PRAWOZNAWSTWO – nauka o prawie. PRAWO – zespół reguł zachowania, niezależny od sposobu ich powstawania oraz wyrażenia, których cechą charakterystyczną jest to iż są one zagrożone stosowaniem przymusu ze strony państwa.
Trzy płaszczyzny prawa: -> teoria prawa (stosowanie prawa, wykładniki prawa)
-> dogmatyka prawa -> filozofia prawa (co to jest prawo, jakie są rodzaje prawa)Cechy prawa: terytorium, możliwość odwołania się.MORALNOŚĆ – zespół reguł zachowania uznawanych przez człowieka bądź grupę ludzi w pewnym okresie czasu, bądź też zespół reguł zachowania postulowanych przez określoną doktrynę, bądź też zbiór zasad higieny współżycia społecznego. Moralność dzielimy na: -> indywidualistyczna – pojęcie jednostki -> kolektywistyczna – moralność grupy, jest sankcja, ale nie państwowa. jedno prawo = jedno terytorium
Cecha moralności: personalność. GAŁĘZIE PRAWA – mniejsze działy prawa podzielone według danych kryteriów. Kryteria podziału prawa na gałęzie: à prawo publiczne – prawo, które dotyczyło stosunków państwo ó obywatel à prawo prywatne – prawo, które dotyczyło stosunków obywatel ó obywatel Dwa kryterium podziału prawa na gałęzie:
· metoda regulacji stosunków społecznych
Podstawowe gałęzie prawa tego kryterium:
-> prawo cywilne oparte na metodzie cywilno-prawnej -> prawo administracyjne oparte na metodzie administracyjnej -> prawo karne ze względu na szczególny rodzaj sankcji prawnych. Metoda cywilno-prawna (cywilistyczna) opiera się na równości stron. Polega ona na zrównaniu pod względem prawnym pozycji stron w stosunku prawnym, z czym łączy się brak bezpośredniego przymusu ze strony organów państwa.
Metoda administracyjno-prawna opiera się ona władztwie i podporządkowaniu. Pojawia się nadrzędny organ i pozostałe organy oprawne.
· metoda przedmiotu uregulowania
przedmiot regulacji – to czym zajmuje się dana dziedzina prawa.
1. prawo cywilne: zajmuje się stosunkami o charakterze majątkowym, a także wyjątkowo stosunkami o charakterze niemajątkowym. Podstawowy akt prawny to Kodeks Cywilny.
4 części Kodeksu Cywilnego: I część – ogólna II część – prawo rzeczowe: stosunek własność i inne stosunki o charakterze rzeczowymIII część – zobowiązania: prawo umów IV część – prawo spadkowe 2 kolejne gałęzi wchodzące w skład części cywilistyki: V część – prawo rodzinne i opiekuńcze: podstawowy akt prany to Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Zajmuje się stosunkami o charakterze: majątkowym, małżeństwo, pokrewieństwo, opieka, kuratela. VI część – prawo pracy: podstawowy akt prawny to Kodeks Pracy. Zajmuje się stosunkami między pracodawcą a pracownikami.
2. prawo karne: podstawowym aktem prawnym jest Kodeks Karny. Do prawa karnego zaliczane są przepisy określające, jakie zachowania są zabronione lub nakazane i jakie skutki poniosą ci, którzy nie stosują się do ustanowionych zakazów i nakazów.
3 części Kodeksu Karnego: I część – ogólna: zasada odpowiedzialności karnej, kary oraz środki kary, zasada wymiany kary, środki z poddaniem sprawcy prób, zasady przedstawienia, zatarcie skazania. II część – ogólna III część – wojskowa. Kodeks Karny zawiera przepisy o charakterze stosunku karno-prawne. KTO -> CZYN -> SANKCJA
3. prawo administracyjne: zajmuje się wszystkimi stosunkami gdzie pojawia się państwo mające charakter władczy. Skupia przepisy normujące organizację i działalność organów państwowych, stosunki między organami państwa a obywatelami oraz stosunki między samymi organami państwa.
4. prawo konstytucyjne: podstawowy akt prawny – Konstytucja. Obejmuje ono przepisy określające ustrój polityczny państwa , strukturę, kompetencje i reguły działania aparatu państwowego, podstawowe obowiązki i uprawienia obywateli oraz zasady wyborów do organów przedstawicielskich.
prawo cywilneprawo karne prawo administracyjne prawo konstytucyjne
5. prawo postępowania karnego: podstawowy akt prawny – Kodeks Postępowania Karnego. W skład tego prawa wchodzą przepisy normujące tryb rozstrzygania spraw karnych, właściwość sądów karnych, prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w postępowaniu sądowym.
6. prawo cywilne procesowe: podstawowy akt prawny – Kodeks Postępowania Cywilnego. Zawiera ono przepisy normujące tryb rozstrzygania cywilnych sprawa spornych i niespornych, właściwość sądów oraz innych organów rozstrzygających sprawy należące do prawa cywilnego, wykonywanie orzeczeń wydanych w sprawach cywilnych itd.
7. prawo administracyjne procesowe -postępowanie administracyjne: podstawowy akt prany to Kodeks Postępowania Administracyjnego i Ustawa o sądach administracyjnych.
prawo postępowania karnego
Prawo cywilne procesowe
Prawo postępowania administracyjnego
8. prawo gospodarcze: dzielimy je na:
1. prawo gospodarcze handlowe, które obejmuje: - prawo spółek handlowych (KSA) - prawo papierów wartościowych- prawo umów w obrocie handlowym (KC)
2. prawo gospodarcze publiczne: zajmuje się stosunkami gdzie państwo w sposób władczy wkracza w stosunki gospodarcze. Aktem prawnym jest Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.
9. prawo rolne: do prawa tego kwalifikowane są przepisy normujące własność i użytkowanie ziemi na cele rolnicze, przemysłowe i inne.
10. prawo finansowe: zwane też jest skarbowym. Normuje gospodarkę państwa, tj. procesy gromadzenia i wydatkowania pieniędzy przez państwo. Przepisy te ustanawiają podatki i daniny na rzecz państwa, regulują działalność organów finansowych, system bankowo-pożyczkowy itp.
prawo gospodarcze prawo rolne prawo finansowe
11. prawo międzynarodowe publiczne: podmiotem tego prawa są państwo oraz państwa i organizacje międzynarodowe.
12. prawo międzynarodowe prywatne: gałąź prawa, która dotyczy szeroko rozumianej działalności cywilistyki w sytuacjach w których pojawia się tzw. element obcy czyli albo strona stosunku jest obcokrajowcem albo przedmiot stosunku jest poza granicami albo skutki sięgają poza granice kraju.
13. prawo kanoniczne: twórcą tej gałęzi prawa jest Kościół a nie państwo, poddanie się temu prawu jest dobrowolne. Obowiązuje ono w Kościele katolickim, normuje obowiązki wiernych, hierarchiczny ustrój władz Kościoła, jego nauczycielskie i uświęcające zadania, oraz stanowi o karach stosowanych przez Kościół .
WNIOSEK: podział przedmiotu prawa jest zawodny. Nie ma nieładnego podziału prawa na gałęzie. SĄDOWNICTWA: Dwie cechy sądownictwa: à instancyjność: system sądownictwa jest co najmniej dwuinstancyjny według Konstytucji RP à niezawisłość sędziowska: polega ona na tym, iż sąd wydający orzeczenie podlega ustawą. Prawomocne orzeczenie – orzeczenie takie od którego nie przysługuje stronom możliwość odwołania w toku instancji. Może się ono uprawomocnić jeżeli: * strony nie wniosły apelacji * jeżeli tok instancji został wyczerpany. Budowa Sądów Powszechnych: Sąd Rejonowy – Sąd I instancji Sąd Okręgowy Sąd Apelacyjny Sąd Rejonowy: - Wydział Karny- Wydział Cywilny - Wydział Rodzinny i nieletnich - Sąd Pracy - Sąd Grodzki - Wydział Ksiąg wieczystych - Wydział Krajowego Rejestru Sądowego - Wydział Gospodarczy Sąd Okręgowy – może być Sądem I instancji jeżeli: - wartość sporu przekracza 750tys. : prawo cywilne - zagrożenie 3 lata pozbawienia wolności: prawo karne.
Sąd Administracyjny: Wojewódzki Sąd Administracyjny – Sąd I instancji Naczelny Sąd Administracyjny (w Warszawie) – Sąd II instancji. * 7 dni przysługuje na złożenie uzasadnienia wyroku * od daty doręczenia do nas uzasadnienia przez Sąd przysługuje nam 14 dni na złożenie apelacji.
