Kodeks wizowy UE.pdf

BIURO BADAŃ I ANALIZ

BIULETYN

Nr 59 (667)  19 kwietnia 2010  © PISM

Redakcja: Łukasz Adamski, Jacek Foks (redaktor naczelny), Mateusz Gniazdowski,

Beata Górka-Winter, Leszek Jesień, Agnieszka Kondek (sekretarz redakcji),

Łukasz Kulesa, Marek Madej, Ernest Wyciszkiewicz

Nowy kodeks wizowy Unii Europejskiej

Rafał Kownacki

5 kwietnia 2010 r. wszedł w życie kodeks wizowy Unii Europejskiej. Zawiera on jednolite re-

gulacje dla 25 państw strefy Schengen, stosujących wspólną politykę wizową. Kodeks sys-

tematyzuje obowiązujące przepisy, a także ustanawia wspólne zasady i warunki dotyczące

wydawania wiz. Uproszczenie formularzy, rozszerzenie katalogu osób zwolnionych z opłaty

wizowej, zagwarantowanie prawa do skutecznego środka odwoławczego w przypadku od-

mownej decyzji wizowej, pozwalają pozytywnie oceniać nowy kodeks. Dla Polski szczegól-

nego znaczenia nabierają przepisy wyznaczające właściwość do rozpatrzenia wniosku

wizowego.

Wspólna polityka wizowa . Układ z Schengen z 1985 r. i konwencja wykonawcza z 1990 r. sta-

nowią podwaliny wspólnej polityki wizowej. Początkowo objęły kraje Beneluksu, Francję i Niemcy.

Miały na celu wprowadzenie ułatwień przy przekraczaniu granic dla osób podróżujących pomiędzy

nimi. Włączone zostały do acquis communautaire na mocy traktatu amsterdamskiego z dniem 1 maja

1999 r. Rada UE wydała w związku z tym stosowne decyzje wykonawcze 20 maja 1999 r. Pierwsza

z nich (1999/435/WE) określiła wszystkie instrumenty prawne wchodzące w skład acquis Schengen

oraz nakazała ich publikację w Dzienniku Urzędowym WE. Druga decyzja (1999/436/WE) wskazała

podstawę prawną dla poszczególnych środków prawnych w ramach dorobku Schengen. Spośród

państw członkowskich Unii Europejskiej – Zjednoczone Królestwo i Irlandia nie przystąpiły do kon-

wencji wykonawczej z 1990 r. Natomiast Rumunia, Bułgaria i Cypr są w trakcie implementacji dorob-

ku prawnego Schengen. Poza 22 państwami członkowskimi UE, wspólna polityka wizowa

obowiązuje w trzech państwach stowarzyszonych: Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Już na mocy acquis

Schengen sformułowano wspólne warunki, po których spełnieniu obywatele państw trzecich mogą

wjechać na terytorium państw układu. Muszą posiadać ważny dokument podróży, wizę (jeśli jest

wymagana od obywateli państwa pochodzenia), umieć określić cel podróży, posiadać odpowiednie

środki na czas pobytu i na powrót. Nie mogą również figurować w Systemie Informacyjnym Schen-

gen (SIS) jako osoby niepożądane na terenie Unii Europejskiej lub stanowiące zagrożenie dla

porządku publicznego. Gdy brak jest przeciwwskazań, osoba otrzymująca wizę w jednym z państw

członkowskich UE – tzw. uniwersalna wiza Schengen – może posługiwać się nią przy wjeździe

i podczas pobytu w pozostałych państwach układu. Dotyczy to jedynie tzw. pobytów krótkotermino-

wych, a zatem trwających do trzech miesięcy. Wizy długoterminowe nie zostały objęte harmonizacją

w ramach wspólnej polityki wizowej. Jednak zgodnie z rozporządzeniem Rady UE z 28 maja 2001 r.,

przez pierwsze trzy miesiące od daty ważności wiza długoterminowa może zastępować wizę krótko-

terminową, by następnie umożliwić tranzyt na terytorium państwa, które wydało wizę narodową.

Obowiązuje ujednolicona lista państw, których obywatele objęci są obowiązkiem wizowym. Na pod-

stawie art. 62 TWE (obecnie art. 77 TfUE) Rada UE przyjęła ją w drodze rozporządzenia nr 539/2001

z 15 marca 2001 r.

Kodeks wizowy UE . Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 810/2009 z 13

lipca 2009 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Wizowy weszło w życie 5 kwietnia 2010 r. Kodeks

wizowy odpowiada na potrzebę ujednolicenia przepisów. Dotychczasowa sytuacja, w której każde

z państw członkowskich kierowało się własnymi przepisami w zakresie wydawania wiz Schengen,

czyniła postępowanie wizowe niespójnym, skomplikowanym i nieprzewidywalnym. Wprowadzenie

wspólnej procedury wizowej stwarza warunki do większej przejrzystości i obiektywizmu w przyzna-

waniu obywatelom państw trzecich wiz Schengen.

