Pesah.pdf

Żydowskie święta Pesah rozpoczynają się 15 dnia miesiąca Nisan. W tym roku, 5759 - 31

Marca 1999 o zachodzie słońca.

Poniżej wzruszające wspomnienie z dzieciństwa Belli Chagall (żony Marca Chagalla) z jej

książki Burning lights. (AMK)

PESAH

BELLA CHAGALL

(Z angielskiego przełożył Andrzej Kobos)

SEDER

Od wczesnego ranka uczę się mah-nisztanah. Jako najmłodsze dziecko, muszę zadać ojcu

cztery pytania.

- "Aj! każdego roku robisz te same błędy!" - wymyśla mi jeden z moich braci.

- "A dlaczego każdego roku są te same cztery pytania?"

Dla niego to cała przeprawa, żeby mnie nauczyć wyrecytować te cztery pytania. Bo, nie

cztery, ale czterdzieści pytań kłębi się w mojej głowie - ale któż odważyłby zadawać pytania

ojcu! - Strofują mnie przecież przez cały okrągły rok: - "Ty głupia, dlaczego ciągle zadajesz

pytania, cały czas!"

Ale ojca tu nie ma, więc mogę go pytać: "Ojcze, dlaczego nagle, tak z niczego, stałeś się

cesarzem na seder? Dlaczego tak jest, że jak tylko nadejdzie pierwszy dzień tych świąt, to

przestajesz być królem, a całe nasze królestwo znika? Ojcze, dlaczego Eljasz Prorok nie

siedzi obok ciebie podczas sederu? On z całą pewnością mógłby być cesarzem, ponieważ jego

kielich jest największy, najpiękniejszy. Ojcze, dlaczego jego kielich pozostaje nawet nie

tknięty na środku stołu? Dlaczego Eljasz Prorok nie zjawia się chociażby na czas recytowania

plag? Dlaczego on nie je z nami, i dlaczego dopiero po kolacji otwieramy drzwi aby go

zawołać? Ojcze, dlaczego obiecuje on nam każdego roku: 'Następnego roku w Jerozolimie,'

podczas gdy on sam ukrywa się w ciemnościach nocy? Dlaczego, dlaczego?"

- "Dlaczego kręcisz się w kółku, ty zaspańcu" - beszta mnie brat - "Tu jest twoja linijka,

powtarzaj ją za mną."

Raz jeszcze, od początku strony do końca, powtarzam na głos cztery pytania.

W naszym mieszkaniu wrze. Chodzę w kółko powoli, jakbym niosiła w głowie dzban pełen

pytań. Wyszeptuję je cichutko. Boję się, że mogę je wychlapać z mojej pamięci.

Dzień mija. Zapachy jedzenia na Pesach przychodzą skądś i wychodzą. Havah pędzi jak

wicher z kuchni do jadalni i z powrotem. Co minutę zatrzymuje się, i liczy coś na palcach.

- "Charoset ?" i zagina jeden palec. "zaro upieczone ?" i zagina drugi. "bezah już ugotowane.

Co jeszcze? Karpas. Gdzie jest Sasza?" - wykrzykuje nagle. "Właśnie kiedy jej potrzeba, to jej

nie ma. Seder czy nie - dla niej wszystko jedno. Baszinke, idź i znajdź ją. Pewnie poszła do

piwnicy z Iwanem. Kolacja gotowa." - Havah spluwa na bok, jakby robiło się jej niedobrze na

samą myśl o ich chamecu.

