ROMANTYZM - Granice chronologiczne polskiego romantyzmu wyznaczają daty 1822-1863. Pierwsza data oznacza rok wydania pierwszego pełnego dzieła romantycznego "Ballady i romanse" A. Mickiewicza. Rok 1863 jest rokiem wybuchstania styczniowego wyrosłego z tradycji romantycznych i dających im kres.
APOTEOZA spisku i rewolucji romantyzm jako najwyższą wartość traktował wolność jednostki i narodów. Różne układy społeczne i polityczne sprawiały, że wielu ludzi było tej wolności pozbawionych. Romantyzm prowodował bezkompromisową walkę o wolność i niepodległość. Walka ta miała być toczona metodami spiskowymi i konspiracyjnymi co stawiało bohatera romantycznego przed dylematami moralnymi i wyborem pomiędzy szczęściem osobistym a walką prowadzoną wbrew moralności. W literaturze tej wyrażony jest także kult młodości.
Metody poznania świata - świat był dla ludzi epoki romantyzmu swoistą jednością opartą na antymoni. Rozwijał się dzięki walce tego co materialne z tym co duchowe. Według romantyków do poznania świata prowadził nie rozum a doświadczenie. Wierzono w istnienie świata metafizycznego, nie poznawalnego zmysłami.
Koncepcja jednostki - w centrum zainteresowania romantyków znalazła się wybitna indywidualność. Romantyczny bohater był geniuszem, wybrańcem wśród milionów obdażonym wielką indywidualnością. Był on człowiekiem zbuntowanym, o ogromnym doświadczeniu, inteligentny, bystry, przewidujący i pełniący najczęściej funkcję dowódcy. Odrzucał tłum i pospolitość poświęcając się samotnie dla szczęścia ogółu. Sam był postacią tragiczną, rozdartą wewnętrznie, osamotnioną i nie rozumianą przez bliskich.
Romantyczna ludowość - Ludzie tej epoki zauważyli i docenili wartość kultury ludowej, która ich zdaniem powinna pełnić rolę kultury narodowej. Kultura ta była jeszcze nie skażona obcymi wpływami. Fascynacja ludowością sprawiła że romantycy przyjęli ludową koncepcję świata - wiarą w istnienie świata duchów i tajemniczych zjawisk oraz koncepcja ta nakładała też ścisły związek pomiędzy człowiekiem a przyrodą.
Kult miłości - romantyczna miłość to potężna namiętność, siła niszczycielska wobec której rozum jest bezsilny. Romantycy wierzyli w istnienie dusz pokrewnych które czasami się spotykają wcielone w kochanków. Spotkania te niosą ze sobą miłość a także zazwyczaj cierpienie. Kochanków dzielą olbrzymie przeszkody które są przez nich nie do pokonania. Są to przeszkody obyczajowe (Jedno z nich jest zamężne) wyznaniowe, stanowe. Miłość ta nie może być spełniona na ziemi. Ich dusze miały się spotkać dopiero po śmierci gdzie czeka ich rajskie szczęście.
Koncepcja natury - Natura była pojmowana jako twór wiecznie żywy, tajemniczy, mający duszę. Fascynowała ich tajemnica nieustannego odradzania się przyrody. Jej cząstką i zarazem najdoskonalszym elementem był człowiek. W romantycznej literaturze pełniła ona różnorodne funkcje: była tłem wydarzeń, sędzią, katem, przyjacielem czy też poteżną siłą ingerującą w życie ludzi.
Kult poety i poezji - Dla romantyków poezja była najdoskonalszą ze wszystkich dziedzin twórczości zaś poeta był istotą wybraną przez stwórcę. Poeta i poezja odgrywały w romantyźmie niezwykłą rolę. Poeta był przewodnikiem narodu, jego wieszczem a poezja narzędziem komunikowania się z tym narodem, społeczeństwem. Literatura tego okresu miała budzić sumienie w narodzie, pokazywać metody walki. Natomiast poeta miał być wodzem, politykiem, wywoływać zbiorowe uczucia i panować nad nimi. Poeta miał w nieskrępowany sposób wyrażać swoje ideały.
ADAM MICKIEWICZ - ur. w Zaolsiu koło Nowogródka 24-12-1798 r. Jego rodzice pochodzili z drobnej szlachty. W 1815 r. Adam ukończył w Nowogródku szkołę powiatową. Potem wyjechał studiować w Wilnie na kierunku nauczycielskim wydziału literatury i sztuk wyzwolonych. w roku 1817 stał się współzałożycielem Towarzystwa Filomatów. W latach 1819-23 odpracowywał stypendium rządowe jako nauczyciel. w tym czasie w 1820 r. zm. jego matka. W 1822 r. w nocy 4-5 11 został aresztowany. Uwolnino go dopiero 3-5-1824 r. za poręczeniem Lelewela. W latach 1824-29 przebywał w Petersburgu, Odessie i Moskwie. Z Rosji udał się do Niemiec a stamtąd do Włoch. W 1831 udał się do Paryża. Od 1833 redagował pismo "Pielgrzym" a w czerwcu ożenił się z Cecylią Szymanowską. W roku 1841 poznał Towiańskiego. W roku 1848 próbował powołać legion Polski w Rzymie. Jego żona zmarła w 1855 r. a on 26 listopada tegoż roku w Konstantynopolu.
"ODA DO MŁODOŚCI" - jest ona krytyką starego świata, świata rzeczywistego a odpowiedzialność za niego ciąży na pokoleniu ludzi dorosłych. Świat ten jest pełen egoizmu, panuje w nim atmosfera zniewalająca do działania, brak jest tu miłości. Do szpetoty tego świata przyczynili się starzy jego mieszkańcy swoją gnuśnością, barkiem aktywności życiowej, niezdolnością do myślenia i działania. Należy im odebrać prawo do rządzenia światem a dać je młodym. Ukazany jest tu również program młodych. Ich obowiązkiem jest uczynienie go wolnym, sprawiedliwym, przyjaznym ludziom. Aby tego dokonać muszą działać wspólnie i podporządkować swoje szczęście szczęściu ogółu. Poeta wymaga od nich poświęcenia i ofiar:"I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, Jeżeli poległym ciałem Dał innym szczebel do sławy grodu." Powinni oni się wzorować na Herkulesie który potrafił sprostać najniebezpieczniejszym zadaniom i wyzwaniom losu. Młodzi powinni być maksymalistami wyznaczającymi sobie najtrudniejsze cele. Ich działaniu powinien towarzyszyć entuzjazm, wiara w siebie i wzajemna miłość. Oda ta ma charakter rozkazu adresowanego do młodzieży aby ta dokonała przebudowy świata. Poeta wyraża również wiarę w młodych ludzi. Oda kończy się opisem nowego świata w którym zrealizowane są ideały ludzkości.
Oda zawiera zarówno cechy klasyczne epoki oświecenia jak i cechy romantyczne. Do tych pierwszych zaliczamy: kompozycję opartą na kontraście (świat młodości i starości), hasło pracy nad własnym charakterem, motywy antyczne (postać Heraklesa), podporządkowanie siebie ogółowi, jednostki społeczeństwu i odebranie jej cech indywidualnych. Ponadto oda była gatunkiem literackim bardzo popularnym w epoce oświecenia. Do cech romantycznych zaliczamy: apoteozę młodości, romantyczny entuzjazm, prymat uczucia nad rozumem, potoczne słownictwo (wody trupie).
Dziady cz.2 - dramat jest nie tylko obrazem fascynującego romantyków ludowego obrzędu ale także moralitetem zawierającym refleksje na temat ludzkich postaw i wartości którymi w życiu należy się kierować. Poeta mówi, że jednym z warunków pełnego człowieczeństwa jest cierpienie, człowiekowi nie wolno się łudzić gdyż jest przeznaczony do radości i przyjemności ale jego życie musi być także naznaczone bólem i przykrościami. Prawdę tą ilustrują przybyłe duchy Rózi i Józia, dzieci które nie dostąpiły po śmierci zbawienia gdyż nie zaznały w życiu goryczy i bólu, dlatego też przybyły do kaplicy prosić o ziarno gorczycy symbolizujące cierpienie. Odchodząc pozostawiły przestrogę:"Kto nie doznał goryczy ni razu, Ten nie dozna słodyczy w niebie". Dla pełni człowieczeństwa potrzebne jest także przeżycie miłości do drugiego człowieka. Tą prawdę symbolizuje pojawienie się pasterki Zosi. Jej duch przybył tu aby ostrzec ludzi przed egoizmem i zakochaniem się w sobie. Nikomu nie wolno się bawić uczuciami innych ludzi, drwić z nich i ich lekceważyć. Prawda ta została wyrażona w słowach:"Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie" Kolejną myśl ilustruje Widmo - duch dziedzica zesłany na wieczną mękę i głód za okrutne traktowanie swych poddanych. Człowiek ten za życia nie widział w swych poddanych ludzi a narzędzia pracy nie zasługujące na litość. Widmo zostawia przestrogę:"Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże".CECHY LUDOWOŚCI:ludowe obrzędy i ludowi bohaterowie, wiara w możliwość nawiązania kontaktu ze światem pozazmysłowym, wiara w możliwość pomocy cierpiącym duszom, postać Guślarza - człowieka wtajemniczonego, obdarzonego szczególną mocą, zasada "nie masz winy bez kary", nastrój grozy i tajemniczości.
Dziady cz. 4 - w utworze na przykładzie Gustawa została wyrażona romantyczna koncepcja miłości. Kochankowie są dla siebie przeznaczeni, ich dusze łączy niewidzialna nić. Miłośc jest najwyższym szczęściem ale jest ono nieosiągalne na ziemi. Jest ono wbrew logice świata co wyraził Gustaw w przestrodze. Miłość romantyczna jest silniejsza od śmierci, Gustaw jest przecież duchem jeszcze raz przeżywającym swój dramat miłosny. Miłość ta spełni się dopiero w niebie dlatego Gustaw będzie się błąkał po ziemi aż do śmierci Maryli.CECHY DRAMATU: motywy ludowe (obrzęd), pojawienie się bohaterów zza świata, fascynacja obłąkaniem, samotność i tajemniczość bohatera, kult indywidualizmu (odmienność zachowania Gustawa) niezwykłość jego przeżyć, romantyczny synkretyzm (mieszanie różnych stylów i gatunków)
"Sonety Krymskie"---"Stepy akermańskie"- otwierają cykl sonetów, w części opisowej autor daje wyraz swej fascynacji pięknem ukraińskiego stepu. Step przypomina mu bezkresny ocean, wóz którym jedzie łódkę kołyszącą się na falach a krzaki burzana obsypane koralowym kwieciem morskie wyspy. W 1 strofie przedstawiony jest obraz odbierany zmysłem wzroku i dotyku "suchy przestwór oceanu". W 2 strofie barwy stepu ustępują grze światła i cienia. Ukazany jest następujący zmierzch, który gasi kolory a na horyzoncie widać jutrzenkę i błyszczące wody Dniestru. W 3 części sonetu krajobraz widziany przekształca się w słyszany. W tym celu autor opisuje dźwięki, które normalnie nie dochodzą do ludzkiego ucha np. kołysanie się motyla na trawie. Obrazy te przywołują tęsknotę za dawno nie widzianą Litwą. W słowach "Jedźmy, nikt nie woła" wyraża żal nad własnym losem samotnika i tułacza. Kompozycja tego utworu jest niezwykle logiczna i nakrawana na wydobycie sensu wyrażonego w tych słowach. 1 strofa to obraz nasłonecznionego stepu o kontrastowych barwach zieleni i rozsianych plam czerwieni. W 2 strofie obraz stepu jest już inny, kolory zanikają i tracą swą ostrość a na 1 plan wysuwają się refleksy świetlne. W następnym obrazie dominują efekty słuchowe, mające uwydatnić ciszę. Ta cisza potrzebna jest aby móc przejść do opisu własnych emocji, poczucia zagubienia i tęsknoty za krajem. Sonet jest bogaty w środki stylistyczne:przenośnie ("wpłynąłem na suchego przestwór oceanu","wóz nuża się w zieloność",wśród kwiatów powodzi omijam koralowe ostrowy brzawy") porównania ("wóz jak łódka brodzi") epitety("łąk szumiących","koralowe ostrowy","ciągnące żurawie","śliską piersią")
"BURZA" - w części opisowej odtwarza atmosferę grozy i przerażenia panujące na pokładzie statku podczas morskiej burzy. Poeta opisuje zachowanie się marynarzy usiłujących zabezpieczyć maszty, ryk morskich fal, krzyki zrozpaczonych pasażerów. Ludzki dramat, pośpiech wyraża za pomocą równoważników zdań. 2 część sonetu jest opisem zachowania się podróżnych, którzy nie walczą z burzą, nie ratują statku. Sciśnięci w gromadę modlą się o odpuszczenie win, padają sobie w ramiona. Tylko jeden z nich zachowuje się inaczej, wydaje się być spokojny. Jednak jest to spokój pozorny, bowiem zazdrości on innym iż są w gromadzie i nie czują się samotni. Ostatnia część jest zadumą nad ludzką samotnością, zagubieniem w świecie będącym żródłem najwyższych cierpień. Sonet ten również jest bogaty w środki artystyczne:przenośnie("wicher z triumfem zawył") czy porównania ("i szedł do okrętu jak żołnierz szturmujący w połamane mury")