2198

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

W przepisach ogólnych kodeksu za jego cel przyjęto określenie trybu i warunków wydawania wiz

na tranzyt przez terytorium państw członkowskich lub planowany tamże pobyt nieprzekraczający

trzech miesięcy w dowolnym sześciomiesięcznym okresie. Dla Polski i innych państw granicznych

istotne jest określenie zasad, na podstawie których wyznacza się państwo członkowskie odpowie-

dzialne za rozpatrzenie wniosku wizowego. Zgodnie z art. 5 kodeksu jest nim państwo członkowskie,

którego terytorium stanowi jedyne miejsce docelowe wizyty. Jeżeli wizyta obejmuje więcej niż jedno

miejsce docelowe, państwem właściwym do rozpatrzenia wniosku wizowego jest to, którego teryto-

rium stanowi główne miejsce docelowe wizyty pod względem długości lub celu pobytu. Gdy nie

można określić głównego docelowego miejsca wizyty, wówczas wniosek rozpatruje państwo człon-

kowskie, którego granicę zewnętrzną osoba ubiegająca się o wizę zamierza przekroczyć w celu

wjazdu na terytorium UE. Ostatnia opisana sytuacja nakłada szczególne obowiązki na państwa, które

podobnie jak Polska, posiadają granicę zewnętrzną Unii Europejskiej. W przypadku braku wskazania

docelowego miejsca wizyty na terytorium unijnym, państwo pierwszego przekroczenia granicy UE

staje się odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku wizowego. Opisana domniemana właściwość

wtórna nabiera szczególnego znaczenia w związku z przepisami rozporządzenia Rady UE nr

343/2003 z 18 lutego 2003 r. (tzw. Dublin II), które ustanawia kryteria i mechanizmy określania

państwa członkowskiego właściwego do rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego przez obywatela

państwa trzeciego. Ze względu na postanowienia tego rozporządzenia, kluczowe staje się ustalenie

państwa, które wydało wizę. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 2 rozporządzenia Dublin II, w przypadku

gdy osoba ubiegająca się o azyl jest w posiadaniu ważnej wizy, państwo członkowskie, które wydało

wizę, jest odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu.

Kodeks wizowy UE, poprzez ujednolicenie przepisów dotyczących rozpatrywania wniosków i wy-

dawania wiz, stwarza szansę na większą przejrzystość postępowań. Wniosek wizowy powinien

zostać złożony na ujednoliconym formularzu, który udostępniany jest przez konsulaty bezpłatnie,

także w języku urzędowym państwa, w którym znajduje się konsulat. Art. 13 kodeksu wprowadza

obowiązek pobrania od osoby ubiegającej się o wizę danych biometrycznych.

Kodeks ustala jednolitą opłatę wizową w wysokości 60 euro. Dzieci poniżej 6 roku życia zwolnione

są z tej opłaty, a pomiędzy 6 i 12 rokiem życia uiszczają opłatę w wysokości 35 euro. Dodatkowo

zwolnieni z opłaty są uczniowie, studenci, naukowcy, młodzi przedstawiciele organizacji pozarządo-

wych w związku z prowadzoną działalnością. Zachowano preferencyjną opłatę dla obywateli państw

trzecich, z którymi UE zawarła umowy o ułatwieniach wizowych. Wynosić będzie ona nadal 35 euro.

Decyzję w sprawie wniosku podejmuje się w terminie 15 dni kalendarzowych od dnia złożenia

wniosku. Tylko w indywidualnym i uzasadnionym przypadku termin ten może ulec przedłużeniu do

30 lub 60 dni. Z punktu widzenia praw osób ubiegających się o wizę najbardziej istotną nowością jest

zapewnienie im skutecznego środka odwoławczego. Zgodnie z art. 32 ust. 3 kodeksu, osobom

ubiegającym się o wizę, którym odmówiono jej wydania, przysługuje prawo do odwołania się.

Postępowanie odwoławcze prowadzone jest przeciwko państwu członkowskiemu, które podjęło

ostateczną decyzję w sprawie wniosku, zgodnie z prawem krajowym tego państwa. W celu zapew-

nienia równego traktowania osobom składającym wnioski wizowe, Komisja Europejska przyjęła

19 marca 2010 r. wytyczne dotyczące rozpatrywania wniosków wizowych, w których zwraca uwagę

na obiektywizm procedur oraz obowiązek niedyskryminacyjnego traktowania aplikantów. W szcze-

gólności zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia osobom ubiegającym się o wizy tłuma-

cza na każdym etapie postępowania, a także poinformowania go o służącym mu środku

odwoławczym od negatywnej decyzji.

Wnioski . Nowy kodeks stanowi kolejny krok w rozwoju wspólnej polityki wizowej UE. Poprzez

uproszczenie formularzy i zapewnienie prawa do skutecznego środka odwoławczego gwarantuje

w większym stopniu poszanowanie praw wnioskodawców. Pozostawia jednak państwom członkow-

skim swobodę w zakresie wiz długoterminowych. Relacje Polski, jako kraju granicznego UE, ze

wschodnimi sąsiadami mogą ulec poprawie dzięki przyspieszeniu procedury rozpatrywania wniosków

wizowych. Kodeks wizowy UE określa właściwość państwa członkowskiego do rozpatrzenia wniosku

wizowego i podjęcia decyzji w jego sprawie. Polska, która dla wielu osób wjeżdżających na teryto-

rium UE ze wschodu, stanowi państwo tzw. pierwszego przekroczenia granicy unijnej, uzyskała

domniemaną właściwość wtórną do rozpatrzenia wniosku wizowego. Nakłada to istotny obowiązek

na państwo polskie, w szczególności na konsulaty RP w państwach Europy Wschodniej.

ul. Warecka 1a, 00-950 Warszawa, tel. 0 22 556 80 00, faks 0 22 556 80 99, sekretarz-biuletyn@pism.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: