1. Pojęcie organizacji społecznej, cele i funkcje organizacja społeczna jest to celowo zorganizowany zespół ludzki oraz racjonalnie dobrany system metod i środków. W socjologii termin ten służy do określania: • Szeroko pojętej organizacji społecznej - z którą łączy się istniejące w danym społeczeństwie uporządkowane współżycie i współdziałanie ludzi ze sobą oparte na określonych normach zwyczajowych i prawnych, np. w ramach społeczności lokalnej lub społeczeństwa, - • Rozmaitych instytucji, utworzonych dla realizacji określonych celów ważnych dla społeczeństwa, które wiążą się z koniecznością zaspokojenia zarówno jego potrzeb egzystencjalnych, jak i wyższego rzędu, mogą to być instytucje: gospodarcze, polityczne, oświatowe, ochrony zdrowia, religijne itp. • Natomiast - w węższym znaczeniu - termin ten stał się synonimem: zarówno dobrowolnych, jak i obowiązkowych struktur społecznych, jakimi są różne związki, zrzeszenia, fundacje itp. twory tworzone dla realizacji różnorodnych celów partykularnych lub lokalnych oraz • Zasad i reguł umożliwiających sprawne i efektywne funkcjonowanie określonych czyli konkretnych organizacji społecznych Słowo „organizacja” w tym znaczeniu bywa używane dla ukazania:
a) Schematycznego układu strukturalnych, funkcjonalnych i hierarchicznych powiązań wysypujących w jakimś systemie społecznym b) Uporządkowanego sposobu postępowania dla osiągnięcia zamierzonego celu, np. w organizowaniu pracy zespołowej. Takie rozumienie organizacji” mamy na myśli, gdy mówimy np. o organizacji jakiegoś zakładu pracy, partii politycznej, grupy wyznaniowej dowolnego kościoła, stowarzyszenia itp. wytworów życia społecznego powstałych spontanicznie albo powołanych do Życia jakąś władczą decyzją. Na gruncie socjologii możemy, zatem zajmować się zarówno ogólnymi aspektami Socjologicznymi organizacji, które znane są w społeczeństwach ludzkich, np. rodziną i innymi wspólnotami, które, są przykładem pierwszych zorganizowanych struktur, jak też szczególnymi przypadkami organizacji, jakie istnieją w danych społecznościach lub społeczeństwach a są powoływane do Życia dla zaspokojenia rozmaitych potrzeb, i wzrastających w miarę postępu cywilizacyjnego. Już w pierwotnych wspólnotach ludzkich były wyróżniane kategorie społeczne, oparte na różnicach płci i wieku, co umożliwiało pewną prymitywną specjalizację i podziały pracy oraz kształtowało pierwociny organizacyjne wspomnianych wspólnot. Płeć i wiek określają to, co dany człowiek powinien robić, aby zaspokoić potrzeby egzystencjalne i rozwojowe grupy. Ale psychofizyczne różnice, jakie cechują poszczególnych ludzi nawet tej samej kategorii płci i wieku powodują że nie każdy człowiek, może sprostać swoim powinnościom w takim samym stopniu. Zróżnicowana sprawność poszczególnych ludzi wymusza, więc dokonywanie podziałów obowiązków, a następnie pewną specjalizację i podziały pracy, co podnosi wydajność pracy zespołowej wspólnoty przy wykonywaniu rozmaitych czynności umożliwiających jej przetrwanie i rozwój.. Cele i funkcje Celem danej organizacji jest to,. co zostało właśnie jako jej cel (lub cele), określone w jakimś akcie prawnym, np.. w statucie konstytucji itp. dokumencie zapisane. Cele organizacji są często punkiem wyjścia do badań dotyczących ich działania i podstawą typologii Organizacji. Cele te mogą być określane w sposób formalny albo faktyczny. Występują trzy typy celów organizacji. Pierwszy odnosi się do organizacji, w kt6rych członkostwo jest dobrowolne i dotyczy utrzymania ze sobą razem członków i pobudzanie przez ich współdziałanie wzajemnych kontaktów towarzyskich. Drugi dotyczy określonych instytucji rozumianych jako zorganizowane twory społeczne, utworzone dla realizacji pewnych funkcji powszechnie użytecznych, w których uczestnictwo jest w różnym stopniu wymuszone przez okres pobytu w nich. Zaliczymy tu np. szkoły, szpitale, więzienia, czy nawet niekiedy kościoły, jeśli przynależność do nich jest wymuszona jakąś presją społeczną lub inną Zasadniczym celem w tego rodzaju organizacjach jest takie oddziaływanie np. na uczniów, osoby hospitalizowane, więźniów lub wyznawców, aby możliwie szybko przystosowali się oni do obowiązujących rygorów organizacyjnych, a tym samym umożliwili sprawniejsze osiągnięcie celów danej organizacji, np. w zakresie kształcenia, leczenia, resocjalizacji czy też doskonalenia moralnego. Trzeci typ celów wiąże się z takim oddziaływaniem na członków organizacji, aby w ten sposób osiągnąć optymalną ich efektywność przy realizacji wspólnych zadań, jakie ma ona do spełnienia. Oddziaływania te powinny być, więc zróżnicowane ze względu na specyfikę konkretnej organizacji i jej celów. Kiedy mówimy o celach organizacji nie można pomijać też tego, ze mogą być one wyraźnie określone albo raczej niezbyt jasno określone Wyraźnie określone są takie cele organizacji, które zostały wyznaczone dla osiągnięcia np. konkretnych efektów produkcyjnych lub usługowych, czy też dla zaspokojenia Jakiś szczególnych potrzeb hobbystycznych Niezbyt jasno określone Są np. cele organizacji politycznych i religijnych jeśli ograniczają się one do bardzo ogólnych ujęć owych celów, z których niewiele wynika i można je interpretować w rozmaity sposób. Cele te bywają niekiedy konkretyzowane, np. przez partie polityczne uczestniczące w kampanii wyborczej. Ale nawet tego rodzaju próby jaśniejszego określenia celów poprzestają na ogół na sloganowych ujęciach, zawierających komunały lub hipostazy, czyli takie słowa, które zakładają realne istnienie pojęć abstrakcyjnych, jak np. sprawiedliwość, honor, dobro itp. wychodząc naprzeciw oczekiwaniom ludzi kierujących się braniem własnych pragnień za rzeczywistość. Przy analizie danej organizacji należy zastanowić się nad tym, czy przypadkiem nie występują kolizje pomiędzy celami: głównymi a tymi, które są próbami ich konkretyzacji; głównymi a pośrednimi i tymi, które są uważane za równorzędne. Wyróżniając z kolei funkcje organizacji mamy na myśli skutki, jakie powoduje ona nie tyle swoim istnieniem, co przede wszystkim swoją działalnością w danym systemie społecznym. Realizując bowiem swoje cele musi poniekąd powodować określone skutki nie tylko w swoim środowisku społecznym, ale i poza nim.
2.Przestrzeń społeczna organizacji
Podobnie jak poszczególni ludzie tak też i organizacje, które ich skupiają, zajmują określone miejsce w przestrzeni społecznej, którą współtworzą istoty ludzkie żyjące na danym terytorium i wytwory materialne i niematerialne życia społecznego. Przestrzeń społeczna jest ogólniejszym pojęciem, które obejmuje swoim zasięgiem zarówno środowisko naturalne jak i społeczne ludzi, a ponadto jeszcze jedno specyficzne dla człowieka środowisko, jakim jest świat wartości.
Organizacje nie działają w próżni, lecz tkwią zawsze w określonej przestrzeni społecznej, która kształtuje ich możliwości lepszego lub gorszego funkcjonowania, czyli są zależne od jakości danej przestrzeni społecznej. Inne możliwości ma np.: fabryka wybudowana w uprzemysłowionym regionie, a inne zbudowana na terenach nieuprzemysłowionych.
Nawet najlepiej funkcjonująca organizacja w jednej przestrzeni społecznej może okazać się niesprawną, gdy zostanie przeniesiona do innej. Przestrzeń społeczna bywa różna i nie można jej postrzegać jako zawsze takiej samej jakościowo kompozycji. Jest ona zróżnicowana tak samo, jak zróżnicowane są środowiska naturalne i społeczne oraz światy wartości poszczególnych społeczności, czy też społeczeństw.