"BAKCZYSARAJ" - Część opisową wypełnia obraz małego i opustoszałego miasta, niegdyś stolicy hanów krymskich. Ich pałace niszczeją pod wpływem nieubłaganego czasu, chylą się ku upadkowi. Druga część jest opisem fontanny jak dotychczas skutecznie opierającej się działaniu czasu. Ostatnia strofa stanowi wyraz tragicznej świadomości klęski wszystkich wartości uznanych przez ludzi za wieczne i niezniszczalne wobec pozornie zmiennego i ulotnego świata przyrody. Również w tych wersach zawarta jest świadomość upokorzenia dumy a może typu człowieka który mieni się być istotą posiadającą wręcz nieograniczoną władzę nad światem i naturą. Sonet kończy się pesymistyczną refleksją związaną z faktem przemijania. "BAKCZYSARAJ W NOCY" - jest tu ukazany jakby szereg momentów obrazowych powiązanych w całość. Mickiewicz jako malarz jest świetnym plastykiem i doskonale komponuje swe obrazy. Poeta ukazuje usiane gwiazdami niebo i na tym tle biały obłok. Są to elementy o prostej, naturalnej kompozycji, Mickiewicz nie sugeruje bliżej ich kształtu pozostawiając to wyobraźni czytelnika.
"CZATYRDACH" - Jest tu przedstawiony dialog pomiędzy Mirdzą a pielgrzymem. Przez wprowadzenie pierwszej z tych postaci poeta chciał odtworzyć psychikę człowieka wschodu, rozmiłowanego w przepychu barw, blasków i zdobnictwie mowy. Poeta kontrastuje wielkość góry, jej siłę, moc do małości człowieka który jest bezradny na wszystkie nękające go trudności. Natomiast pielgrzym stojąc na szczycie Czatyrdachu podziwia piękno i urodę terenów otaczających górę. Mówi, że jednak lepiej czuł się na Litwie. Poeta czuje się samotny, opuszczony i nikomu nie potrzebny. W tym sonecie również użyto wielu przenośni i porównań góry np. do sułtana tureckiego.
"AJUDAH" - Sonet ten stanowi podsumowanie całości cyklu. Wrażenia związane z panoramą oglądaną ze szczytu są metaforycznym obrazem zdystansowania się podmiotu lirycznego do jego burzliwego życia, które nie szczędziło mu i z pewnością będzie dalej obdażało cierpieniami przekraczającymi często pojęcie zwykłego śmiertelnika. Podmiot liryczny opisuje w 1 części utworu widok rozciągający się przed jego oczami. Stojąc na szczycie góry Ajudach może on bez przeszkód spoglądając w dół na spienione morskie wody, które bezustannie atakują rozciągający się u stóp góry brzeg. Ów dynamiczny obraz nieokiełznanego żywiołu który cofając się od czasu do czasu pozostawia na złocistym piasku muszle, perły i korale, jest odbiciem młodego poety. Często targają nim namiętności, jednak po ich odejściu w niezgnębioną toń zapomnienia zostają "nieśmiertelne pieśni", które w przyszłości będą stanowić "ozdobę skroni" poety- staną się laurem który przez wieki będzie wieńczył w ludzkiej pamięci skroń twórcy.
"Romantyczność" -cechy:
-romantyczna ludowość (ludowi bohaterowie, ludowa mentalność, ludowy język np. zmiękczenia)
-r. irracjonalizm (pojawienie się ducha Jasieńka, przeciwstawienie prawd martwych (świat rzeczy poznawany rozumem) prawdom żywym (świat ducha) pojmowanego uczuciem i wiarą
-kult miłości i uczucia (miej serce i patrzaj w serce)
-fascynacja stanem obłąkania (chora psychika zdolna do bliższego kontaktu ze światem irracjonalnym) (nowe metody poznawcze: intuicja, wiara, uczucia).
