Zegary wieżowe - Czas odmierzamy wysoko.pdf - CZAS - ZULUS555

Zegary wieżowe - czas odmierzany wysoko

Artykuł ten dedykuję wszystkim zegarmistrzom i sympatykom starych zegarów (autor).

Zegary wieżowe są nierozłącznym pejzażem miast i miasteczek. Spoglądają na nas z

wież kościelnych i ratuszowych. Niektóre zegary wieżowe przeszły do historii, są symbolami,

rozpoznawalne na pięknych i oryginalnych budowlach, po kształtach, zdobnictwie, witają nas

oryginalnym odgłosem bijących dzwonów. Te najbardziej znane to zegar na wieży katedry

Westminister oraz Big Ben w Londynie, zegar na wieży Kremlowskiej w Moskwie, zegar na

katedrze Notre Dame w Paryżu - gdzie nakręcono nawet słynny film - "Dzwonnik z Notre

Dame", czy wiekowe zegary na licznych wieżach pięknej, starej Pragi, przykładów jest

znacznie więcej. Budowniczowie, architekci i konstruktorzy zegarów prześcigali się w

tworzeniu pięknych budowli, których często zwieńczeniem był zegar wieżowy. Mechanizmy

tych zegarów były sprzęgnięte z dzwonami, kurantami czy ruchomymi postaciami lub

figurami - (przykład zegara na poznańskim ratuszu). Upowszechnienie się zegarów

wieżowych, wprowadziło do życia mieszkańców miast nowy element, dotychczas dzwony

kościelne wzywały wszystkich na modlitwę, dzwony zegarów wieżowych natomiast

narzucały mieszkańcom rytm dnia pracy, często przez bicie dzwonów oznajmiały o ważnych

wydarzeniach dla kraju i świata. Kilka lat temu podczas ceremonii żałobnej ku czci zmarłej

księżnej Diany, w londyńskiej katedrze Westminister, chyba każdy zwrócił uwagę na piękną i

oryginalną melodykę dzwonów w katedrze, niosły w świat trwogę, dostojność i smutek.

Należy ubolewać, że wiele zegarów wieżowych jest nieczynnych i zapomnianych, czyżby ich

czas już się skończył?. Stare nietypowe mechanizmy, brak części a przede wszystkim brak

rzemieślników, którzy potrafiliby takie zegary naprawić. Często stare i wysłużone

mechanizmy zastępuje się nowoczesną techniką kwarcową i sterowaniem radiem. Do

zegarów wieżowych wprowadzono melodykę i sygnały (skrócone hejnały itp.),połączone lub

zastępujące często bicie zegara - przykład zegar na wieży bielskiego ratusza. Także nowa

architektura korzysta z dużych, nowoczesnych, wysoko zamontowanych na dachach budowli

zegarów miejskich często wygrywających hejnały, melodie, sygnały (przykład zegara na

katowickim Rynku).

Trochę historii

Pierwsza wzmianka o zegarze wieżowym pochodzi z roku 1284, był zamontowany na

wieży katedry w Exeter w Anglii. Rok 1288 - na wieży w Westminister Hall w Londynie

pojawia się pierwszy zegar z mechanizmem bijącym, słynne i nowatorskie są mechanizmy

zegara w katedrze w Wells (Anglia). Następuje dynamiczny rozwój konstrukcji zegarów

mechanicznych. Po roku 1290 zegary takie pojawiają się w wielu miastach Anglii, Włoch a

trochę później Francji i Niemiec. Począwszy od XIV wieku, rozpowszechniły się pierwsze

wytwory mechaniki precyzyjnej czyli zegary wieżowe. Obserwuje się duże zainteresowanie

tymi zegarami, powstawanie warsztatów i pracowni budowy zegarów, następuje ścisła

współpraca z architektami, budowniczymi i artystami, bo niektóre z wytwarzanych zegarów

to wręcz dzieła sztuki! Nowe konstrukcje zegarów mechanicznych miały znacznie

skomplikowaną budowę, niż pierwsze o mechanizmach z kołami zębatymi i pracowały o

wiele dokładniej! Napędzane były przez ciężar zawieszony na linie, nie oznaczało to jednak,

że nadawał on bezpośrednio prędkość całemu mechanizmowi. Prędkość ta ustalana była przez

specjalny mechanizm zwany wychwytem. Jego wynalazca nie jest znany. To właśnie

wychwyt powodował, że koła mechanizmu obracały się skokowo do przodu w regularnych

odstępach czasu. Z tego powodu po raz pierwszy było słyszalne charakterystyczne tykanie

zegara. To właśnie skokowy ruch był przenoszony na tarczę zegara, obracała się ona, a czas

pokazywała jedna nieruchoma wskazówka. Powstawało z czasem wiele nowych konstrukcji,

patentów, stosowano coraz to lepsze materiały, pojawiły się znane pracownie mistrzów sztuki

zegarmistrzowskiej w Szwajcarii, Niemczech, Anglii, Francji i Włoszech a ich dzieła - zegary

wieżowe możemy podziwiać do dzisiaj. Kto miał okazję być w kopule wieży w niszy z

mechanizmami zegara wieżowego, tego na pewno zaskoczył ogrom konstrukcji i

mechanizmów zegara wieżowego a jednocześnie precyzja i doskonałość dawnego rzemiosła!.

Wiele zabytkowych i oryginalnych mechanizmów zegarów wieżowych możemy zobaczyć w

Science Museum w Londynie. Chrońmy piękne, stare zegary wieżowe , świadectwo pięknego

rzemiosła i upływającego czasu!

Na koniec zacytuję słowa jednego ze znanych pisarzy: "Zerknijmy na zegar wieżowy, bo on

z góry patrzy na nas, nasz czas żywota nieubłaganie zbliża się ku końcowi - co jego

wskazówka i dzwon nam oznajmi".

O zegarach wieżowych gawędził - Edward Poskier

Od redakcji: red. Edward Poskier publikuje w temacie zegarów w periodyku "Zegarki i

Biżuteria" (Warszawa), jego inny artykuł, o zegarach słonecznych (z wątkiem żywieckim)

drukowaliśmy w NSiK nr 14/2000.

Zegary wieżowe - Czas odmierzamy wysoko.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: