ZACHOWANIE SIĘ PRACOWNIKA W ZAKŁADZIE PRACY
Zachowanie się pracownika jest jednym z centralnych problemów teorii organizacji. Prawidłowe jego rozwiązywanie ma znaczenie zarówno dla podniesienia jakości życia całego społeczeństwa, jak i przyśpieszenia indywidualnego rozwoju pracowników.
Analizując zachowanie się pracownika w zakładzie pracy należy uwzględnić czynniki charakteryzujące jego sytuację życiową :
1. Czynniki indywidualne, charakteryzujące osobowość człowieka.
Zachowanie człowieka zależy od splotu różnych czynników. Psychika człowieka rozwija się na podstawie :
☻ Wrodzonych zadatków budowy i funkcjonowania organizmu
☻ Aktywności człowieka
☻ Oddziaływania środowiska, zwłaszcza społecznego.
Na organizm oddziałują liczne podniety, które dzieli się na dwie grupy :
I. Zewnętrzne - bodźce
II. Wewnętrzne – motywy.
Człowiek stara się reagować tylko na sygnały dla niego istotne, w sposób zapewniający zbliżanie się do określonych sytuacji, stara się unikać innych. Powtarzanie pewnych zachowań prowadzi do utrwalenia się ich przebiegu, powstanie ciągów czynności, które z czasem częściowo lub całkowicie automatyzują się. Tworzą się nawyki, przyzwyczajenia i postawy.
POSTAWY są to złożone, względnie trwałe skłonności do zachowania się w określony sposób. Wykształcają się dzięki doświadczeniu i wiedzy o rzeczywistości zgromadzonej i aktywnie przetworzonej przez człowieka. W postawach wyraża się również emocjonalny stosunek człowieka do określonych fragmentów rzeczywistości.
Postawy stanowią wynik aktywnej transformacji informacji docierających do człowieka..
Reakcja człowieka jest wywołana całą sytuacją, w jakiej się znajduje, a nie pojedynczą podnietą. Na tą sytuację składają się :
- obiektywny stan rzeczy oraz jego obraz,
- stan organizmu,
- dotychczasowe doświadczenie (nawyki, postawy),
- procesy myślowe, w których ujęte są przewidywania następstw własnych reakcji oraz zdarzeń w otoczeniu.
Postawy są względnie trwałe, lecz jednocześnie dynamiczne – ulegają zmianom pod wpływem nowych doświadczeń i aktywności człowieka.
Kształtowanie się stosunku człowieka do rzeczywistości jako procesu gromadzenia, analizy i syntezy informacji dokonuje się w wyniku :
& oddziaływania nagród i kar związanych z poszczególnymi formami zachowania się człowieka,
& częstego powtarzania określonej opinii lub czynności,
& naśladowania wzorów zaobserwowanych w zachowaniach innych ludzi, zwłaszcza, gdy reprezentują wartości pożądane przez przyjmującego je człowieka,
& aktywnego poszukiwania informacji o rzeczywistości i włączania ich do już istniejących doświadczeń i postaw.
Ostatni sposób uczenia się jest najwyższą świadomą formą kształtowania stosunków człowieka z otoczeniem.
X informacje zewnętrzne, pochodzące z otoczenia
X informacje wewnętrzne, dotyczące stanu osobowości człowieka.
Zmienne charakteryzujące osobowość :
" Aktywność – na jej poziom wpływa temperament, poziom samokontroli, również układ względnie trwałych potrzeb człowieka (tych, które w toku zaspakajania niekoniecznie redukują się – potrzeba władzy).
" Wydolność – oznacza potencjał człowieka, czyli to, co mógłby zrobić przy odpowiednim poziomie aktywności. Wydolność określona jest przez stan psychofizyczny człowieka : ogólne zdrowie organizmu, sprawność umysłu i mięśni. Stan fizyczny ma niezaprzeczalny wpływ na całość zachowania się człowieka, a zwłaszcza na jego wydolność. Istotnym czynnikiem wydolności są zadatki wrodzone : uzdolnienia, talenty, inteligencja. Na podstawie uzdolnień człowiek ma szansę wykształcenia odpowiednich umiejętności, które bezpośrednio odbijają się na sprawności wykonywania podejmowanych zadań. Czynniki wydolnościowe wykrywa się badając różnice indywidualne między ludźmi : testy na inteligencję, uwagę, pamięć ...