Wybiegam... i nie poznaję naszej piwnicy. Jej czarne ściany lśnią. Sasza opróżniła ją tak

dokumentnie, że zrobiła się wielka i pojemna. Nie ma w niej śmieci. Nie pachnie już naftą,

ani mieszanką kwaszonej kapusty i kiszonych ogórków. Beczki są ustawione za drewnem. Na

środku piwnicy opróżniła coś na kształt jadalni na tydzień Paschy. Sasza siedzi na klocku

drewna, jak kłoda, a obok niej na innym pieńku siedzi Iwan, dozorca domu. Nad ich głowami

połyskuje mała blaszana lampka. Wystaje nieco ze ściany, ściana jest mokra, ale komin jest

tak wypolerowany, że płomyk jest świeży i radosny. Przechyla się na boki, migoce na białej

sukni Saszy, opadającej do gołej ziemi. Jej stół jest pełen jedzenia. Wypełnia nim swoje

policzki i nie przestaje się śmiać. Czarnobrody Iwan - którego kożuszek czyni podobnym do

niedźwiedzia - bez przerwy obciera swoje mokre wąsy.

- "A... Baszutke, chcesz kawałek chameca?" I śmieje się szorstko.

- "Sasza!" - odracam się tyłem do niego - "Havah cię woła! Wszyscy już przyszli i zaraz

zacznie się seder!"

Ciągnę ją za rękaw, nie powinna być w piwnicy sama z pijanym Iwanem. Unosi swoje

spódnice, bierze je w rękę, rzuca ostatni śmiech Iwanowi w twarz, i wybiega z piwnicy razem

ze mną.

- "Baszutke, czy naprawdę wszyscy już tam są? Hi-hi-hi. Pospiesz się." Schody uginają się

pod jej stopami.

Na górze, w jadalni świętuje się już w pełni. Stół rozciąga się od jednej ściany do drugiej -

biały stół sederowy w milczącym świetle czerwonych kielichów. Lśniący obrus kłuje w oczy.

Świeczniki błyszczą. Białe świece, jeszcze nie zapalone, sterczą w powietrze. Nawet sufit

lśni, odbijając wypolerowane łańcuszki kandelabru. Każdy kopczyk macy jest zawinięty w

serwetkę, która wygląda jak cztero-pomponiasty tales. Wielkie, obleczone na biało poduszki

sterczą z krzeseł w zakłopotaniu, dyszą na macę. Surowe oprawy książek Haddadah połyskują

złoconymi literami.

Pierwsza wchodzi matka w białej odświętnej sukni. Jej twarz jaśnieje. Z włosami

zakręconymi do góry wygląda wyższa. Jej suknia jest szeroka, długa, obrzeżona koronkami,

cekinami, wstążkami; ciągnie się po podłodze, szeleści, wypełnia cały pokój swoim szumem.

Matka podchodzi do świec, zapala je, okrąża je szeroko dłońmi, jakby błogosławiąc cały stół

razem ze świecami.

Jest teraz ciepło i jasno, jakby zostało zapalonych nie tylko siedem świeczek matki, ale setki

ich na raz. Ich ciepłe płomyki pieszczą zimny odblask obrusa, chociaż one same zostały

właśnie pogłaskane ciepłymi dłońmi matki.

W mieszkaniach sąsiadów z naszego podwórka również palą się świece. Światełka świec

wszystkich ludzi krzyżują się jedne z drugimi. Wydają się rozrzucać gorejące złoto. Odbijają

się w oknach, oświetlają stół; igrają na wyhaftowanych kwiatach obrusa, na butelkach wina,

które stoją czekając. Czynią czerwone kielichy jeszcze czerwieńszymi.

Płomyk za płomykiem liże biały stół. Jeszcze nie jest on zupełnie gotowy. Ciągle się go

nakrywa. Nikt się nie zastanawia czy stół utrzyma te wszystkie rzeczy, które na nim są.

- "Havah, obrałaś jajka? Gdzie jest osolona woda?" - Matka krząta się wokół stołu, chce

sprawdzić go cały oczami, czy aby czegoś nie brakuje. "Daj mi jeszcze jedną poduszkę.

Całkiem zapomniałam, że będziemy mieli jeszcze jednego gościa. I nałóż na nią świeżą

obleczkę."

Kilka nowych poduszek zostaje rozłożonych. Krzesła, jak ciężarne kobiety, wyginają w górę

swoje brzuchy.

- "Mamo, kto przychodzi? Ilu nas będzie na sederze?"

- "Ah" - mówi, machając ręką, "kto by ich tam liczył? W końcu to jest święto!" A potem -

"Cicho! właśnie nadchodzą z szul."

Słyszę pomruk nieznanych mi głosów. Wchodzi jakiś gość. - "Gu yom-tov! Jak się pani

miewa?" mówi do matki. - "Czy to są państwa chłopcy? Czy oni już są po bar-micwa?" - I

szczypie każdego w policzek.

Pierwszy, który przyszedł jest dalekim krewnym ojca, domokrążca w sąsiednich

miasteczkach. Wie, że dla mojego ojca krewny jest świętym gościem. Wprosił się sam na nasz

seder a zachowuje się tak, jakby był we własnym domu. Nuci melodie, chodzi w koło, głośno

siąka nos, moralizuje, daje rady. Pierwszy wylewnie wita każdego nowego gościa.

Teraz jest już głośny tłum, wszyscy czekają na ojca. Aby skrócić sobie czas opowiadają

historyjki, wymieniają żarty- "Czego się teraz uczysz, Baszinke? Znasz dobrze rosyjski?" -

ktoś mnie pyta.

- "Czy masz dobre stopnie?" - pytają mnie nagle mój brat i siostra, którzy przybyli z daleka.

Spoglądam na nich, jakby również byli obcymi. Nie widuję ich przez cały rok. Brat studiuje

za granicą, siostra mieszka w innym mieście. W tym roku przywiozła dwoje swoich małych

dzieci. Raczkują na kolanach każdego, a specjalnie, jeśli ktoś ma długie nogi, prosząc go o

"przejażdzkę."

Wszyscy są weseli. Tylko oczy jednego starego kawalera są smutne, zadumane. Patrzy na

bawiących się chłopców. Przypomina pewnie sobie, że on także miał kiedyś ojca i matkę i

swój dom. I przesuwa się do kąta, jak mały chłopiec.

- "Gut-yom-tov" - Wchodzi trzech żołnierzyków, wszyscy przebrani na Paschę, i staje w

szeregu. Zgiełk w pokoju zwabił ich do środka.

- "Spokój, ojciec nadchodzi!"

Wrzawa nagle cichnie.

* * *

Nie od razu poznaję ojca. Jakiś nowy ojciec! W drzwiach staje biały król, ubrany na biało od

stóp do głów. Nie widać go w jego szerokim, białym, jedwabnym płaszczu. Biały jedwab

migoce, pęcznieje w fałdach, potrzymywanych grubym pasem. Rękawy zwisają w dół jak

skrzydła, długie i szerokie, zakrywając ręce i palce. Biała, jedwabna jarmułka połyskuje na

jego siwych włosach. Ta białość czyni go tęższym i mocniejszym. Coś specjalnego

promieniuje z jego twarzy. Jakiś biały aromat dochodzi od niego. Gdyby tak ojciec pomachał

rękoma, te rękawy uniosłyby go jak skrzydła. Patrzę mu w twarz. Koniec końców, jest on

dzisiaj cesarzem.

- "Gut yom-tov!" - mówi ojciec.

- "Gut yom-tov!" - odpowiadamy wszyscy.

Rozpoczyna się seder.

Ojciec zajmuje samotne miejsce u szczytu stołu. Oparty o dwie nadęte poduszki, prawdziwie

siedzi jak cesarz na tronie. Za nim do stołu rusza cała kompania. Potrącają jedni drugich,

odsuwają krzesła, tłoczą się przy stole. Inni siedzą na swoich wielkich poduszkach, jakby

wyniesieni na wysokości. Ojciec pierwszy wyjmuje serwetkę z zastawy sederowej i rzuca

ostre spojrzenie na rzeczy ustawione przed nim. Oczy matki zatrzymują się. Czyżby o czymś

zapomniano? Spod jego żółtej macy, wystają, jak kawałki mchu ze starego dachu, gałązki

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: