Juliusz Verne - Edgar Poe i jego dzieła [pl].pdf

(729 KB) Pobierz
Edgar Poe i jego dzieła Edgar Poe et ses oeuvres
J ULIUSZ V ERNE
E DGAR P OE I JEGO DZIEŁA
SPIS TREŚCI
Victorien Sardou. – Złoty żuk . – Trupia główka. – Niezwykłe odgadywanie pewnego zaszyfrowanego
Malstromu. 19 – Prawdziwy opis wypadku z panem Waldemarem. – Czarny kot. – Człowiek tłumu. –
statku. – Wściekły pies. – Krwawy list. – Bunt i masakra. – Duch na pokładzie. – Okręt umarłych. –
1
Wstęp
(pochodzi z wydania broszurowego)
Oddajemy dzisiaj do rąk Czytelników tekst trochę nietypowy. Nie jest to bowiem utwór
literacki, ale artykuł traktujący o twórczości Edgara Allana Poego, jednego z wybitniejszych
pisarzy amerykańskich XIX stulecia.
Trzeba przyznać, że Verne potraktował twórczość Poego raczej w sposób tendencyjny.
Wybrał bowiem z niej i przedstawił szerzej jedynie utwory o tematyce “podróżniczej” lub te,
mimo swej niezwykłości, opierające się na doskonałej, ale jednak chłodnej analizie faktów i
zdarzeń. Pominął, lub przestawił w kilku zdaniach wiele innych, świetnych utworów, żeby nie
powiedzieć najlepszych. Można tu wymienić chociażby poemat Kruk , opowiadania:
Grobowiec Ligei, Miecz i wahadło, czy też wspomniane tylko Zagłada domu Usherów .
Zapewne miał ku temu kilka powodów, z których dwa wydają się najważniejsze: pierwszy –
to szukanie w utworach Edgara tego, co mu najbardziej się podobało i odpowiadało jego
naturze oraz drugi, ponieważ nie znał angielskiego, zmuszony był skorzystać z przekładu
Beaudelaire’a, wspaniałego poety i krytyka francuskiego, oraz z innych, dostępnych
współcześnie tłumaczeń. Cały artykuł zawiera zresztą mnóstwo cytatów pochodzących z tych
przekładów.
Verne w wielu swoich utworach odwołuje się lub przypomina bohaterów trzech
najbardziej ulubionych przez siebie pisarzy: Waltera Scotta, Jamesa Fenimore Coopera i
Edgara Allana Poego, z których ten ostatni chyba najpełniej wkradł na karty jego powieści.
Bohaterowie Juliusza często rozwiązują różnego rodzaju łamigłówki, kryptogramy i
logogryfy, starając się postępować tak, jak bohaterowie Poego, czyli stosując chłodną analizę,
choć u Verne’a okraszone jest to jeszcze prawie zawsze szczyptą dobrego humoru. Z
ważniejszych przykładów można podać chociażby: odcyfrowywanie dokumentu znalezionego
w butelce znajdującej się w brzuchu rekina młota w powieści Dzieci kapitana Granta, czy też
odszyfrowanie treści informacji zawartej na karteczce znalezionej w książce w antykwariacie,
a traktującej o drodze do środka Ziemi poprzez krater wulkanu w Islandii, w powieści
Wyprawa do wnętrza Ziemi. Ten ostatni przypadek w dużym stopniu jest wzięty z
opowiadania Poego Złoty żuk . Tekst jest bowiem zaszyfrowany podwójnie: raz, przez sam
sposób napisania, a dwa, już odczytany, wymaga dodatkowej dedukcji. Odgadnięcie
tajemniczego pisma prowadzi, zarówno u Poego, jak i Verne’a do podjęcia wyprawy
badawczej. Cel obu wypraw jest ten sam – zdobycie skarbu, choć pod tym pojęciem Juliusz
2
pojmuje zdobycie wiedzy, możliwość odkrycia i zbadania czegoś nieznanego, poszerzenie
horyzontów umysłu ludzkiego.
