Modelowanie zachowania

Irena Wielowiejska – Comi

Wychowanie dziecka nadpobudliwego psychoruchowo wymaga określenia i stosowania jasnych zasad postępowania. Przedstawiamy uczniom zasady po to, aby były stosowane. Mamy szansę osiągnąć ten cel, jeśli przekonamy dzieci do dwóch tez:

1. zasady wspólne dla wszystkich warto stosować. Dzięki nim dochodzimy do wyników swojej pracy mniejszym kosztem i jest nam łatwiej lubić się nawzajem, współpracować ze sobą.
2. łamanie reguł pociąga za sobą rzeczywiste konsekwencje.

     Ad 1. Potrzebę stosowania jednoznacznie zrozumiałych reguł określających funkcjonowanie podczas lekcji w szkole, przedstawiłam w poprzednim artykule.

·         Po dokładnym przyjrzeniu się procesowi manipulacji uskutecznianym przez dziecko dostrzegamy, że wykorzystuje ono luki w uznanych zasadach zachowania. Jest to niezwykle istotne, bowiem jedną z najważniejszych potrzeb nadpobudliwego dziecka jest zwrócenie na siebie uwagi. Wykonywanie zadań jednakowych dla wszystkich nie zaspokaja tej potrzeby.

·         Pamiętajmy, że dziecko z zespołem ADHD manipuluje otoczeniem. Bodźce bieżącej chwili są dla niego bardzo silne, a przez to ważne. Reaguje na nie natychmiast i silniej niż inne dzieci. Szybko wykona polecenie lub zaprotestuje przeciwko niemu i kiedy inne dzieci spokojnie wykonują zadanie, ono już się nudzi. Wtedy reaguje na przypadkowy bodziec lub wymyśla coś swojego. Zazwyczaj jest to psota pomyślana tak, aby wywołać możliwie największy efekt, oczywiście bez przewidywania społecznych skutków.
Przykład: Jedenastoletni uczeń zapytał panią, czy może wyrzucić do kosza odklejone z siebie nalepki (podczas świetnej zabawy na przerwie miał ich na sobie znacznie więcej niż spokojniejsi koledzy i nie zdążył poodlepiać ich na czas). Usłyszał: "Ani mi się waż wstawać z krzesła!". Udał się w stronę kosza w pozycji półsiedzącej, mocno przyciskając krzesło do pupy... Oburzona pani wezwała matkę, która z trudem ukryła rozbawienie. Chłopiec nie złamał zakazu!

·         Wypływa stąd wniosek, że podstawowym zadaniem wychowawcy jest ograniczenie możliwościmanipulacji zasadami. Zasady, które dzieci w miarę zrównoważone traktują jako domyślne, wypływające z zasad ogólniejszych, nie wystarczają do prowadzenie wychowania naszego podopiecznego. Im bardziej przebiegle nasze dziecko nagina prawo do potrzeby chwili, tym bardziej konkretne i wielostronne muszą być przedstawione zasady.

Oto przykładowe zasady, które pomogłyby Pani podczas scenki opisanej w poprzednim artykule:

§         Nauczyciel kieruje przebiegiem lekcji.

§         na lekcji ważne jest to, o czym mówi i co poleca nauczyciel.

§         Uczeń ma pilnować tego, co mówi i robi nauczyciel.

§         Nauczyciel jednoznacznie określa zasady oceniania przed rozpoczęciem pracy, np.: - kto pierwszy dobrze napisze, dostanie piątkę, kolejne dwie osoby po plusie. (Niespodzianki ze strony pani są traktowane przez dziecko nadpobudliwe jako manipulacja).

§         Nauczyciel robi jedną rzecz w jednym czasie - Mądrość - "Festina lente", czyli "śpiesz się powoli" znana jest od starożytności.

§         Nauczyciel podaje polecenia po kolei, każde następne po upewnieniu się, że poprzednie zostało zrozumiane. - Zamknijcie zeszyty z notatka przepisaną z tablicy. Otwórzcie ćwiczenia na str... Przeczytajcie polecenie zadania nr... Rozwiążcie zadanie pisemnie ołówkiem.

§         Nauczyciel zauważa pozytywne zachowanie dziecka nadpobudliwego i informuje je o tym co parę minut. Podchodzi do niego, przytaknie mu, uwagi wypowiada cicho, uśmiechnie się nawet gdy jest oddalony itp.

§         Gąbkę płuczą dyżurni na przerwie, chyba, że nauczyciel kogoś specjalnie o to poprosi.

§         Uczeń ma na ławce tylko przybory potrzebne do bieżącej pracy.

§         W sali nie ruszamy niczego. Wyjątkiem jest wzięcie czegoś na polecenie nauczyciela. Przedmiotami na lekcji posługujemy się tylko w sposób potrzebny do realizowania bieżącego zadania.

§         Podczas lekcji uczeń może zadać pytania tylko dotyczące bieżącej pracy.

§         Uczeń odpowiada za skutki swojego zachowania, nawet gdy było nieumyślne.

§         Nie wolno przeszkadzać innym w korzystaniu z lekcji.

§         Nauczyciel ucznia oraz uczeń nauczyciela - mogą poprosić o spotkanie poza lekcją w umówionym terminie, na umówiony czas i temat.

Reguły i zasady powinny być określone jednoznacznie i napisane, bądź narysowane czytelnie, w miejscu widocznym w domu i szkole, językiem zrozumiałym dla dzieci na danym poziomie rozwoju. Dzięki współpracy rodziców ze szkołą będą spójne i będą ewaluować w miarę nabywanych doświadczeń.

System oświaty zapewnia w szczególności: dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z opieki psychologicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej. /Art. 1 i 4 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1996, nr 67, poz. 329, nr 106, poz. 496; 1997, nr 28, poz. 153)/.