WYPOWIEDZI:
v wypowiedzi posiadające wartość logiczną tzw. zdania w sensie logicznym – są to takie wypowiedzi i tylko takie, którym można przyporządkować wartość prawdy bądź fałszu. „prawda” i „fałsz” nazywane są wartościami logicznymi. Zdania w sensie logicznym są zdaniami o postaci: „A jest B”, a więc zdaniami opisującymi, czyli stwierdzającymi, że tak a tak jest albo że tak a tak nie jest.
v wypowiedzi nie posiadające wartości logicznej
Ø oceny – są to wypowiedzi, które wskazują stosunek wypowiadającego się do pewnego stanu rzeczy (jego aprobatę bądź dezaprobatę)
Ø dyrektywy – inaczej reguła, norma, wskazówka, zasada, przepis. Wszystkie dyrektywy to akty werbalne, które wpływają na zachowanie się ludzi.
Oceny dzielimy na:
o oceny zasadnicze (inaczej oceny właściwe) – w ocenach tych oceniamy dany przedmiot „dla niego samego” bez względu na relacje do innych przedmiotów.
o oceny instrumentalne (inaczej utylitarne) – są to takie oceny w których oceniamy dany przedmiot jako „dobry środek do…”, czy też ze względu na skutki, które powodują.
WYPOWIEDZI PERFORMATYWNE – są to takie wypowiedzi, które przez samo ich sformułowanie stają się aktami illokującymi, czyli kształtują rzeczywistość.
Wypowiedzi performatywne kwalifikujemy w kategoriach czy zamierzony stan przez wypowiadającego zostanie osiągnięty czy też nie. 4 warunki fortunności wypowiedzi performatywnej:
§ treść wypowiedzi musi wynikać z użytego w niej słownictwa i jej struktury syntaktycznej
§ osoba wypowiadająca się musi być uprawniona do sformułowania wypowiedzi a owa wypowiedz musi zostać sformułowana w określonych warunkach
§ warunek szczerości
§ warunek istotności – wypowiadający musi poinformować osoby do których wypowiedź jest skierowana o jej sile illokucyjnej.
Wypowiedzi performatywne dzielimy na:
1) wypowiedzi, które posiadają tzw. czasownik performatywny, a ów czasownik to np. „musi”, „powinien”
2) wypowiedzi, które zdawałyby się, że są sformułowane w formie oznajmującej w czasie teraźniejszym ale w istocie jest to stan, który wypowiadający się zamierza osiągnąć.
INKORPORACJA – jest to zebranie dotychczas obowiązujących w danej dziedzinie przepisów prawa (aktów prawnych) w jeden zbiór. Nie dokonujemy w aktach prawnych żadnych zmian. Istnieje ewentualna możliwość usunięcia przestarzałych, nieobowiązujących przepisów lub wprowadzenie zmian o charakterze redakcyjnym. KODYFIKACJA – jest to stworzenie od początku (od nowa) aktu prawnego normującego daną dziedzinie prawa. Kodeks – wynik kodyfikacji.
4 cechy kodeksu:
· powinien być aktem wyłącznym – czyli jedyny w danej dziedzinie
· powinien być aktem wyczerpującym – czyli powinien zawierać całą materię z danej dziedziny prawa
· powinien być aktem niesprzecznym – czyli nie powinno być w nim przepisów wykluczających się wzajemnie
· powinien być aktem jednolicie terminologicznym.
Za twórcę terminu ‘kodyfikacja’ uważa się Jeremiego Benthama, który użył tego terminu w jednej ze swoich prac. PRZEPIS PRAWNY – jest to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący bądź narzucający sposób postępowania , formalnie wyodrębniony w tekście prawnym jako artykuł, paragraf, ustęp lub jako zdaniokształtny fragment artykułu, paragrafu albo ustępu. Przepisy prawa są ustanawiane mocą tzw. Generalnych normatywnych aktów prawnych (mocą konstytucji, ustaw, rozporządzeń). 3 cechy przepisu prawnego:
ü każdy przepis prawa to zdaniokształtny zwrot językowy
ü każdy przepis prawa zawiera regułę zachowania czyli nakazuje, zakazuje bądź dozwala czyli uprawnia pewne zachowania
ü przepisy prawa zawarte są w jednostkach redakcyjnych, inaczej zwane są one też jednostkami systematycznymi aktów prawnych.
Kodeks – paragraf ustawa – ustęp
Rozporządzenia – paragraf Preambuła – nie ma jednostki normatywnej. Budowa przepisu prawa
2 elementy struktury przepisu prawa:
Ø poprzednik: zawarte są w nim pewne okoliczności, które mają znaczenie prawne czyli okoliczności prawnie doniosłe czyli takie z którymi przepis prawa wiąże skutki prawne i te okoliczności nazywamy faktem prawnym.
Ø następnik: są to skutki owych aktów prawnych. Mogą to być: obowiązki (nakaz bądź zakaz), uprawnienia, uprawnienia i obowiązki, sankcje.
Funktor normotwórczy – np. musi, powinien. Jest to odpowiedni zwrot językowy, wiążący w zdaniokształtną całość obydwa wyróżnione człony przepisu prawa. np. art. 77 k.p.k. Oskarżony może mieć nie więcej niż 3 obrońców.
Przepisy dzielimy na:
ü przepisy ius cogens: czyli bezwzględnie stosowane. Są to przepisy prawa, których stosowanie nie może zostać w żaden sposób wyłączone w drodze oświadczeń woli podmiotu prawa. W sytuacjach unormowanych przez przepisy o charakterze iuris cogentis podmioty prawa nie mają zatem żadnej możliwości wyboru sposobu zachowania się, musza zachowywać się tak, jak przepisy te postanawiają. Przykładem takiego przepisy jest art. 119 kc. : „Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.” (Nie mogą … )
ü przepisy ius dispositivum: czyli względnie stosowane. Przepisy te znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy podmioty prawa nie złożyły oświadczeń woli w tym zakresie bądź nie doszły do porozumienia bądź zaistniał między nimi spór. Przykładem jest art. 455 k.c. : „Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony … świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika przez wierzyciela do jego wykonania.”
Z czego mogą pochodzić relacje między stosunkami?: a) oświadczeń woli stron b) przepisów ius cogens c) przepisów ius dispositivum (gdy brak oświadczenia woli…)
Ze względu na adresata przepisy prawa dzielimy na:
- indywidualne: nadawane są one poszczególnym podmiotom i osobom. Adresat określony jest nazwa indywidualną. - generalne: odnoszą się do każdego podmiotu lub każdej osoby wykazującej określone cechy. Adresat określony jest nazwą generalną. Ze względu na charakter zachowania: * abstrakcyjne: przepisem abstrakcyjnym nazywamy taki przepis, który normuje zachowania powtarzalne w rodzajowo określony sposób. * konkretne: przepisem konkretnym nazywamy taki przepis, który adresatowi wyznacza w wyróżnionych okolicznościach jednorazowe zachowanie się. Przepis odsyłający – jest to przepis bądź w zakresie faktu prawnego, bądź w zakresie skutków prawnych, bądź w zakresie faktu prawnego i skutków pranych odsyła do innego przepisu już istniejącego. Przepis blankietowy – są to przepisy, które pozostawiają jakiś zakres do uzupełnienia. Najczęściej się z nimi spotykamy w przypadku przepisów, które określają sankcje przy czy zachowania do których odnosi się owa sankcja mogą zostać uzupełnione czy dookreślone przez kompetentny organ administracji. Nie ma współistnienia między przepisem blankietowym a przepisem uzupełniającym. Podział przepisów, w którym brane są pod uwagę: adresat przepisu i normowane zachowania: * przepisy ogólne – są to takie przepisy, których adresaci są określeni za pomocą nazw ogólnych, ponadto przepis znajduje zastosowanie w więcej niż jednym przypadku, gdyż dotyczy zachowań powtarzalnych. * przepisy jednostkowe – nazywane są te reguły zachowania, które imiennie oznaczonemu adresatowi wskazują jednorazowy sposób zachowania się. Przepisy takie zawarte są w wyrokach sądowych i decyzjach administracyjnych. Przepisy proste – nazywane są te przepisy prawa, które określają skutki prawne jednego tylko „stanu faktycznego”, jednego faktu prawnego. Np. art. 278 § ...
mbenio85