Conrad_Joseph_-_Zlota_strzala_(SCAN-dal_767).pdf

J OSEPH C ONRAD

Z ŁOTASTRZAŁA

(P RZEŁOśYŁA A NIELA Z AGÓRSKA )

RyszardowiCurlepoświęcam

K ILKASŁÓWODAUTORA

Wszystkim krótkim przedmowom, które zdarzało mi się pisać do moich ksiąŜek,

dawałemnagłówek:«Kilkasłówodautora».Dlazachowaniajednolitościiryzykującnawet

moŜliwośćpewnychnieporozumieńtymsłowomwstępnymdamnazwętęsamą.

Złota strzała jak to wskazuje karta tytułowa jest powieścią, która się snuje w

okresie ujętym objaśnieniem wstępnym i końcowym. Ale te objaśnienia stanowią zarazem

organicznączęśćcałokształtuopowiadania,aprzeznaczeniemichjestrozpocząći.zakończyć

powieść.PozatymsąniezbędnedlazrozumieniaopisywanychprzeŜyć,poniewaŜokreślają

czas,miejsceihistoryczneokoliczności,którewpływająnalosyludziuwikłanychwsprawy

rozstrzygającesięwprzeciągudwunastumiesięcy.Byłtonajprostszysposóbułatwieniasobie

krokówwstępnychdodzieła,niemającegoznaturyrzeczynicwspólnegozkromką.

ZłotastrzałajestmojąpierwsząksiąŜką,którasięukazałapowojnie.Rozpocząłemją

pisać jesienią roku 1917, a ukończyłem latem 1918. Wspomnienie o niej kojarzy mi się z

najciemniejszymigodzinamiwojny.

Godzimyte,wzgodziezeznanymprzysłowiem,poprzedziłybrzaskbrzaskpokoju.

Kiedy spoglądam teraz na te korty pisane w dniach natęŜenia i grozy, myślę, Ŝe

obliczeichtchniedziwnąpogodą.Iwrzeczysamej,pisanebyłyspokojniealewcaleniez

zimnąkrwią.ByćmoŜenawet,Ŝejedynietakwłaśniebyłemwstaniepisaćwowychczasach,

pełnychzarazemgroźbyiwiarywprzyszłość.

ZtematemtejksiąŜkinosiłemsięprzezdługielata;byłonnietylewłasnościąmej

pamięci,coczęściąmejistoty.Tkwiłzawszewmoichmyślach,zdawałsiębyćtuŜpodręką

gotowy do ujęcia a jednak wzdragałem się go dotknąć. Uczucie, które mnie wówczas

ogarniało,wydawałomisięnieśmiałością;wrzeczywistościbyłtotylkobardzozrozumiały

brakwiarywsamegosiebie.

Kiedy zbieramy owoce wspomnień, ogarnia nas lęk, aby nie uszkodzićich dostałej

pięknościzwłaszczajeŜeliprzeznaczonesąnatargowisko.PoniewaŜzaśwtymwypadku

owocetesąproduktemmojegoogrodumojatroskaoniejestaŜnadtozrozumiała.Ichoć

niektórzy krytycy wyraŜali ubolewanie, ze nie napisałem tej ksiąŜki o jakie piętnaście lat

wcześniej, ja Ŝalów tych nie podzielam. JeŜeli bowiem postanowiłem napisać ją w tak

późnychlatachŜycia,tojedyniedlatego,Ŝeodpowiedniachwilaprzedtemnienadeszła.A

zdecydowane wyczucie takiej chwili jest czymś, co nie podlega dyskusji. Nie zamierzam

przetobraćpoduwagęŜalówowychkrytyków;jestembowiemzdania,Ŝeichopiniewsposób

wprostzdumiewającypozbawionesąjakiegokolwiekzwiązkuzliterackąoceną.

Niestarałemsięnigdyukrywaćźródła,zktóregoczerpałemtworzywonatęksiąŜkę

ksiąŜkę,którątakdługowahałemsięnapisać.Jednakzdarzyłosię,Ŝejacyśpanowiezeświata

literacko–reporterskiegoztriumfemdokonaliodkrycia:otowtejpowieściodnaleźlimojego

Dominika ze Zwierciadła morza pod jego własnym imieniem! zaiste, nadzwyczajna to

domyślnośćorazrozpoznalibalancellę«Tremolino»wbezimiennymokręciku,naktórym

Mr.Georgeuprawiałswojefantastycznerzemiosłoigdziesięschroniłszukając‘ulgiwbólu

odnieuleczalnejrany.Niejestemzaskoczonypodobnymiokazamisubtelnejprzenikliwości.

Istotniejesttotensamczłowiekitensamstatek.AledozakończeniaZwierciadłamorza

potrzebnemibyłytylkodziejelosówmałego«Tremolino».ZaścodotejksiąŜkiniemiałem

nigdy zamiaru rozwijać w niej tematu, który przed laty ledwie musnąłem piórem, i to w

związkuzzupełnieinnymrodzajemmiłości.JeŜelijednakwziąćpoduwagęanegdotyczny

charakterobuutworów,toopowiadanie

O«Tremolino»iopowieśćoZłotejstrzalemająjedenryswspólny:sąnimprzeŜycia

związanezwtajemniczaniemsięwŜywiołynamiętnościpoprzezogniowąpróbęiudrękę,

którymstawienieczoławymagałosiłydecyzjiiwytrwania.Nicinnegoitylkot o j e d n o

stanowi przedmiot paru końcowych stronic Zwierciadła morza oraz całego tomu Złotej

strzały.TekartkiitaksiąŜkaskładająsięnacałośćmychwspomnień.