"Pan Tadeusz" -Opisy przyrody -w "P.T." opisy przyrody zajmują bardzo wiele miejsca -są dokładne, wprowadzają w nastrój księgi. W inwokacji znajduje się opis kraju ojczystego autora. Poeta w kilku wersach zawarł opis lasów, pól, rzek. Do każdej rośliny przypisany jest epitet mający wyrazić jej piękno i niepowtarzalność, wywołać u czytelnika chęć powrotu do ojczyzny i zobaczenia jej jeszcze raz. Opis ten wprowadza w nastrój spokoju, autor stara się ukazać jednocześnie bardzo duży obszar, który może być obserwowany jedynie z lotu ptaka. Na początku 2 księgi znajduje się opis przyrody widzianej oczyma myśliwego udającego się na łowy. Ukazane jest wiele symbolów polowania -symbole myśliwego (jastrząb, orzeł, szczupak) oraz płochliwej zwierzyny (zając, wróbel). Opis ten wprowadza w nastrój lekkości, chęci do polowania. Nieco inny charakter opisu przed polowaniem ma księga 4. Tutaj, przed polowaniem na grubego zwierza, najniebezpieczniejszym i dającym równocześnie najwięcej emocji opisani są najwięksi myśliwi Litwy, którzy również wiele czasu spędzali polując. Spali pod gołym niebem na skórach niedźwiedzich grzejąc się przy ognisku myśliwskim. Później następuje opis matecznika -okolicy do której nie ma wstępu żaden człowiek. Tylko najodważniejsi dostali się na jego skraj. Poeta w tym opisie wprowadza nastrój strachu i grozy -mówi o śmierci, o pułapkach czychających na człowieka zapuszczającego sie w głąb puszczy. Autor jakby chce uchronić mateczniki przed wstępem człowieka, który mógłby naruszyć panujący tam ład i porządek. Mickiewicz wie, że ciekawość człowieka może przezwyciężyć strach, tajemniczość, śmierć. Najpiękniejszym opisem przyrody w całym tym utworze jest obraz 2 stawów ukazanych w nocy na kształt kochanków. Autor wyróżnia mężczyznę i kobietę trzymających się za ręce (strumyk łączący stawy). Autor szczegółowo opisuje refleksy świetlne widoczne na powierzchni stawów za sprawą srebrzystego światła księżyca.
"P.T." jako narodowa epopeja -Epopeja należy do najstarszych gatunków literackich. Powstała w starożytnej Grecji a jej twórcą był Homer. Epopeja ukazuje życie całego narodu w ważnym, przełomowym momencie. Bohaterami P.T. są przedstawiciele różnych warstw szlacheckich, występują także w utworze chłopi i żydzi. Narodem nazywano w czasach Mickiewicza stan szlachecki, chłopi i mieszczanie nie odgrywali żadnej politycznej roli. Poemat Mickiewicza jest więc poematem o "narodzie". Przełomowy moment to przybycie na Litwę wojsk Księstwa Warszawskiego i wojsk napoleońskich. Jest to moment historycznie ważny, oznacza koniec jednej epoki i początek drugiej - naznaczonej walkami o niepodległość.
J.Słowacki -ur.4 września 1809r. w Krzemieńcu.Odebrał wychownie w gimnazjum a potem w Uniwersytecie Wileńskim. Zm. 3 kwietnia 1849 r.
Geneza"Kordiana" -W 1833r. podczas pobytu w Genewie Słowacki napisał "K.", dramat ten wydał bezimiennie w Paryżu w 1834r. Na powstanie "K" duży wpływ miało ukazanie się "Dziadów" cz3. W tym dramacie Mickiewicz przedstawił "ojczyma" poety Augusta Becu jako zdrajcę "doktora". Słowacki poczuł się tym dotknięty, kochał swoją matkę i chciał oszczędzić jej przykrości. W jednym z listów do niej zwierzył się, że pisze poemat, który przyniesie mu ogromną sławę. Sława ta będzie w przyszłości dla matki tarczą przed atakami nieprzyjaciół. Na powstanie "K" złożyły się także inne przyczyny. Słowacki był uczestnikiem wielu dyskusji na temat przyczyn upadku powstania listopadowego. Dla niego powstanie było przeszłością, patrzył na nie z dystansem, chciał czytelnikowi przedstawić własne, przemyślane i wyważone sądy o powstaniu.
Polemika z 3 częścią "Dziadów" -IDEA POLSKI "WINKIELRIEDEM NARODÓW" -W "Prologu" Słowacki skrytykował mesjanistyczną poeję Mickiewicza. Pierwsza osoba "Prologu" ma rysy Mickiewicza. Słychac wyraźnie myśli zawarte w "Widzeniu ks.Piotra" i w "widzeniu Ewy". Druga Osoba Prologu to Słowacki -krytyk Mickiewicza. Zarzuca mu on usypianie narodu, zniechęcanie do czynu i walki. Idea biernego cierpienia jest zgubna dla przyszłości Polski. Trzecia Osoba Prologu ma również rysy Słowackiego. Słowacki występuje tu jako twórca nowej poezji nawołującej do czynu i walki. Ta polemika ma również miejsce w monologu Kordiana wygłoszonym na szczycie Mount Blanc. Kordian mickiewiczowskie hasło "Polska Chrystusem narodów" zastępuje hasłem "Polska Winkielriedem narodów". Winkielried to bohater szwajcarskich walk o wolność. Słowacki w idei Winkielredyzmu wyraził swoją fascynacje rewolucyjne i republikańskie. Współczesna mu Szwajcaria była dla niego symbolem doskonale zorganizowanego demokratycznego państwa. Idea ta na plan pierwszy wysuwa walkę dla dobra narodu, dla jego wolności. Nie eliminuje więc mesjanistycznej ofiary za naród i narodu za ludzkość. POLEMIKA Z KONCEPCJĄ POETY I POEZJI -15-letni Kordian jest poetą. Jego dasze dzieje są dziejami poety -Kordian possiada liczne cechy autobiograficzne np. miłość do Laury -Ludwiki Śniadeckiej, samobójcza śmierć przyjaciela z młodości Ludwika Spitznagla, ponadto wyscylizowany jest na Słowackiego, samotnika, nadwrażliwego neurostenika. Słowacki stwierdził w swoim dramacie iż poeta nie może być przywódcą narodu, nie może stanąć na jego czele w walce o wolność. To właśnie,że jest poetą czyni go w działalności konspiracyjnej nieprzydatnym. Kordian jest autentycznym patriotą, który zdolny jest do najwyższych ofiar. Gotowy jest do wykonania zamachu na cara, gotowy jest do poniesienia konsekwencji tego czynu. Niestety jest nadwrażliwy, szlachetny, o wielkim poczuciu własnej godności. Niezdolność poety do czynu ilustruje scena walki Kordiana ze Strachem i Imaginacją. Zjawy te symbolizują walkę, która toczy się w duszy Kordiana. To wyrzuty sumienia, strach przed etyczną oceną jego czynu doprowadzają do omdlenia na progu sypialni cara. Jego psychika jako poety nie potrafi dźwignąć ciężaru zbrodni.
Rozwój świadomości ideowej Kordiana -Poznajemy fo jako 15-letniego młodzieńca, wrażliwego, zdolnego poetę. Jest młodym szlachcicem, większość czasu spędza ze starym sługą Grzegorzem, który jest też jego wychowawcą. Grzegorz chce pomóc Kordianowi w odnalezieniu celu życia, chce go również uchronić przed ujemnymi skutkami wpływu świata. Opowiada mu różne historie, między innymi o Janku. Opowieścią tą chciał nauczyć Kordiana, że przez pracę, nawet niezbyt ważną można zapewnić sobie dobrobyt. Opowiada mu również historię o walkach w Egipcie chcąc rozpalić w chłopcu chęć zaciągnięcia się do wojska. Niestety, Kordian nie umie odnaleźć w sobie celu życia, postanawia wyjechać w świat. Opuszcza ojczyznę i udaje się najpierw do Londynu. Jego oczekiwania o innym świecienie zostają spełnione, osobiście doświadcza, że tu za pieniądze można mieć wszystko. Nie mogąc znieść takiej atmosfery życia opuszcza Anglię i udaje się do Rzymu gdzie romansuje z Wiolettą. Jednak ta miłość jest również kupiona. Dowiaduje się o tym wystawiając uczucia kochanki na próbę. Następnie udaje się na audiencję do papieża, do którego przybywają ludzie z bogatymi darami. Tymczasem Kordian przynosi odrobinę polskiej ziemi i prosi o jej poświęcenie. Jednak papież postępuje tak, jak inni ludzie żyjący w świecie którym Kordian jest rozczarowany. Lekceważy Kordiana, dochodzi do tego, że chce wykląć naród poilski. Papież stoi po stronie cara, chce aby Polacy byli mu podlegli, aby go czcili i nie walczyli o swoje prawa. Kordian jest rozczarowany do świata, który rządzony jest pieniądzem. Szlachcic w swoim monologu krytykuje niegodziwość i podłość świata. Powraca do kraju. W swej wizji zobaczył Polskę jako Winkielrieda narodów. Jest to kraj wolny, niepodległy, panują w nim prawa równe dla wszystkich. O taki kraj będzie walczył. Człowiek zagubiony przekształcił się w wielkiego patriotę. Dla ratowania ojczyzny postanawia zabić cara. W szpitalu wariatów zrozumiał, do jakiego czynu się porwał, zauważył swoje błędy tj. walkę ze strachem i imaginacją. Kordian zauważył, że do takiego czynu nie nadaje się, ma on usposobienie poety, artysty a niue wojownika o wolność. Ze spokojem przyjmuje wyrok śmierci.
Zygmunt Krasiński -ur w Paryżu w 1812r. Jego ojciec był arystokratą o wstecznych poglądach, miał służalczy stosunek do caratu. Uczęszczał do liceum prowadz. przez Liendego -autora Wielkiego Słownika Języka Polskiego. Studiował prawo na uniwersytecie warszawskim, następnie w Szwajcarii. Chce stamtąd powrócić do kraju na wieść o wybuchu powstania listopadowego ale zabrania mu tego ojciec. Na rozkaz ojca przybył do Petersburga i był na audiencji u cara gdzie zaproponowano mu stanowisko dyplomaty, ale nie skorzystał z tej propozycji i wyjechał za granicę. Przez całe życie był skłócony ze sobą, z całym światem a szczególnie z ojcem. Krasiński był zaprzyjaźniony ze Słowackim, spotkał również Mickiewicza. Jest autorem "Nie boskiej komedii", "Irydiona", "Przedświtu", "Psalmów przyszłości".
"Nie boska komedia" -powstała w Wiedniu i Wenecji w 1833r. a wydana została bezimiennie w Paryżu w 1835r. Akcja toczy się w okopach Św. Trójcy. Występują tu dwa obozy:artystokracji którą reprezentują hrabia Henryk, inni hrabiowie i książęta, dostojnicy kościelni, baronowie, magnaci, zamożna szlachta oraz obóz ludu: lokaje, rzeźnicy, chłopi, robotnicy, ich przywódcą jest Pankracy i jego uczeń Leonard. Oba te obozy mają przed sobą wyznaczone pewne cele. Celem arystokracji jest zachowanie starego porządku i reprezentowanie przeszłości natomiast celem ludu jest zniszczenie starego świata i stworzenie nowego "Wszyscy nędzni ze znojem na czole, z spiekłymi twarzami, z dłoniami pomarszczonymi od trudu", "kobiety,... ich matki, ich żony, głodne, biedne jak oni, zwiędłe przed czasem, bez śladów piękności". W utworze scharakteryzowana jest arystokracja. Cechuje ją niezgodność, kłótliwość, tchórzostwo, upodlenie za cenę życia i majątku: "Otórz mi stara szlachta -zawsze pewnaswego -dumna, uporczywa, kwitnąca nadzieją a bez grosza, bez oręża, bez żołnierzy", "Zgrzybiali, robaczywi, pełni napoju i jadła". Natomiast lud charakteryzuje się żądzą krwi i zniszczenia, pragnie jeść, pić i odpoczywać w lecie, drzewa na opał w zimie. Wodzami wrogich obozów są Henryk i Pankracy, ludzie wyjątkowi, wyrastający ponad ogół. Obóz Pankracego zwycięża nad obozem Henryka. Pankracy mówi o arystokracji: "Oni stracili siły ciała w rozkoszach, siły rozumu w próżniactwie -jutro czy pojutrze legnąć muszą". Leonard stwierdza: "Upadające rasy energii nie mają -mieć nie powinny, nie mogą". Nad Pankracym zwycięża Chrystus, jest to zwycięstwo idei miłości nad ideą nienawiści, zwycięstwo Chrystianizmu nad materializmem. Pankracy pada rażony wizją Chrystusa z okrzykiem "Galilaee, Vicisti !" (Galilejczyku, zwyciężyłeś). Wymowa -jest to sąd nad współczesnym społeczeństwem, jest to potępienie obydwu obozów, bo żaden z nich nie potrafił stworzyć nowego życia; z większą jaskrawością i pogardą osądzony jest obóz ludu. W utworze zawarte są pesymistyczne treści: brak konstruktywnego programu -jedna część społeczeństwa zostanie wytępiona, druga popadnie w otchłań zbrodni, nastąpi koniec świata teraźniejszego, przyjżie nowe życie zapowiedziane wizją Chrystusa. Sens tytułu: Dramat wiedzie jakieś mroki beznadziejności,zawiera negację boskości (nawiązuje do dzieła Dantego "Boska komedia"). Jest to dramat metafizyczny ukazujący triumf racji uniwersalnej symbolizowanej wizją Chrystusa, powiązanie chrześćjaństwa z historyzmem, szukanie odpowiedzi na pytanie o filozofię dziejów.
Cyprian Kamil Norwid -
"Bema pamięci żałobny rapsod" -w wierszu tym Norwid wykorzystał starą tradycję zgodnie z ideałami romantyzmu: rapsod czyni dostojnym i nieśmiertelnym swego bohatera. Autor miał bardzo wysokie mniemanie o Bemie, dlatego też stworzył poetycką wizję pogrzebu bohatera. Zawarte są w nim elementy pogrzebu starosłowiańskiego rycerza i wodza, pancerz, sokół, koń, idące w pochodzie pogrzebowym płaczki, pachołcy niosący chorągwie, inni bijący w topory. Pochód przekracza grób i idzie dalej by głosić i wprowadzać w życie ideę zmarłego bohatera.
"Do obywatela Johna Brown" -Norwid gorąco współczuł wszystkim cierpiącym niezależnie od wiary, rasy i koloru skóry. Poświęcił swój liryk walce o zniesienie niewolnictwa murzynów. Podkreślił nim też wielkość i szlachetność białego osadnika (farmera). Utwór ma formę listu z dokładnym adresatem. Jest prosty, bezpośredni, utrzymany w tonacji biało-czarnej (siwizna Browna i twarz murzyna). W wierszu tym odwołuje się do pięknych postaci z dziejów Polski i Ameryki: Kościuszki i Waszyngtona. Wiersz jest zakończony przesłaniem dla narodów:
"Bo pieśń nim dojrzy, człowiek nieraz skona.
A niźli skona pieśń, naród wpierw wstanie".
"Fortepian Chopina" -genezą liryku stało się wydarzenie z 1863r. kiedy z pałacu Zamoyskich w Warszawie oddano strzały do gen. Berga; w odwecie pałac został splądrowany a fortepian Chopina wyrzucony na bruk. W wierszu wyróżnione są 3 wątki: 1)wspomnienia z wizyty Norwida u chorego Chopina 2)Hołd dla jego twórczości 3)Aluzja do wydarzeń politycznych. W liryku została wyrażona wartość muzyki Chopina, którą Norwid widział w zespoleniu ludowości wraz z klasyczną prostotą. Muzyka ta jest wzorem doskonałości, nazwana została przez Norwida "dopełnieniem", "erą", bo cechuje ją narodowość, ludowość, harmonia. Muzyka ta jest jednym z najdoskonalszych osiągnięć sztuki całej ludzkości od czasów najdawniejszych. Imię Chopina zostaje umieszczone przez Norwida obok mistrzów starożytnych: Fidiasza, Dawida, Ajschylosa. Charakterystyka muzyki Chopina ukazana jest na tle rozważań o kulturze i sztuce. Zawarta tu myśl mówi o nieustannej zmienności dziejów, o łączności epok mijającej i nowej. Bardzo dużo jest pierwiastków muzycznych: widok grającego Chopina, koniec jego pieśni, onomatopeje czyli wyrażenia dźwiękonaśladowcze.
1
dzeezi