaracja likwidowała ustrój stanowy.
L XVI odmawiał podpisania uchwalonych artykułów konstytucji. Następują dni paździenikowe.
5 X 100 tyś ludzi (wcześniej tłum kobiet za chlebem) rusza z Paryża do Wersalu. Zmuszono króla do przeniesienia się do Paryża.
La Fayette, był na usługach Ludwika Filipa Orleańskiego, ale teraz dążył do włądzy dyktatorskiej.
Z królem do Paryża przeniesiono ZN, które mogło być narzędziem wobec presji tłumu, którym można było manipulować.
La Fayette chciał pogodzić króla i szlachtę z burżuazją i powstrzymać rozwój rewolucji. Jednak nie miał za sobą nai ludu a ni armii.
Konfiskata dóbr kościelnych. Sekularyzacja na wniosek bpa Talleyranda. Wypuszczono asygnaty, za które można było nabywać dobra koś. Pieniądze metalowe zanikły z obiegu. Likwidacja zakonów, w których składało się śluby. Funkcje kościelne, biskupie mogli sprawować tylko ci księżą, którzy złożyli przysięgę na ustawę cywilną. Rozdwojenie w społeczeństwie francuskim.
O republice zaczęto mówić dopiero po nieudanej ucieczce króla 1790. Króla internowano i pozbawiono funkcji. Obawa przez interwencją Austrii i Hiszpanii.
Zbierano podpisy, zebrania na Polu Marsowym ludności.
1 konstytucja 14 lipca 1791 wprowadzono konstytucję, którą król podpisał . System władzy Monteskiusza:
- prawodawcza przez Zgromadzenie Prawodawcze
- wykonawcza – król, prawo veta, mianowanie i odw ministrów, władza nad armią i dyplomacja zagr.Nienaruszalność osoby króla, zmuszony do przysięgi na wierność narodowi i prawu. Władza dziedziczna z wyłącz kobiet.
- sądownicza – oddzielona od króla i władzy prawodawczej
Obywateli podzielono na 4 kategorie daleki system od demokrat:
1. bierni - bez dochodów pozbawieni praw politycznych
2. czynni – ukończone 25 lat, płacili podatki bezpośrednie
3. czynni, ok. 4,3 ml właściciele i użytkownicy ziemi lub domów o 50 tyś – tylko oni prawo wyborów bpa, sędziów, deputow
4. wybieralni – na miejsce arystokracji rodowej arystokracja pieniądza
Konstytucja nie obejmowała kolonii. Kobiety jeszcze nie głosowały.
Nowy podział administracyjny:
- 83 departamenty
- dystrykty
- kantony
- gminy
Wszystko odbywało się na zasadzie wyborów, nawet w Kościele. Mówiono, że FR to kraj 44000 autonomicznych republik.
Rozwiązano Konstytuantę i powołano Zgromadzenie Prawodawcze.
2. Zgromadzenie Prawodawcze zwane Legislatywą.
Skład:
1. lewica – gł jakobini,
2. brissotyści później zwani żyrondystami (od nazwy departamentu, Jakub Brissot, dziennikarz)
3. niezależni, tworzący centrum, gł monarchiści – zastraszeni gotowi poprzeć każdego
O losach Fr decydowali: Zgromadzenie Prawodawcze, dwór, Klub Kordelierów (idee republikańskie i demokratyczne), sankiuloci, którzy byli podstawą żyrondystów i jakobinów.
W Austrii Leopold II/Franciszek II (1804 ostatnic es rzym, 1 ces Aus, 1792-1835) a w Prusach Fr Wil II (1786-1797) Szwecja Gustaw III (1771-1792, zwolennik absolutyzmu oświeconego, zlikwidował profr kapelusze i proros czapek, 1788 wojna z Rosją – zamord), w Hiszpanii Karol IV.
20 IV1792 Fr wydała wojnę Austrii, Franciszek II – wojna w E do 1815.
Kariera Marsylianki – Joseph Rouget de Lisie 25/26 IV 1792. Niepowodzenia Fr w działaniach wojennych, nieudana odezwa wodza połączonych wojsk pruskich i austriackich Karola Wilhelma Ferdynanda ks Brunszwickiego, który wzywał do ukorzenia się przed królem. Pojawia się wielu ochotników. Zarzuty wobec króla, Paryż wrzał, 9/10 VIII powstaje Komuna Paryska – rewolucyjny zarząd miejski. Króla uwięziono.
Wybrano nowy rząd z Dantonem na czele, Tymczasowa Rada Wykonawcza. Rozwiązano Zgromadzenie Prawodawcze i rozpisano wybory do Konwentu – nowe ciało przedstawicielskie.
Był to okres przejściowy, gdzie władzę nominalną Tymczasowa Rada Wykonawcza, a władzę realną Komuna.
Psychoza zdrady i zdrajców. Mordy wrześniowe 2/5 IX 1972 ok. 1500 osób w Paryżu.