Imogęzapewnićczytelników,Ŝepomimowieluusterekwszystko,cozawierają,

podane jest wiernie. Składam to oświadczenie i podkreślam je, poniewaŜ wśród licznych

przychylnych mi opinii tu i ówdzie podchwyciłem nutę nieufności. Posądzają mnie o

zatajenie faktów, o rozmyślną niejasność przedstawionych sytuacji; zarzucają

niezrozumiałośćmotywów.Alefakty,którychniepodaję,imniesąnieznane,atego,cojest

niejasne,jasamniemogłemzrozumieć.JeŜelizaśinnychbrakówniedostrzegłem,todlatego,

Ŝemójdarwidzeniajestbardzoniedoskonały.InatojuŜniemarady.Niemogłemuzupełnić

braków tej ksiąŜki czerpiąc z zasobów własnej pomysłowości nie byłem nigdy bardzo

pomysłowy.WtymzaśwypadkuposługiwaniesięwyobraźniąuwaŜałbymzacośwyjątkowo

nieuczciwego.

A zatem: bynajmniej nie nieśmiałość jedynie powód matury moralnej sprawił, Ŝe

postanowiłemtrzymaćsięściślewgranicachniczymnieozdobionejprawdy.Pokusiłemsięo

zdobycie sympatii! czytelników bez pozowania na wszechwiedzę, bez poniŜania się do

wybiegówibezsięganiapotaniośćprzejaskrawionychuniesień.

J.C.

1920

O BJAŚNIENIEWSTĘPNE

StronicetejksiąŜkiwybranezostałyzestosurękopisówprzeznaczonychwidoczniedla

oczujednejtylkokobiety.Oilesięzdaje,byłaonaprzyjaciółkąautorazczasówdzieciństwa.

Rozstalisięniemaldziećmi.Minęłowielelatodtejpory.Wpewnejchwilicośjejwidocznie

przypomniałotowarzyszamłodości,bonapisaładoniegotesłowa:

«Doszły mnie w ostatnich czasach wieści o Panu. Wiem juŜ, dokąd Pana Ŝycie

doprowadziło.Panzapewnesamwybrałdrogę,któratamwiodła.Alewnaszychoczach,tj.

woczachludzi,którychPanzostawiłpozasobą,wyglądałototak,jakbysięPanzapuściłw

bezdroŜnąpustynię.MyśleliśmyoPanujakokimśzaginionym.Iototenzaginionyukazuje

sięnanowo,achoćsięjuŜmoŜenigdyniezobaczymy,pozdrawiamPanawspomnieniemi

wyznaję,Ŝeogromniebympragnęłapoznaćdziejetejdrogi,którazawiodłaaŜtam,gdziePan

jestobecnie.»

Onzaśodpowiedział:«Myślę,ŜePanijestjedynąŜyjącąistotą,którapamiętamnie

dzieckiem.OdczasudoczasudochodziłymniesłuchyoPani,alerozmyślamotym,kimjest

Paniteraz.MoŜegdybymtowiedział,nieośmieliłbymsięwziąćpióradoręki.Aleniewiem!

Pamiętam, Ŝe byliśmy nierozłącznymi towarzyszami. Istotnie przebywałem z Panią nawet

więcejniŜzJejbraćmi.ApotemodleciałemtakjaktengołąbzbajkiOdwóchgołębiach.

SkorojuŜmammówićosobie,pragnąłbymdaćPaniwraŜenie,ŜePanisamabyłatamobecna.

MoŜeprzeceniamPanicierpliwość,zamierzającopowiedziećdziejemegoŜyciaróŜniącego

siętakbardzoodJejŜycianietylkobiegiemwydarzeń,aleiduchem,któryjekształtował.

MoŜePaniniezrozumie,moŜeniejednymsięzrazi.Wszystkotopowtarzamsobie,alewiem,

Ŝewkońcuulegnę.PozostałomibowiemŜywewspomnienieztychdawnychdni,gdyPani

miałaokołopiętnastulatizawszerobiłazemnąwszystko,cochciała.»

I uległ. Dzieje swego Ŝycia, przeznaczone dla niej, rozpoczyna od szczegółowej

opowieściprzygody,którarozwijałasięprzezprzeciągmniejwięcejdwunastumiesięcy.W

opracowaniu,wjakimjątupodajemy,zostałaonaogołoconazwszelkichubocznychuwagi

dysertacji,atakŜezobjaśnieńskierowanychbezpośredniodoprzyjaciółkizdziecinnychlat

autora.Jednakiwtejformieopowiadanieurosłodoznacznychrozmiarów.Wynikaztego,Ŝe

autornietylkomiałdobrąpamięć,aleprzytymumiałpamiętać.

Tapierwszawielkaprzygoda,jakjąautornazywa,rozpoczynasięwMarsyliiitamsię

teŜkończy.MogłazresztąrozgrywaćsięwkaŜdyminnymmiejscu,conieznaczy,abyludzie,

o których mowa, mogli równie dobrze zetknąć się ze sobą w oderwanej przestrzeni.

Miejscowość ma tu znaczenie określone. Co do epoki, to łatwo ustalić na podstawie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: