Podstawowe procesy jednostkowe
Szereg czynności które towarzysza procesowi przygotowania kosmetycznych form recepturowych.
To rozdrabnianie, oddzielanie cial stalych od cieczy, suszenie, rozpuszczanie, dyspergowanie w cieczy, wytrawianie surowców roślinnych.
Rozdrabnianie
(kruszenie lub proszkowanie) proces fizyczny, w wyniku którego uzyskujemy zwiekszenie powierzchni substancji w stosunku do jej masy. Proces (odpowiednia wielkość czasteczek) zapewnia wymagane właściwości fizykochemiczne (np. rozpuszczalność) i biologiczne.
W zależności od wielkości czasteczek wyróżniamy substancje:
-rozdrobnione: 1,0-5,6 mm
-sproszkowane: 0,01-1,0 mm
-zmikronizowane: < 0,01 mm
*Sproszkowane substancje same mogą Stanowic postac kosmetyku (talk, puder), najczęściej jednak stosowane sa do przygotowania innych postaci kosmetycznych (krem, emulsja, pasta, zawiesina).
*Z fizycznego punktu widzenia rozdrabnianie prowadzi do uzyskania układu dyspersyjnego cialo stałe/gaz.
*Kształt powstających czasteczek oraz wielkość przestrzeni pomiedzy nimi determinuja właściwości i zjawiska fizyczne zachodzące w układzie.
*Duzy stopien rozdrobnienia, a wiec duza powierzchnia (oddziaływanie) w stosunku do masy sprzyja wystepowaniu oddziaływań i zjawisk fizycznych (trudności technologiczne).
Oddziaływania i zjawiska fizyczne związane z rozdrabnianiem substancji:
*agregacja czastek (wzrost energii powierzchniowej- układ dazy do stanu równowagi)
*adsorpcja powierzchniowa (rozwiniecie powierzchni powoduje wzmozona sorpcje gazow, par, czasteczek roztworów)
*ładunek elektryczny (przyczepność czastek do scian maszyn- różnoimienne czy rozpraszanie substancji- jednoimienne)
*szybkość ( dawkowanie. Wpływa wielkość i kształt czastek, tarcie, sily kohezji, sorpcja wilgoci, ładunek elektrostatyczny) .
Rozdrabnianie cial stalych uzyskujemy stosując:
*Moździerz (rozdrabnianie reczne)
*Młyny (proces przemysłowy)- tarczowy, uderzeniowy, kulowy, walcowy, łopatkowy, szybkoobrotowy.
Moździerz- włożona sila, szorstkość powierzchni, ilość rozdrabnianej substancji, częstość zeskrobywania proszku ze scian i pistla.
Proces rozdrabniania prowadzi do powstania czastek o roznej wielkości.
Rozdział rozdrobnionej substancji uzyskuje się poprzez:
Przesiewanie, splawianie, wialenie.
Odzielanie stał cialych od cieczy
Koniecznosc odzielania stal cialych od cieczy zachodzi wtedy, kiedy należy:
*oczyścić roztwor- np. zanieczyszczenia mechaniczne
*oddzielic osad- np. osad wytraconej substancji aktywnej
*oddzielisz roztwor od nierozpuszczonych czesci substancji- np. roztwory nasycone
*oddzielisz ekstrakt od ekstrahowanego materiału- np. wytrawianie materialu roślinnego (meceracja, napary)
Do odzielania cial stalych od cieczy stosuje się następujące metody:
*sączenie lub cedzenie
*klarowanie (wytrzasanie metnej cieczy z dodatkiem absorbentu- np. wegiel aktywowany, kaolin)
*dekantacje (zlanie cieczy znad osadu po sedymentacji)
*wirowanie (oddzielanie w wyniku dzialania sily odśrodkowej- np. wirowki sedymentacyjnej i filtracyjnej)
*wyciskanie (oddzielanie w wyniku dzialania cisnienia- np. pasta srubowa. Do odzyskania rozpuszczalnika po ekstrakcji cial czynnych z materialu roślinnego)
*sączenie (filtracja) to proces oddzielania cial stalych od cieczy za pomoca porowatej przegrody przepuszczalnej tylko dla cieczy
*cedzenie to proces saczenia wykorzystujący przegrody o luznej strukturze np. wata, tkanina.
Proces saczenia zalezy od:
Wielkosci przegrody sączącej, średnicy porow, ilości i wielkości oddzielanych czasteczek oraz lepkości cieczy.
Proces saczania możemy prowadzic:
*w warunkach normalnych- saczenie grawitacyjne (saczki, cedzidla)
*pod zmniejszonym cisnieniem- saczenie próżniowe (saczki ze szkla spiekanego)
*pod zwiekszonym cisnieniem- saczenie ciśnieniowe (saczki membranowe)
*jako przegrody stosuje się: wate bawelniana, tkaniny np. gaze bawelniana, bibule
*saczenie cieczy lepkich stosuje się układ z lejkiem Bu:chnera
Suszenie
Stosowane w procesie usuniecia pozostałości wody lub innych rozpuszczalników
Proces suszenia stosowany jest w celu:
*poprawy sypkości surowcow ( technologia postaci)
*poprawy trwałości surowcow (przemiany, chemiczne, fizykochemiczne, mikrobiologiczne)
Suszenie prowadzimy w suszarkach np. komorowych, próżniowych, walcowych, rozpływowych.
Rozpuszczanie
Proces w którym dochodzi do rozproszenia czasteczek substancji rozpuszczanej pomiedzy czasteczkami rozpuszczalnika. Proces rozpuszczania prowadzi do uzyskania roztworow cial stalych w cieczach lub cieczy w cieczach. Rozpuszczanie pozwala na uzyskanie odpowiedniego rozdrobnienia substancji, co ulatwia dozowanie i warunkuje wlasciwa aktywność surowcow kosmetycznych.
W wyniku rozpuszczania uzyskujemy:
*roztwory rzeczywiste (homogeniczne, jednofazowe, jednorodne) składniki < 1 nm
*koloidy i układy dyspersyjne (heterogeniczne, wielofazowe, niejednorodne) składniki > 1nm
*dyspersje kosmetyczne: zawiesiny ( Cs/c), emulsje (c/c), piany (g/c), aerozole (Cs lub c/g), rozpuszczenia fizyczne (Cs/Cs)
Rozpuszczalnosc przykładowych surowcow kosmetycznych w wodzie:
*Glukoza 1:1
*Ichtiol 1:10
*Kamfora 1:800
*Kwas as korbowy 1:3
*Kwas cytrynowy 1:0,5
*Kwas salicylowy 1:450
*Rezorcynol 1:1
*Sodu boran 1:16
Rozpuszczalniki stosowane w recepturze kosmetykow dzielimy na:
*Polarne- woda, etanol, glicerol, glikol propylenowy, glikole polioksytylenowe
*Niepolarne- rozpuszczalniki organiczne (aceton, octan etylu), oleje (arachidowy, sojowy, rzepakowy, słonecznikowy, bawełniany, lniany)
Rozpuszczalnosc i jej szybkość zaleza od kilku czynnikow:
*budowy substancji
*Rodzaju rozpuszczalnika
*Temperatury
*Ilosci rozpuszczalnika
*Lepkosci rozpuszczalnika
*Rozdrobnienia
*Grubosci warstwy dyfuzyjnej (mieszanej)
Proces rozpuszczalności zmienia właściwości roztworu:
Mase, barwe, lepkość, gęstość, temp krzepniecia i wrzenia, pH, temperature
Wytrawianie surowcow roślinnych
Wytrawianie (ekstrakcja) to proces rozdzielczy oparty na zjawisku dyfuzji, w wyniku którego, przy uzyciu odpowiedniego rozpuszczalnika, uzyskuje się szybkie wyodrębnienie związków czynnych z surowca roślinnego.
Wpływ na zjawisko ekstrakcji mają:
Surowiec (rozdrobnienie, ilość rozerwanych Komorek), rozpuszczalnik (jeden lub mieszanina w systemie periodycznym lub ciągłym).
Optymalne rozdrobnienie-polowa kom jest nie uszkodzona
Proces ekstrakcji zalezy od dyfuzji cial czynnych i zachodzi do momentu uzyskania równowagi stezen.
Proces ekstrakcji przebiega w oparciu o prawo dyfuzji Ficka:
E=Dx(C-C1/h)xSxt
E-ilosc wyekstrahowanej substancji
S-powierzchnia surowca
D-wspolczynnik dyfuzji (charakterystyczny dla danego układu)
C-stezenie w komorce, C1-stezenie w roztworze
t-czas estrakcji
h-grubosc warstwy dyfuzyjnej
Z rodzaju na sprawność procesu ekstrakcji wyróżniamy 2 rodzaje wytrawiania:
*Maceracja i jej modyfikacje- (C=C1) do momentu ustalenia się równowagi stezen (periodyczne wytrawianie)
*Perkolacja i jej modyfikacje (Cnie rowna się C1)maksymalna roznica stezen podczas calego procesu (ciagle wytrawianie)
Maceracja- periodyczna ekstrakcja jedno (niezupelna) lub wielostopniowa.
Wyróżniamy maceracje:
*prostą (statyczna)
*z mieszaniem (dynamiczna)
*wibracyjna
*ultradzwiekowa
*wirowa
*dygesta (30-50 stopni C)
Proces maceracji dzielimy na następujące fazy:
*bezpośrednie rozpuszczanie subst. w uszkodzonych kom
*spęcznienie ściany komórkowej
*przenikanie rozpuszczalnika do kom. nie uszkodzonych
*rozpuszczanie substancji w komórkach
*powstanie gradientu stężeń
*dyfuzja ciał czynnych
*powstanie równowagi stężeń
*suszenie lub odparowanie maceratu
*wyciskanie lub odwirowanie pozostałości
Układ receptury
*Nazwa preparatu. Cold cream; A)wosk pszczeli 12%
*Spis składników. Cataceum 12%, olej migdałowy 55%; B)Boraks 0,5%, woda różana do 100%
*Fazy A i B ogrzać do 70st., dodać fazę B do A, mieszać, powoli chłodzić do 40 st., i konfekcjonować
*Opis stosowania. Stosować na skórę. Delikatnie wmasować
*Data wykonania.
Zasady pisania recepty
*receptura powinna być napisana w języku polskim, jednoznacznie i czytelnie
*receptura powinna zawierać dane o przeznaczeniu i datę wykonania
*wymaga się stosowania nazw surowców zgodnych z INCI
*ilość stosowanych surowców określa się w gramach, cyframi arabskimi bez podania skrótu g (1,0; 10,0; 100,0)
*w wyjątkowych przypadkach dopuszcza się podanie ilości w %, mg, ml lecz musi być to zaznaczone
*zgodnie z układem SI masy określa się następująco: kilogram-kg, gram-g, miligram-mg
*Zgodnie z układem SI obj określa się w m3- w recepturze praktycznie stosuje się: litr- l, mililitr-ml
*małe ilości niektórych składników np. olejki eteryczne podaje się w kroplach
-woda 20kr/g 1kr=50mg
-etanol 60kr/g 1 kr=15mg
-parafina płynna 45kr/g 1kr=22mg
-mięta pieprzowa olejek 51kr/g 1kr=19mg
*dozowane postacie kosmetyczne:
-wariant I: d.t.d.: Recepturę (ilości składników) należy przemnożyć przez ilość dawek
-wariant II: div. in par. aeq. Recepturę (ilości składników) należy podzielić przez ilość dawek
Skróty stosowane w recepturze:
a-po (po jednej części)
aa- w równych częściach
ad- do
add.- dodaj
Aq- woda
Aq. Dest. Lub pur.- woda destylowana lub oczyszczona
conc- stężony
cr.-krem
d.-daj
d.s.-oznacz
dil-rozcieńczony
f.-zrob
liq- płyn
M.d.s.- zmieszaj, oznacz
m.f.sol.- zmieszaj, zrób roztwór
q.s.-ilość potrzebna
Rp.-weź
spir.- spirytus
U.,Ung.-maść
V. Vitr,.- szkło
Tok postępowania przy wykonaniu
*Czytamy uważnie recepturę
*Ocena prawidłowości zapisanej receptury i możliwości jej wykonania
*Przygotowanie miejsca pracy
*Dobór odpowiedniego sprzętu (np. moździerz, zlewki, lejki, sączki)
*Dobór wagi zależności od masy odwazanych składników
*Składniki pobiera się pojedynczo, trzykrotnie sprawdzając właściwości pobranej substancji
*Zabrania się gromadzenia substancji w miejscu przygotowywania receptury
*Opisanie wykonanego preparatu
*podpis
Pudry
Talk 80,0, tlenek cynku 5,0, stearynian cynku 5,0, skrobia ryżowa 10,0, kopm. Zapach i barwniki qs., wapnia węglan 50,0, magnezu węglan 10,0, Menthae pip. Olei gtt.X, M.f.pulv., D.S.proszek do zębów
Kremy
*Kwas mlekowy 0,1%
*Nipagina M 0,1%
*Ekstrakt szałwii 5%
*Komp. Zapach. 0,05%
*Baza kremowa q.s.
*Wit. A 40000j.m
*Wazelina biała 80,0 cz
*Lanolina bezwodna 8,5cz
*Woda 11,5cz
*Olejek lawenda 0,5cz
Maseczki
Truskawki, maliny, poziomki, pomidory lub ogórki, pasta cynkowa 30,0, glinka lecznicza 15,0, olejek miętowy gtt.II
Cera sucha:
*alkohol etylowy 8,0
*sorbit 8,0
*glikol propylenowy 8,0
*lanolina rozp. W wodzie 4,0
*napar z lipy i macierzanki (2:1) 35,0
*woda destylowana 35,8
*kwas borny 1,0
*komp. Zapachowa 0,2
*sok z ogórków 20,0
*napar wodny z rumianku 3,0
*woda lawendowa
*spir. Vin 45 aa10,0
Cera normalna:
*alkohol etylowy 15,0
*gliceryna 3,0
*wyciag rumiankowy 10,0
*kwas cytrynowy 0,05
*woda rozana 30,0
*woda destylowana do 100,0
Cera tłusta:
*kwiaty rumianku 1 łyżka
*lisc miety 1 lyzka
*arnika 1 lyzka
*spir. Vin 60 250,0
Angielska woda miodowa:
*miod pszczeli 3,0
*woda rozana 50,0
*woda pomaranczowa 50,0
*spir. Vin 70 25,0
*olejek z melisy gtt.III
Lotion
Działa rozjaśniająco i ściągająco
*sok cytrynowy (przefiltrowany) 70,0
*kwas mlekowy 1,0
*woda pietruszkowa 70,0
*spir. Vin 70 30,0
Wody do twarzy
Płyn do twarzy z tradzikiem:
*kwiat bzu czarnego 20,0
*woda 1000,0
Kwiaty zalac wrzaca woda i pozostawic do wystygnieciaa. Przesaczyc.
Płyn rumiankowo-ogorkowy:
*napar z kwiatow rumianku 75,0
*ogorek 350,0
*gliceryna 10,0
Maseczki kosmetyczne
To kosmetyczne formy recepturowe o charakterze zawiesin lub past stosowane w pielęgnacji skory. Szczegolne kosmetyki pielęgnacyjne przeznaczone do jednorazowych zabiegow.
Znane od czasow starożytnych (papirus z Abbas XVI w.p.n.e.)
Stanowia układy dwu- lub wielofazowe substancji czynnej jako fazy rozproszonej i wody jako fazy rozpraszającej.
Fazy rozpraszające: woda lub mieszaniny glicerolu, etanolu i oleju z woda.
Najczesciej maski występują jako pasty, gdzie udzial fazy rozpraszanej jest > 40%
Zalety maseczek jako recepturowych form kosmetycznych:
*trudność w znalezieniu rozpuszczalnika
*postac plynna jest lepiej tolerowana lub posiada odpowiednie właściwości
*niektóre surowce sa nietrwale w roztworach
*uzyskuje się przedłużone dzialania dzieki powolnemu rozpuszczaniu
Maseczki kosmetyczne dzielimy na:
*maski-zele
*maski-kremy
*maski-oczyszczajace
*maski-peel-off...
alutqa87