KWALIFIKACJE DO ZAJĘĆ WF
Woynarowska Barbara
7
Zasady kwalifikacji do zajęć wychowania fizycznego
Zasady kwalifikacji lekarskiej uczniów z zaburzeniami i chorobami przewlekłymi do zajęć wychowania fizycznego (Aneks do książki pod red. B. Woynarowskiej „Uczniowie z chorobami przewlekłymi” wyd. naukowe PWN
Zgodnie z obowiązującymi przepisami[1] elementem profilaktycznych badań lekarskich uczniów klasy „0", III klasy szkoły podstawowej, I klasy gimnazjum oraz I klasy szkół ponadgimnazjalnych jest kwalifikacja lekarska do zajęć wychowania fizycznego i uprawiania sportu szkolnego. Zadaniem pielęgniarki szkolnej, po zakończeniu badania lekarskiego, jest: informowanie nauczyciela wychowania fizycznego o tym, do której grupy zostali zakwalifikowani poszczególni uczniowie (tab. 1). W przypadku uczniów z chorobami przewlekłymi informacja taka powinna być przekazywana na początku każdego roku szkolnego.
Zasady kwalifikacji lekarskiej do zajęć wychowania fizycznego zostały opracowane w 1976 r. wraz z wprowadzeniem systemu bilansów zdrowia. Ulegały one modyfikacji[2] i są nadal zalecane przez Instytut Matki i Dziecka. Nie są one jednak powszechnie znane lekarzom poradni specjalistycznych, którzy najczęściej wydają orzeczenia o zdolności dzieci z chorobami przewlekłymi do uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego. Nie są one także dostępne nauczycielom wychowania fizycznego i często nie są przez nich respektowane. W przypadku zakwalifikowania ucznia do grupy B lub podgrupy - Bk, lekarz powinien szczegółowo określić rodzaj ograniczeń lub zaleceń dla ucznia i nauczyciela wychowania fizycznego. Gdy przynależność do grupy B lub C jest czasowa, powinien podać czas jej trwania. Powinien także określić, czy uczeń może uczestniczyć w zawodach sportowych i sprawdzianach, a także nauce pływania (ograniczenia te mogą dotyczyć uczniów z grupy B i Bk). W tabeli 2 podano zasady kwalifikacji lekarskiej uczniów do zajęć wychowania fizycznego w przypadku najczęściej występujących chorób i zaburzeń przewlekłych. Zasady te muszą być dostosowane do indywidualnej sytuacji i potrzeb danego ucznia, a także warunków, w jakich odbywają się w szkole lekcje wychowania fizycznego.
Tabela 1 . Rodzaje grup na zajęcia wychowania fizycznego w szkole i charakterystyka
uczniów do n9ch zakwalifikowanych
Grupa
Charakterystyka uczniów
Udział w zawodach i sprawdzianach
Symbol
Nazwa
A
Zdolni do zajęć WF bez ograniczeń
Uczniowie:
- bez odchyleń w stanie zdrowia i rozwoju
- z niektórymi odchyleniami w stanie zdrowia, gdy ich rodzaj i stopień zaawansowania nie stanowią przeciwwskazań do wysiłku, nie wymagają ograniczeń, zajęć dodatkowych lub specjalnej uwagi nauczyciela WF.
Bez ograniczeń
As
Uprawiają sport w szkole lub poza szkolą
B
Zdolni do zajęć WF z ograniczeniami i/lub wymagający specjalnej uwagi nauczyciela WF
Uczniowie z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju, którzy wymagają:
- pewnych ograniczeń w zakresie obowiązujących zajęć, dotyczących intensywności i czasu trwania zajęć, ćwiczeń w niekorzystnych warunkach,
- specjalnej uwagi nauczyciela, indywidualnego traktowania ze względu na większe ryzyko urazu,
- aktywnego udziału nauczyciela w wyrównywaniu, korekcji lub leczeniu niektórych zaburzeń.
Ewentualne ograniczenia ustalane indywidualnie w zależności od stanu zdrowia
Bk
Zdolni do zajęć WF z ograniczeniem, wymagający
dodatkowych zajęć korekcyjnych
Uczniowie, którzy ze względu na stan zdrowia wymagają dodatkowych zajęć ruchowych (np. uczniowie z otyłością) lub korekcyjnych (z zaburzeniami układu ruchu).
Jak wyżej
C
Niezdolni do zajęć WF
Uczniowie, których stan zdrowia uniemożliwia czasowo lub długotrwale udział w zajęciach WF.
Niezdolni do udziału w zawodach
Cr
Niezdolni do zajęć WF, uczestniczący w zajęciach rehabilitacyjnych
Uczniowie uczestniczący w zajęciach rehabilitacyjnych lub innej formie terapii ruchowej poza szkołą.
Tabela 2. Kwalifikacja lekarska uczniów z zaburzeniami i chorobami przewlekłymi do zajęć
wychowania fizycznego
Rodzaj i stopień zaburzeń
Grupa/ Podgrupa
Aktywność fizyczna (AF) a etiologia i przebieg zaburzenia lub choroby. Zasady kwalifikacji do wychowania fizycznego (WF). Zalecenia dla nauczyciela.
ZABURZENIA W ROZWOJU SOMATYCZNYM I MOTORYCZNYM
Nadwaga - wskaźnik BMI powyżej 85 centyla i mniejszy od 95 centyla odpowiedniego dla pici i wieku
Zbyt mała aktywność fizyczna (od wczesnego dzieciństwa) jest jedną z głównych przyczyn otyłości. Dzieci z nadwagą cechuje: większy koszt metaboliczny wysiłku(„noszenie" nadmiaru tkanki tłuszczowej), mniejsza sprawność fizyczna i umiejętności ruchowe, wczesne „wygasanie" potrzeby ruchu.
Wskazane zwiększenie AF jako podstawowego elementu terapii, jest to lepiej akceptowane przez dzieci niż ograniczenia dietetyczne. Zalecane zajęcia ruchowe, które:
- są skuteczne dla redukcji nadwagi - długotrwale, o umiarkowanej intensywności,
- są możliwe do wykonania przez ucznia z nadwagą,
- dostarczają radości, motywują do zwiększenia AF, rozbudzają jej potrzebę (konieczne eliminowanie ćwiczeń, których wykonanie może być powodem kpin rówieśników), podkreślanie sukcesów, zwolnienie z oceniania niektórych ćwiczeń.
Wskazane: uczenie samokontroli własnej AF i masy ciała; dodatkowe zajęcia ruchowe poza szkołą; uczestnictwo w zawodach w zależności od możliwości i chęci ucznia.
Otyłość prosta - BMI równe i powyżej 95 centyla
Tendencja do powiększania się nadwagi, mala skuteczność leczenia dietetycznego, terapii ruchowej przy współistnieniu: obniżenia sprawności fizycznej znacznego stopnia, wyraźnej dysharmonii rozwoju motorycznego, koślawości kolan i zmian w ustawieniu stóp. Konieczne dodatkowe zajęcia ruchowe i korekcyjne w szkole.
Niskorosłość - wysokość ciała poniżej 10 centyla
A lub B
AF stymuluje wzrastanie. Zalecane systematyczne zajęcia ruchowe, o obciążeniu dostosowanym do fizycznych możliwości ucznia.
Konieczność uwzględnienia w ocenie wyników mniejszych możliwości ucznia w stosunku do rówieśników i norm dla wieku kalendarzowego (często niskorosłości towarzyszy opóźnienie wieku rozwojowego).
Zaburzenia miesiączkowania
Nieprawidłowe: nadmierne, przedłużające się krwawienia miesięczne, bolesne miesiączkowanie - zwolnienia z WF w czasie całego lub części okresu krwawienia, w zależności od decyzji ginekologa. Uwaga: Dziewczęta prawidłowo miesiączkujące mogą uczestniczyć w zajęciach WF w czasie miesiączki -wskazane wyeliminowanie dużych wysiłków (biegi, gry sportowe), skoków i innych ćwiczeń połączonych ze wstrząsami ciała; unikanie nadmiernego oziębienia podbrzusza (ćwiczenie w dresie).
Obniżona sprawność fizyczna poniżej przeciętnej dla wieku (klasy); dysharmonia rozwoju motorycznego
Udział w zajęciach WF stymuluje rozwój motoryczny.
Wskazana indywidualizacja zajęć z uwzględnieniem ćwiczeń rozwijających cechy motoryczne o najniższym poziomie rozwoju; uwzględnienie mniejszych możliwości ucznia w ocenie wyników.
Zachęcanie ucznia do udziału w dodatkowych zajęciach, podkreślanie jego osiągnięć, uczenie samokontroli sprawności fizycznej.
ZABURZENIA ROZWOJU I ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Zespól
nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)
AF wspiera wychowanie i nauczanie dzieci z ADHD. Powinny uczestniczyć w zajęciach WF. Konieczne ustalenie z uczniem regut jego zachowania i konsekwentne ich przestrzeganie. Rozbudzanie zainteresowania różnymi formami ruchu, dobór zajęć, które są źródłem satysfakcji dla ucznia. Częste chwalenie za osiągnięcia, ograniczanie ocen negatywnych.
W przypadkach nadmiernej ruchliwości, wzmożonych reakcji emocjonalnych, niezdyscyplinowania uczeń wymaga uwagi nauczyciela, szczególnie w czasie ćwiczeń na przyrządach (zwiększone ryzyko urazu).
Nerwice
W przypadku nerwicy lękowej wskazane wyeliminowanie, a następnie stopniowe wprowadzenie ćwiczeń, które sprawiają uczniowi trudności, mogą być źródłem lęku lub go pogłębiać oraz ograniczenie udziału w zawodach, sprawdzianach (sytuacje stresowe).
Wskazane ćwiczenia rozluźniające, podkreślanie sukcesów ucznia, nauczanie go podstawowych zasad relaksacji oraz zachęcenie ucznia do dodatkowej AF poza szkolą, dostosowanej do jego możliwości i zainteresowań (element terapii).
seta207