Na wzór angielskich powstają kluby. Na lewicy rozłam: jakobini i żyrondyści
Jakobini – ugrupowanie polit okresu rew Fr. Założona 1898 w Wersalu zw klubem bretońskim, od siedziby w klasztorze św Jakuba w Paryżu. Za monarchią konstytucyjną. Organizowali kluby terenowe w miastach i wsiach. Jakobini = Klub bretoński.
Walka między 2 nurtami:
- umiarkowany Brissota
- radykalny Robespierre’a, którego pozycja umocniła się po nieudanej ucieczce króla.
Radykalni jakobini przyczynili się do obalenia monarchii. Za centralizacją władzy, mobilizacją kraju, zawieszenia swobód konstytucyjnych, rozbudowali przemysł zbrojeniowy, wprowadzili ceny maksymalne.
1793 dyktatura jakobinów uratowała rewolucję. Stłumili powstanie rojalistyczne Wanda i pokonała antyfr koalicję.
Zaatakowani przez opozycję i termidorianów przywódcy aresztowani i straceni. Zakaz działalności. 1795/99 próby odrodzenia klubu jakobinów. Ostateczna likwidacja w wyniku ustanowienia konstytucji konsularnej, znoszącej wszystkie kluby polit we Fr 1800 rok.
Wykorzystując zbrojne powstanie Komuny Paryskiej i sankiulotów 31 V 1793 jakobini obalili żyrondystów i do 27 VII 1794 sprawowali dyktaturę. Od umiarkowanych brissotystów powstają żyrondyści.
Działacze: Antoine Louis de Saint-Just, za egzekucją i republiką, czł Komitetu Ocalenia Publ., i Kom. Bez. Publ. Gł. Teoretyk jakobinów. Realizator polityki terroru. Zgilotynowany. G. Couthon, Maximilen de Robespierre, hasła zjednały mu wielką popularność wśród sankiulotów, czł. Komuny Par., Konwentu Narodowego, gdzie przewodził opozycji przeciw żyrondystom, przyczynił się do obalenia ich rządów i stracenia, czł Komitetu Ocalenia Narodowego od 1793, faktycznie rządził państwem, polityka terroru wywołała silną opozycję z G. J. Dantonem na czele, złamaną procesami i straceniem przywódców. 27 VII 1794 zamach stanu, stracony. Jego śm zakończyła krwawy okres rewolucji.
Żyrondyści, ugrupowanie polit. okresu rewolucji fr. 1789–99, zdominowane przez deputowanych z dep. Gironde (stąd nazwa); zwolennicy monarchii konst., uważano ich za federalistów, że chcą przekształcić Fr w federację drobnych republik na wzór USA, gł. średnie mieszczaństwo, 1792 w rządzie, rozpoczęli wojnę z Austrią; po upadku monarchii uzyskali przewagę w Konwencie Nar. i przejęli władzę; 1793 obaleni przez jakobinów, przywódcy straceni. Jean Pierre Brissot, Marie Jeanne Rolad i Jean Marie Rolad. Żyrondyści chcieli wojny ogólnoeurop., która rozniosłaby idee rewolucyjne. Hegemonia Fr w E i w koloniach. Za wojną, przez którą chcieli dojść do władzy. Wojna odciągnie ludzi od rewolucji. Brissotczycy, Rolandyści.
Kordelierzy – ruch radykalny, zał przez Stowarzyszenie Przyjaciół Praw Człowieka i Obywatela, nazwa od siedziby w klasztorze Franciszkanów-Kordelierów. Idee republikańskie i demokratyczne. Chcieli usunąć króla i wprowadzić róność obywatelską. Bliscy jakobinom - z nimi współpraca przeciw żyrondystom, za obaleniem monarchii, za republiką. W 1794 wystąpiły 2 frakcje Kordylierów: umiarkowani i radykałowie w rezultacie przywódcy zostali straceni. Danton, Marat, Hebert.
Georges Jacques Danton, zał klubu Kordylierów, działał także w klubie jakobinów, zwolennik wojny, za karą śm dla L XVI, faktyczny szef rządu latem i jesienią 1792, inicjator powołania Trybunału Rewolucyjnego do zwalczania kontrrew. Przeciw polityce terroru Robespierre’a, oskarżony i stracony.
Sankiuloci – najbiedniejsi, najradykalniejsi, (pogardliwa nazwa ludzi z gminu nienosząca modnych spodni, obcisłych pod kolanami), pod wpływem kokordellierów, przyczynili się do obalenia monarchii 1791 i ścięcia króla 1793, do usunięcia żyrondystów. Wystąpili przeciw terrorowi jakobinów, rozbrojeni, powstania ich pacyfikowano.
Hebertyści, nazwa nadana w okresie rewolucji fr. 1789 radykalnemu odłamowi klubu kordelierów, skupionych wokół J.R. Héberta i jego pisma; 1793 hebertyści wystąpili przeciw rządom jakobinów, domagając się nowych wyborów, powołania nowego ciała ustawodawczego i władz wykonawczych; gł. działacze: F.N. Vincent i A.F. Momoro; oskarżeni o zdradę rewolucji, 1794 zgilotynowani; ostatecznie ruch upadł 1795.
Felianci, klub polit. z okresu rewolucji fr. 1789; powstał 1791 w wyniku secesji (wystąpienie ze związku) z klubu jakobinów grupy umiarkowanych liberałów (m.in. M.J. La Fayette, E.J. Sieyès, Ch.M. Talleyrand); ich siedzibą stał się były klasztor feliantów (stąd nazwa); felianci opierali się na liberalnej szlachcie i bogatej burżuazji; zwolennicy monarchii konstytucyjnej, za wzmocnieniem władzy król; 1792 weszli w skład rządu, który wkrótce został obalony wraz z monarchią przez powstanie 10 VIII 1792; część feliantów uszła za granicę, część padła ofiarą terroru.
Komuna Paryska 1789–95, organ samorządu miejskiego Paryża w okresie rewolucji francuskiej 1789; opanowana przez jakobinów, przyczyniła się do obalenia monarchii i odegrała znaczną rolę w rozwoju rewolucji, dopuszczając do władzy przedstawicieli ludu paryskiego; w przewrocie 9 thermidora udzieliła zbrojnego poparcia jakobinom i M. Robespierre'owi, co po jego upadku spowodowało zgilotynowanie 70 czł. Komuny; rozwiązana w okresie rządów dyrektoriatu. Gł Hebertyści.
Termidorianie – od II roku thermodora – nazwa 11 miesiąca w roku rewolucyjnym. 27/8 VII 1794 część czł. Konwentu Narodowego przeciwna polityki terroru likwiduje centralizm jakobiński i przywrócili swobody ekonomiczne. Działała do czasu uchwalenia konstytucji dającej początek rządom dyrektoriatu. Doprowadziła do obalenia dyktatury jakobinów. Paul Francis de Barras, Jean Lambert Tallien.
Żyrondyści parli do wojny. Popierani przez dwór, co wzmocniłoby ich władzę. Pretekstem sprawa emigrantów, którzy schronili się w Rzeszy, przy granicy i organizowali wojsko. Ultimatum do elektora Trewiru o wydalenie. Elektor zwraca się do ces Leopolda II, ale L II za słaby. Zawiera jednak przymierze z Prusami. Król powołał rząd z żyrondystą Jan Rolandem. L II zm, Franciszek II. Zgromadzenie Prawodawcze wydaje wojnę Austrii. Liczono, że prusy nie przystąpią do wojny. Przeciw wojnie jakobini.
Wojna trwała prawie ćwierć wieku i pochłonęła tyle ofiar, co wojna 30-letnia. Starcie 2 ustrojów i 2 ideologii. Wojna przyczyniła się do klęski żyrondystów.
Fr liczyła na pomoc W Bryt, ale ta chciała klęski Fr. Austria wycofuje się z wojny z Turcją. Największym rozczarowaniem przystąpienie Prus do wojny z Fr. Armią dowodziła szlachta, która nie chciała wojny. Upakarzające klęski fr.
Za klęski żyrondyści oskarżali zdrajców. Król odmówił rozwiązania swej gwardii i przkształcenia jej w gwardię narodową do obrony Paryża. Żyrondyści zorganziowali manifestację przeciw królowi. La Fayette zaproponował królowi ucieczkę.
11 VII 1792 żyrondyści przeforsowali ustawę „Ojczyzna w niebezpieczeństwie”, która była faktycznie wprowadzeniem stanu wojennego i wezwanie do broni wszystkich obywateli.
Jakobini występowali aktywnie przeciw Zgromadzeniu Prawodawczemu i dworowi. Przyłączają się gwardziści. Agitacja Robespiera.
Armią prus-austr dowodził ks brunszwicki Karol Wilhelm Ferdynand - wydał nieopatrznie manifest, który głosił k śm dla członków Zgromadzenia Prawodawczego, władz departamentowych, okręgowych i miejskich oraz gwardii narodowej. Podpis księcia przesądził o losach króla i losach wojny.
Rew Fr – rewolucja w Belgii spacyfikowana z trudem przez Leopolda II, poparcie burżuazji, obawy gł (zrównanie stanów) szlachty.
Kat II w Rosji nakazała opóścić wszystkim Rosjanom Fr i głosiła, że nie dopóści by gdziekolwiek w E rządzili szewcy. Poparcie w W Bryt, ale rew w Irlandii budzi zaniepokojenie.
3 VIII postawiono wniosek o detronizacji króla w Zgromadzeniu Ustawodawczym. Aresztowano króla, a zastraszone ZU zawiesiło króla w czynnościach. ZU powołało Radę Wykonawczą złożoną z 6 ludzi, w której o wszystkim decydował Danton mając teraz władzę dyktatorską. Musiał jednak liczyć się z nową radą miejską Paryża, w której znalazł się Robespierre.
Powstanie z 10 VIII 1792 nazywane II Rewolucją – obaliło ono władzę królewską, rządy burżuazji i przekreśliło konstytucję z 1791. Faktycznie wprowadzono republikę demokratyczną. – powstanie ludowe 1792.
Nowe władze wiedziały, że utrymać się mogą dzięki terrorowi – wysyłano komisarzy na prowincje z nieograniczoną władzą.
Konfiskaty, cenniki max. Duchowieństwu ode...
oki9013