Nie tylko organizacje są kształtowane przez przestrzeń społeczną, w jakiej istnieją, lecz one także wywierają określony wpływ na tą przestrzeń i mogą powodować różnorodne zmiany w jej obrębie.
Relacje wzajemne między przestrzenią społeczną a istniejącymi w niej organizacjami nie są symetryczne. A wpływ każdej z nich będzie zależał od siły danej organizacji i jej zdolności do oddziaływania na to, co współtworzy przestrzeń społeczną, czyli środowisko naturalne, społeczne i świat wartości, będący niematerialnym wytworem życia społecznego ludzi.
Każda z organizacji znajdując się w określonej przestrzeni społecznej przystosowuje się do niej nie tylko w pasywny, lecz również i aktywny sposób. Każda z nich przejawia więc zarówno postawy konformistyczne, dostosowując się do obowiązujących norm i wartości, jak i nonkonformistyczne, tzn. niezgodne z panującymi zasadami i poglądami
3.Typologie organizacji. Typologia organizacji jest to podział organizacji ze względu na ich przedmiot działań, —„wielkość, zasięg oddziaływania, trwałość, dostępność, jawność ich istnienia i działania oraz stopień sformalizowania. 1. Przedmiot działań Organizacje mogą działać w rozmaitych sferach społecznych, gospodarczych, politycznych itp. oraz podejmować różnorodne działania ze względu na potrzeby, jakie pojawiają się w danej sferze. Mogą być one powoływane do życia z inicjatywy władzy państwowej instytucji samorządowych lub poszczególnych osób prywatnych dla zaspokojenia określonych potrzeb doraźnych lub trwałych. Biorąc pod uwagę różnorodność potrzeb, jak i inicjatyw dotyczących ich zaspokajania można wyróżnić organizacje rządowe, samorządowe, pozarządowe, prywatne itp. -. zarówno nastawione na osiąganie zysku, jak i niedochodowe lub charytatywne. 2. Wielkość Można wyróżnić organizacje: wielkie tzn. bardzo liczne, zwane także masowymi; średnie - które choć nic mają wielkiej członków, ale są znane w danej społeczności lub w społeczeństwie ze względu na swoją aktywność oraz małe tzn. nieliczne i na ogół mniej znane. Jest to podział oparty na nieostrych kryteriach, a tym samym trzeba go postrzegać w sposób względny. Jeżeli zatem jakąś organizację określamy jako to trzeba tę ocenę zrelatywizować do innych organizacji tego typu istniejących w danym społeczeństwie. Nazywając jakąś partię polityczną „kanapową” mamy na myśli to, że jest ona właśnie nieliczną w porównaniu z innymi partiami w danym społeczeństwie. Wielkość organizacji nie przesądza w automatyczny sposób o jej aktywności. Zdarza się przecież, że małe organizacje są bardzo aktywne i znane, a z kolei wielkie organizacje nie przejawiają szczególnej aktywności i nie są też zbyt znane. Aktywność organizacji jest przede wszystkim określona przez zaangażowanie jej członków i przejawianą przez nich wolę działania. Oczywiście, bardziej nieliczne organizacje mają trudności w przekroczeniu, co można by nazwać progiem wyczuwalności społecznej. i z tego też względu każda organizacja powinna być tak liczna, jak jest to konieczne z uwagi na jej cele i zasięg działalności. Zauważmy również, że każda organizacja musi mieć przynajmniej taką ilość członków, która zapewniałaby możliwość jej funkcjonowania choćby ze względu na realizację w minimalnym stopniu jej celów. Jeżeli następują fluktuacje członków, to ich ilość nie może spaść poniżej pewnego minimum egzystencjalnego dla danej organizacji, czyli takiego, które zapewnia jeszcze jej trwanie W pewnych sytuacjach wynikających np. Z ograniczeń spowodowanych kryzysami jakaś organizacja może dokonać poważnej redukcji swoich członków zachowując jednak osoby które są szczególnie ważne ze względu na spełniane w niej funkcje i umożliwią szybkie jej odtworzenie do pożądanej wielkości. 3. Zasięg oddziaływania Zasięg oddziaływania organizacji zależy w dużym stopniu nie tylko od jej wielkości, ale także od aktywności, operatywności i przebojowości jej członków. Nawet duża organizacja, jeśli przejawia znikomą aktywność, to zasięg jej oddziaływania może być niewielki w porównaniu z mniejszą organizacją, której członkowie mają dużą wolę w dążeniu do realizowania celów organizacyjnych i wykazują dużą aktywność w ich realizacji. Kiedy mówimy o zasięgu oddziaływania jakiejś organizacji, to trzeba również wskazać na ten fakt, że jej oddziaływanie może być rzeczywiste albo tylko pozorne. Otóż organizacja oddziałuje rzeczywiście, gdy przekonuje do swoich celów i działań nie tylko własnych członków, ale również ludzi z zewnątrz. Po wiedzmy, partia polityczna oddziałuje wtedy rzeczywiście, gdy uzyskuje aprobatę nie tylko swoich członków dla głoszonego programu, ale także sympatyków i ludzi niezdecydowanych, co zaznaczy się w ich postawach i zachowaniach w czasie wyborów. Podobnie, jakaś firma produkcyjna lub usługowa oddziałuje wtedy rzeczywiście nim poprzez reklamę, gdy wzrasta popyt na to, co oferuje na rynku. Jeżeli natomiast jakaś organizacja swoim oddziaływaniem zwraca tylko uwagę na swoje istnienie, ale nie wywołuje tym bliższego zainteresowania sobą, to takie oddziaływanie jest w rzeczywistości pozorne. 4 Trwałość Organizacje można podzielić na takie, które są względnie trwałe oraz na efemeryczne, które pojawiają się i zanikają z różnych przyczyn, czasem, dlatego, że są przewidywane tylko dla realizacji doraźnych celów i z tego względu są zaprogramowane jako krótkotrwałe. Zdarza się również, że organizacja zaplanowana jako trwała z rożnych powodów nic jest w stanic utrzymać się przy życiu i po jakimś czasie zanika, stając się efemerydą. . . Na trwałość organizacji wpływają przede wszystkim takie czynniki, jak: - Istotność jej celów w dłuższym przedziale czasowym i umiejętność ich wyartykułowania, czy też nagłośnienia . -Sprawność organizacyjna; .- Zdolność do rzeczywistego oddziaływania na otoczenie oraz .-Utrzymanie takiego minimum aktywnych członków, które jest niezbędne dla jej efektywnego funkcjonowania.
·Oczywiście nie wszystkie spośród wymienionych czynników działają w równym stopniu, ani tez ich ważność nie jest taka samą -jak kolejność, w której zostały wymienione Organizacja, która zdołała skupić minimum aktywu, czyli tyle dobrze przygotowanych do wykonywania podstawowych jej funkcji i zaangażowanych w jej działalność osób, na ile jest to konieczne - ma lepszą szansę na utrzymanie swojego istnienia niż taka, która wprawdzie wyznaczyła sobie ważny cel, ale nie ma sił na to, aby go realizować. 5 Dostępność- Wśród różnorodnych organizacji, jakie istnieją w danym społeczeństwie, możemy Wyróżnić takie, które są otwarte tzn. dostępne dla każdego oraz takie, które są zamknięte, czyli działające w zamierzonej izolacji od społeczeństwa, w którym istnieją. dostępne są na ogół wszystkie organizacje istniejące jawnie w danym społeczeństwie jak np ugrupowania wyznaniowe i polityczne, przeróżne stowarzyszenia. i zakłady pracy Niedostępnymi, czy zamkniętymi są z kolei organizacje ,które istnieją niejawnie, co nie znaczy wcale, ze są to zawsze jakieś organizacje ukryte lub przestępcze Taką organizacją może być zatem np izolująca się grupa wyznawców skupiająca się wokół swojego przywódcy, czy guru, klika działająca w jakimś zakładzie pracy, młodzieżowy gang złożony z osób zamieszkałych wyłącznie na jakiejś ulicy; szajka kieszonkowców; mafia itp. struktury, których wspólną cechą jest to właśnie, że są niejawne, acz nie każda z nich jest organizacją głęboko zakonspirowaną i przestępczą. 6. Jawność Wiadomo, że w każdym społeczeństwie istnieją nie tylko organizacje znane wy i zarejestrowane; informujące możliwie wszystkich o swoich celach i działaniach; posiadające własne statuty, regulaminy itp. dokumenty określające ich tożsamość. ale również takie, które choć faktycznie istnieją to jednak nie powiadamiają oficjalnie nikogo O tym, działając po prostu W ukryciu, a niekiedy nawet w utajeniu, czy głębokiej konspiracji. Jak wspominaliśmy wcześniej takie niejawne struktury nie zawsze są organizacjami moralnie nagannymi lub przestępczymi. A niektóre z nich pozostają w stanie nie jawności, dlatego, że lepiej mogą działać w aurze pewnej tajemniczości, jak np. rożne grupy nacisku lub kliki Inne znowu z uwagi na to, że naruszają prawo, jak np. szajki lub mafie i muszą ze względu na własne bezpieczeństwo ukrywać swoje istnienie i swoją działalność 7. Stopień sformalizowania : Można wyróżnić organizacje mało albo bardzo sformalizowane. Otóż rodzina jest przykładem organizacji mało sformalizowanej, ponieważ podział obowiązków i uprawnień, jaki ma w niej miejsce, czyli funkcje i pozycje poszczególnych jej członków są określone przez płeć i wiek każdego z nich. Dominuje w niej więź osobista, ale występuje także więź przedmiotowa, wynikająca ze wspólnego mieszkania, majątku i wzajemnych zobowiązani jakie istnieją między rodzicami i dziećmi określonymi me tylko zwyczajowo, lecz również przez prawo Regulacje zwyczajowe są więc uzupełniane regulacjami prawnymi, formalizującymi w jakimś stopniu rodzinę. Z kolei dowolny zakład pracy, np. fabryka, magazyn handlowy, szpital, szkoła itp. są przykładem bardziej sformalizowanych organizacji które funkcjonują w oparciu O mniej lub bardziej złożone schematy, regulacje prawne, regulaminy wewnętrzne itp. akty normatywne, regulujące szczegółowo funkcje i pozycje każdego członka danej organizacji. Dominuje w nich więź przedmiotową związana z podziałem obowiązków zakreślonych w schemacie organizacyjnym. Jednak między ludźmi - współpracującymi ze sobą na dowolnym stanowisku pracy może pojawić się także więź osobista coraz mocniejsza w miarę rozwijania się uczuć przyjaźni, sympatii itp. Zakłady pracy nie są, więc jakimiś bezdusznymi zbiurokratyzowanymi strukturami, ale takimi, W których mają miejsce przeróżne międzyludzkie kontakty oparte na różnych uczuciach i niesformalizowane.
4.Struktura organizacji społecznej
Organizacja jest zintegrowanym zbiorem pozycji i stosunków społecznych, której wszystkie elementy składowe tworzą swoista całość, realizującą społeczne funkcje i dążącą do osiągnięcia założonych celów- jednocześnie przyjmujemy, że elementy te występują w określonej konfiguracji tworzącej strukturę organizacji społecznej.
Szczególne znaczenie przypisywane jest układowi relacji pomiędzy funkcjami i pozycjami społecznymi zajmowanymi w organizacji oraz kojarzonymi z nimi rolami społecznymi.
Ciągłość organizacji i jej możliwości rozwojowe są w znacznej mierze uzależnione od jakości i stabilności powiązań pomiędzy jednostkami zajmującymi poszczególne pozycje, a także od umiejętności odgrywania ról społecznych. Inaczej mówiąc stabilność struktury jest silnie uzależniona od umiejętności odegrania ról organizacyjnych, czyli spełnienia oczekiwań innych uczestników organizacji.
Treść roli organizacyjnej jest uzależniona przede wszystkim od:
· norm zadaniowych – określających zadania, metody i środki ich realizacji, zakres odpowiedzialności i sposoby wynagradzania,
· norm grupowych – wynikających z miejsca jednostki w strukturze społecznej,
· norm wartościowania.
W założonym układzie pozycji społecznych relatywnie często pojawiają się konflikty ról, które są przede wszystkim wynikiem zaangażowania jednostki w pełnienie rozmaitych ról społecznych, zarówno jawnych jak i ukrytych. Niejednokrotnie jednostka znajduje się w sytuacji, gdy oczekiwania związane z rolą organizacyjną stoją w sprzeczności z wymogami innych ról.
Uniwersalnej charakterystyki można dokonać poprzez analizę następujących cech struktury:
- liczby różnych rodzajów pozycji,
- liczby osób zajmujących poszczególne pozycje,
- charakteru powiązań pomiędzy pozycjami.
Wyróżniono 4 podstawowe parametry relacji pomiędzy elementami struktur społecznych:
· normatywny- określający charakter relacji pomiędzy normami regulującymi działania jednostek zajmujących rozmaite pozycje w strukturze organizacji,
· idealny- odnoszący się do relacji pomiędzy preferowanymi wartościami, przekonaniami i poglądami ludzi powiązanych z danymi pozycjami,
· teologiczny- charakteryzujący stopień zbieżności celów i interesów jednostek pełniących poszczególne role organizacyjne,
· komunikacyjny- wskazujący typowe formy przekazu informacji pomiędzy pozycjami w organizacji.
5.Cele organizacji
Dopasowanie organizacji do otoczenia wymaga takiego określenia celów, które pozwalałyby w maksymalnym stopniu skorelować możliwości i potencjał organizacji z potrzebami i wymaganiami otoczenia.
Każda organizacja posiada pewien zestaw wartości ukierunkowujących sposób myślenia o jej przyszłości- ten zestaw, określany jako misja, jest dopiero podstawą do formułowania wizji i celów organizacyjnych.
W każdej organizacji mamy faktycznie do czynienia z wielością celów komplementarnych, hierarchicznie uporządkowanych.
Na szczycie hierarchii odnajdujemy te zamierzenia, których realizacja powinna doprowadzić do zapewnienia organizacji możliwości przetrwania i zrównoważonego rozwoju poprzez adaptację do wymogów otoczenia i kreatywnego wykorzystania wszelkich dostępnych zasobów i pojawiających się możliwości, przy czym w procesie określania celów podstawowych trzeba brać pod uwagę dynamikę zmian otoczenia. Cele główne organizacji charakteryzują się odpowiednim poziomem ogólności dzięki czemu jest możliwe elastyczne korygowanie przyjętych założeń.
Cele pośredniego rzędu związane są z realizacją funkcji na rzecz otoczenia, odnoszą się więc do spodziewanych potrzeb i wymogów. Spełnienie tego warunku pozwala na realizację własnych celów organizacji.
Cele najniższego rzędu, o charakterze operacyjnym, odnoszą się do konkretnych działań i przedsięwzięć realizacyjnych.
Prawidłowo sformułowane cele mają elementarny wpływ na szanse rozwojowe organizacji nadając jednolity kierunek działaniom wszystkich członków organizacji – pozwalają na zgranie lub podporządkowanie celów jednostkowych lub grupowych nadrzędnemu celowi organizacyjnemu.
Oceniając długofalowe cele główne można wskazać podstawowe kryteria świadczące o przyjęciu poprawnych założeń:
6.Komunikacja i informacja w organizacji
Pod pojęciem komunikacji kryje się proces wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji wewnątrz organizacji oraz pomiędzy organizacją a otoczeniem. Celem komunikowania jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfikacja bądź zmiana wiedzy, postaw, lub zachowań w kierunku zgodnym z interesem organizacji oraz stworzenie przyjaznej wspólnoty komunikacyjnej.
Funkcje komunikowanie w organizacji:
- informacyja
- integracyjne,
- motywacyjna,
- kontrolna.
- perswazyjna
Komunikacja bezpośrednia
Nadawca ® komunikat ® odbiorca ® efekt
Komunikacja pośrednia
Nadawca ® komunikat ® kanał ® odbiorca ® efekt
Pięć podstawowych obszarów analizy:
Ø nadawcy (kto mówi?),
Ø treści komunikatu (co mówi?),
Ø kanału przekazu (jak?),
Ø odbiorcy ( do kogo?),
...
CiziaMizia20