" Sposób (styl) życia – pojęcie to obejmuje względnie trwałe nawyki zachowania się człowieka, jego dążenia życiowe i upodobania wyznaczone również przez
- treści kulturowe
- miejsce człowieka w społeczeństwie i organizacji
Sposób życia jest zewnętrznym przejawem świadomej, integrującej sfery osobowości, są to :
B obraz samego siebie
B obraz świata
B zwyczaje, upodobania i niechęci.
W określeniu sposób życia zawarte są pierwiastki intelektualne i emocjonalne (wydolność i aktywność).
2. Zewnętrzne czynniki zachowania się człowieka.
Otoczenie działa na pracownika zarówno pośrednio – wpływając na sytuacje zakładu pracy, jak i bezpośrednio – w środowisku, w którym człowiek żyje.
Wpływy pośrednie wywierają przede wszystkim inne organizacje, z którymi zakład nawiązuje kontakty (ministerstwo) , ośrodki władzy politycznej i administracji terenowej, dostawcy i odbiorcy.
Źródła bezpośrednich oddziaływań na pracownika pochodzą ze środowiska rodzinnego, towarzyskiego, w którym przebywa poza zakładem pracy. Kształcą one określone nawyki i układy wartości decydujące o motywacji pracownika – kształtują styl życia, który pracownik przenosi do zakładu pracy.
Do zewnętrznych czynników wpływających na zachowanie się pracownika w zakładzie pracy zalicza się :
J Warunki bytowe i rodzinne,
J Aktywność pozazawodową,
J Dostęp do dóbr kultury i środków rekreacji,
J Warunki, jakie pod tym względem stwarzają inne zakłady pracy.
3. Organizacyjne czynniki zachowania się człowieka
Za najważniejsze uważa się role zawodową, treść stanowiska pracy i pozazawodową treść uczestnictwa – wynika z przynależności do zakładu pracy.
Rola zawodowa oparta jest na więziach formalnych
Więzi nieformalne stanowią również istotną część roli pozazawodowej.
Fakt zatrudnienia pracownika, automatycznie obowiązki, poza tymi, które związane są z zajmowaniem określonego stanowiska – treścią pracy. Wskaźnikiem integracji pracownika z zakładem pracy jest zakres oraz ilość informacji wymienianych między pracownikiem a jego otoczeniem organizacyjnym. Ich treść, częstotliwość, dokładność wskazują na stopień związania się pracownika z zakładem pracy.
Każdy pracownik w celu zaspokojenia swych potrzeb pełni pewne role w różnych grupach społecznych, do których należy.
Postępowanie pracownika jest wypadkową wielu ról, często nawzajem sprzecznych.
Zjawisko sprzeczności między rolami nazywane jest „wewnętrznym konfliktem ról”, który może wynikać z rozbieżności indywidualnych celów pracownika z celami zakładu, również z wymaganiami wobec niego grup do których należy.
Grupy formalne mają sformalizowaną strukturę – związki zawodowe...
Grupy nieformalne kształtują opinię moralną u pracowników i przełożonych nie należących do grupy. Działają one na korzyść lub niekorzyść zakładu pracy. Działalność nieformalna może być pożyteczna, jest czynnikiem dynamizującym i integrującym funkcjonowanie zakładu - innowacje często wymagają wsparcia nieformalnego, usuwającego przeszkody na drodze do rozwoju.
Rola pracownika w grupie nieformalnej wyznacza sposób jego zachowania w zakładzie pracy.
2. Czynniki indywidualne, charakteryzujące osobowość człowieka.
III. Zewnętrzne - bodźce
IV. Wewnętrzne – motywy.
4....
Piffony