Najpełniejszym jednak hołdem oddanym Poemu przez Verne’a jest powieść Sfinks
lodowy , powstała w roku 1879. Jest to właściwie prawie kontynuacja opowiadania pisarza
amerykańskiego, pt. Przygody Artura Gordona Pyma . Osobą łączącą te dwa utwory jest
marynarz Peters, a także pośrednio kapitan Len Guy, dowodzący statkiem Halbran ,
bezskutecznie poszukujący swego brata, dowódcy statku Jane Guy , który być może żyje (jak
wynika z relacji Petersa zawartej w opowiadaniu Poego) gdzieś na morzach południowych
Przez większą część akcji następuje ciągłe nawiązywanie do wydarzeń zawartych w
opowiadaniu Poego (połączone z komentarzem autora, uosabianego przez pana Jeorlinga), a
czasami wręcz cytowane są fragmenty tego utworu!
Mimo pewnej niepełności oceny twórczości Edgara Poego przez Juliusza Verne’a w tym
artykule, przeczytaj go, Drogi Czytelniku, i jednocześnie przypatrz się wnikliwie, czym
szczególnie zachwyca się Verne i na co zwraca uwagę swoich czytelników. Wiele z tych
rzeczy odnajdziesz w jego utworach
3
I
Szkoła dziwaczności. – Edgar Poe i pan Beaudelaire. – Nędzne życie pisarza. – Jego śmierć. –
Anne Radcliff, Hoffmann i Poe. – Niezwykłe opowieści . – Podwójne morderstwo przy ulicy
Morgue . 1 – Miłośnik skojarzeń. – Przesłuchanie świadków. – Sprawca zbrodni. – Żeglarz
maltański.
Oto, moi drodzy czytelnicy, bardzo sławny pisarz amerykański. Bez wątpienia bardzo
dobrze znacie jego nazwisko, lecz mniej jego utwory. Pozwólcie więc, że opowiem wam o
tym człowieku i o jego twórczości. Obie te sprawy zajmują poczesne miejsce w historii
fantastyki, gdyż Poe stworzył osobny styl, tylko jemu właściwy, a którego sekret, wydaje mi
się, zabrał ze sobą. Można o nim powiedzieć: Szef Szkoły Dziwaczności , bowiem poszerzył
granice nieprawdopodobieństwa. Z pewnością znajdą się naśladowcy, którzy spróbują pójść
jeszcze dalej, przesadzając w pomysłach. Niejeden z nich zapewne pomyśli, że przewyższył
Poego, ale jednak mu nie dorówna.
Powiem państwu na samym początku, że pewien krytyk francuski, pan Charles
Beaudelaire, napisał we wstępie przekładu utworów Edgara Poe przedmowę, nie mniej
dziwaczną od twórczości samego pisarza. Być może ta przedmowa sama w sobie wymaga
kilku komentarzy objaśniających.
Cokolwiek bądź powiedziano w świecie literatury, zwrócono jednak na to uwagę, i
słusznie. Pan Charles Beaudelaire był łaskaw przetłumaczyć utwory pisarza amerykańskiego
na swój sposób i nie życzyłbym pisarzom francuskim innych interpretatorów ich
teraźniejszych i przyszłych dzieł, jak tłumaczy opowiadań Edgara Poe. Nawzajem oni obaj są
w stanie zrozumieć się całkowicie. Skądinąd jednak tłumaczenie pana Beaudelaire’a jest
wspaniałe i z niego to właśnie pochodzą fragmenty tekstu cytowane w niniejszym artykule . 2
Nie próbowałem państwu objaśnić niewytłumaczalnych, nieuchwytnych, niemożliwych
wytworów wyobraźni, które Poe podniósł niekiedy aż do majaczenia. Lecz my prześledzimy
to krok po kroku i przedstawię państwu najciekawsze nowele, popierając je wieloma
cytatami. Pokażę jak postępuje i na jaką słabą stronę ludzkości zwraca Poe uwagę, aby
osiągnąć najbardziej dziwaczne wrażenie, tak dla niego charakterystyczne.
Edgar Poe urodził się w 1813 roku w Baltimore, 3 w Ameryce, pośród narodu najbardziej
trzeźwo na świecie zapatrującego się na życie. Jego rodzina postawiona dawniej wysoko w
społeczeństwie, stopniowo wyrodniała, dochodząc aż do niego. Jeśli jego dziadek wsławił się
w wojnie o niepodległość jako główny kwatermistrz generała de La Fayette’a, to jego ojciec,
marny aktor, umarł w całkowitym ubóstwie.
4

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin