Prawo_konstytucyjne(2).pdf

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

PRAWO KONSTYTUCYJNE

Skrypt przygotowany pod zagadnienia egzaminacyjne

prof. R.M. Małajnego

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

I. PROBLEMATYKA WSTĘPNA

1. Pojęcie konstytucjonalizmu i jego podział

(wykład)

Elementy składowe:

♣ ogół poglądów dotyczących ustroju państwa (element aksjologiczny – wartościujący)

♣ ogół norm(głównie konstytucyjnych) dotyczących ustroju państwa (element normatywny)

♣ szeroko rozumiana praktyka stosowania konstytucji (element socjologiczny).

Diariusz posiedzeń komisji i tekst konstytucji nie wystarczą do jej uchwalenia. Nie analiza konstytucji, lecz

praktyka potrzebna jest do jej uchwalenia. Potrzeba jest paru lat obowiązywania. Przy opracowywaniu konstytucji

należy dojść do kompromisu.

Podział konstytucjonalizmu:

♣ konstytucjonalizm demokratyczny

♠ angielski

♠ francuski

♠ amerykański

♣ konstytucjonalizm niedemokratyczny

♠ socjalistyczny

♠ nazistowski.

2. Główne zasady konstytucjonalizmu angielskiego

(wykład)

♣ bikameralizm – dwuizbowość Parlamentu (w Anglii: Izba Lordów i Izba Gmin). Za jego początek uznaje

się rok 1265, kiedy to w Londynie zwołano radę królewską, w której zasiedli przedstawiciele różnych

stanów. Jest to symboliczna data powstania Parlamentu, a jego dwuizbowość ustaliła się trochę później.

♣ idea reprezentacji – polega na tym, iż władzy zwierzchniej nie sprawuje bezpośrednio sam naród, ale w

jego imieniu i na jego rzecz sprawują tę władzę przedstawiciele narodu.

♣ system rządów parlamentarnych – w systemie tym obowiązuje trójpodział władzy, jednak organy

władzy ustawodawczej i wykonawczej (w przeciwieństwie do systemu prezydenckiego) ściśle ze sobą

współdziałają. Nadrzędne, lub co najmniej równorzędne stanowisko w stosunku do organów władzy

wykonawczej stanowi parlament. Większość parlamentarna powołuje rząd, który jest od niej zależny i jest

przed nią odpowiedzialny politycznie. Rząd ustępuje po otrzymaniu wotum nieufności w parlamencie.

Funkcje w rządzie i parlamencie mogą być łączone.

3. Główne zasady konstytucjonalizmu francuskiego

(wykład)

♣ idea konstytucji (pisanej - jako ustawy zasadniczej w państwie, pojawiła się w okresie rewolucyjnych

przemian ustrojowych i walki o władzę polityczną w końcu XVIII w. pierwszą konstytucją pisaną była

Konstytucja USA z 1787 r. Najstarszą konstytucją europejską jest polska Ustawa rządowa z 3 maja 1791

r., następnie Konstytucja francuska (także z 1791 r.). Jednakże czynniki uniwersalne, które wpłynęły na

spisanie zasad ustroju politycznego swoje korzenie mają w francuskiej myśli politycznej XVIII w. (poglądy

szkoły prawa natury, teoria podziału władzy w ujęciu monteskiuszowskim).

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

♣ idea suwerenności narodu (twórcami jej byli J. Bodin ( Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej ) i J.J. Rousseau

( Umowa społeczna z 1762). Doktryna russowska oddziaływała na twórców nowoczesnego prawa

publicznego w dobie rewolucji burżuazyjnej we Francji i legła u podstaw zasady wyrażonej w art. 3

Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r. („początek wszelkiej władzy zwierzchniej należy z istoty

swej do narodu”). Zasada ta polega na tym, że władza najwyższa w państwie (władza suwerenna) znajduje

się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli.)

♣ idea praw jednostki (pierwsze dokumenty konstytucyjne odnoszące się do praw jednostki pojawiły się w

średniowiecznej Anglii (np. Wielka Karta Wolności z 1215 r.). Jednakże dokumenty te dotyczyły tylko

niektórych stanów. Całościowe ujęcia pojawić się mogły dopiero w końcu XVIII w., gdy sformułowane już

zostały koncepcje doktrynalne. Pierwszeństwo tym razem przypadło Ameryce (1776 – Wirginia;

Deklaracja Niepodległości z 4 lipca 1776 r.). na kontynencie europejskim rolę podstawową odegrała

Francja – jej Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789 r. do dziś jest traktowana jako

dokument obowiązujący. Francuska Deklaracja wywarła też najsilniejszy wpływ na kształtowanie się

europejskiej myśli konstytucyjnej w następnym stuleciu.)

♣ idea rozdziału władz (znalazła wyraz w art. 16 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r., który

stwierdza, że nie ma konstytucji w takim społeczeństwie, gdzie nie zostały zagwarantowane prawa

jednostki i nie przyjęto zasady podziału władzy. Monteskiusz w „Duchu praw” przedstawił rozwiniętą

zasadę rozdziału władzy.)

Esmein (czyt. Ismę) przydziela idee swojej ojczyźnie.

4. Główne zasady konstytucjonalizmu amerykańskiego

(wykład)

♣ idea federalizmu (państwa składowe delegują niejako część swej suwerenności nowemu państwu przez

siebie powołanemu, państwu nadrzędnemu, jakim jest państwo związkowe.)

♣ idea judicial review

♠ prawo sądów powszechnych do interpretowania prawa z konstytucją włącznie

♠ prawo sądów powszechnych do badania konstytucyjności ustaw

1803r. – Marbury v. Madison; J. Marshall: ktoś musi stać na straży przestrzegania konstytucji a mają być to SĄDY

Od 1920 roku treść ustaw badają trybunały konstytucyjne.

5. Główne zasady konstytucjonalizmu tzw. socjalistycznego

(wykład)

Negacje zasad konstytucjonalizmu demokratycznego,reguł burżuazyjnych.

♣ idea zwierzchnictwa ludu- byli posiadacze i pasożyci społeczni nie wchodzą w kład ludu; lud („lud

pracujący miast i wsi”) – warstwa niższa, naród – bardziej uniwersalny

♣ idea jednolitości władzy państwowej- przeciwieństwo rozdziału władzy, władza ma być tylko w

Parlamencie

♣ system Rad jako system rządów – np. Komuna Paryska.

6. Główne zasady konstytucjonalizmu nazistowskiego

(wykład)

♣ faktyczne połączenie aparatu partyjnego z państwowym (nie rozdzielali ich)

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

♣ zasada „das Fűhrerprinzip” – zasada wodzostwa

Hitler uważał, że tytuły : kanclerz, prezydent, premier są operetkowe i dla siebie wymyślił „wódz”. Został on

kanclerzem gdy Hindenburg zmarł ,a w 1934 roku także prezydentem. Posiadł w swoich rękach władzę

wykonawczą, sądowniczą i ustawodawczą co określa się mianem „wodzostwa”.

7. Pojęcie i przedmiot prawa konstytucyjnego

(książka: prof. W. Skrzydło)

Pojęcie

♣ zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i innych ustawach konstytucyjnych; tworzą one grupę

przepisów wyróżniającą się swoją szczególną mocą prawną – najwyższą w całym systemie prawa

♣ zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-

gospodarczego państwa.

Historia

Termin „prawo konstytucyjne” pojawił się w XVIII wieku we Francji. Podczas rewolucji francuskiej tworzyły się

fundamentalne kategorie nowoczesnego ustroju politycznego. Twórczy Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela

utożsamili to prawo z prawem wolności.

Nazwa ta początkowo oznaczała zespół norm prawnych dotyczących ustroju państwa.

♣ „prawo państwowe”

♠ zespół norm mających za przedmiot uregulowanie podstawowych instytucji ustroju społeczno-

gospodarczego i politycznego

♣ „prawo polityczne”

♠ rozumienie polityki jako całości wiedzy o państwie; przedmiotem norm było określenie ustroju

państwa

♠ specyficzne właściwości tych norm

♣ „prawo parlamentarne”

♠ T. Jefferson: było to prawo, które „rządzi senatem”, złożone z przepisów konstytucji, z reguł działania

senatu, z reguł przestrzeganych w parlamencie angielskim, niezbędnych do kierowania debatą w izbie

♠ szersze znaczenie: normy prawne odnoszące się do kompetencji organizacji i trybu działania

parlamentu; składa się z przepisów konstytucyjnych, ustawowych, regulaminowych i ze zwyczajów,

które mają istotne znaczenie dla działania izby

♠ węższe znaczenie: prawo wewnętrzne parlamentu = regulamin parlamentu; wyraża to tradycyjna

autonomię izby i jej władzę samoorganizacji

Przedmiot

♣ Podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania

♠ do kogo należy najwyższa władza w państwie – władza suwerenna

♠ jaka jest forma i charakter państwa

♣ Podstawy ustroju społeczno – gospodarczego i politycznego państwa

♠ formy własności w państwie, mechanizmy jej ochrony

♠ sposoby organizacji życia gospodarczego i społecznego

Katowice 2008

Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

♠ podstawowe instytucje tego ustroju mające fundamentalne znaczenie dla życia politycznego,

społecznego i gospodarczego państwa

♠ „demokratyczne państwo prawne”

♠ ustrój społeczno – gospodarczy: w Konstytucji PRL z 1952 roku jest własność społeczna jako „główna

podstawa siły gospodarczej i pomyślności narodu”; nie ma takiej kategorii w Konstytucji RP z 1997

roku; art.20 Konstytucji RP z 1997r.: „podstawą ustroju Polski jest społeczna gospodarka rynkowa

oparta na wolności działalności gospodarczej, na własności prywatnej oraz na solidarności, dialogu u

współpracy partnerów społecznych (…)”; wolność działalności gospodarczej i własność prywatna są

podstawą społecznej gospodarki rynkowej jak i własność jest także konstytucyjnym prawem

obywatelskim (Art.64 Konstytucji RP 1997r.).

♣ System organów państwowych

♠ wskazanie struktury organów państwa, trybu ich funkcjonowania oraz ich wzajemnego stosunku do

siebie

♣ Status obywatela w państwie

♠ prawa i wolności obywatela, nakładane na niego obowiązki

♠ procedury ochrony praw i wolności człowieka

♣ Podstawy systemu wyborczego

♠ sposób powoływania organów przedstawicielskich.

8. Prawo konstytucyjne a instytucje polityczne

(wykład)

Prawo konstytucyjne reguluje instytucje polityczne

♣ organy państwowe

♣ partie polityczne

♣ związki zawodowe i wyznaniowe

♣ grupy interesu

♣ organizacje społeczne, młodzieżowe, regionalne, kobiece itd.

Ad.1.

W konstytucji najwięcej jest zamieszczonych informacji o organach państwowych, a mało o innych organach

społecznych.

Ad.2.

Partie polityczne nie rządzą bezpośrednio – rządzą parametrycznie np. partia ma bezwzględną większość w sejmie.

Carl Löwenstein : „partie polityczne działały w próżni” – nie było ich w konstytucji.

Jedna osoba w imieniu każdego klubu poselskiego wypowiada się na temat projektu ustawy.

Pod koniec lat 50’ Turcja i Argentyna dopuściła partie polityczne do treści konstytucji.

Ustawa RFN z 1967 roku stała się wzorem do naśladowania, ponieważ zdelegalizowała partie komunistyczne.

„Szef” uznany jako kierownik partii, klubu .

Dziś rządzą partie polityczne i ma być o nich w konstytucji, ale nie należy ich uprzywilejowywać tzn. wymieniać

nazw.

W 1989 roku następuje „wysyp ustaw” w dawnych państwach socjalistycznych, aby uregulować ich status prawny :

„partia kieruje, rząd rządzi”.

W 1990 roku nastąpiła „polska prowizorka” – polska ustawa o partiach. Przepisy dotyczące zakładania partii były

zbyt liberalne. Na początku skład 10 osób został podniesiony do 1000 osób aby można było założyć partię np. Partia

Eskimosów Polskich.

Katowice 2008

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: