Socjologia jest to nauka, która zajmuje się problematyką państwa, funkcjonowaniem, przekształcaniem i zanikiem zbiorowości, funkcjonowaniem jednostki w społeczności, wzajemnych relacji między jednostką a zbiorowością i między samymi zbiorowościami.
Po raz pierwszy, w 1837 r. sformułowano założenia tej nauki. Comt’e – napisał dzieło pod tytułem “Socjologia”. Socjo – towarzysz, stowarzyszony, logo – słowo, nauka
Ludzkość tymi problemami zajmowała się dużo wcześniej, ale dopiero wtedy wyodrębniono socjologie jako naukę.
Socjologia dzieli się na dwie części: socjologie ogólną i szczegółową.
Socjologia ogólna zwana także teoretyczną zajmuje się podstawowymi pojęciami, teoriami i hipotezami badawczymi. Rozwija ona cztery podstawowe teorie dotyczące: struktur społecznych, zmian lub rozwoju społecznego, zachowania społecznego zbiorowości oraz zachowania społecznego jednostki.
Socjologia szczegółowa zwana także empiryczną zajmuje się badaniem tylko pewnego fragmentu, aspektu zbiorowości ludzkiej. Socjologia szczegółowa dzieli się obecnie na ponad trzydzieści subdyscyplin tj. socjologia pracy, religii, kultury, medycyny, wsi i rolnictwa, miasta itd.
Socjologia praktyczna jak opisuje Jan Szczepański jest to funkcjonująca w społeczeństwie wiedza dotycząca tego, czym socjologia jako nauka się zajmuje, którą każdy przeciętny człowiek posiada. Występują trudności z uprawianiem socjologii, gdyż jest to nauka, a społeczność zajmuje się problemami życia codziennego, każdy z nas ma swoje zdanie na dany temat. W większości jednak wiedza ta oparta jest na stereotypach i dlatego socjologia ma ukazywać w społeczeństwie naukowe podejście do wiedzy w tej materii.
Kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom
Kultura pojawia się we wszystkich aspektach życia społecznego. Człowiek zaspakajając nawet typowo biologiczne potrzeby stosuje odpowiednie wzorce kulturowe. Spożywanie posiłków, religia, odpowiednie wzorce zachowań, wszelakie sposoby zaspakajania potrzeb, to wszystko tworzy kulturę, która z kolei w ogromnym stopniu wpływa na życie społeczne. Pod wpływem kultury człowiek staje się z istoty ludzkiej istotą społeczną, co jest zgodne z tezą, że człowiek nie rodzi się ludzkim, lecz staje się nim w procesie wychowania. Ten mechanizm wpływu kultury na jednostkę nazywamy socjalizacją. Jest to najważniejszy, ale nie jedyne taki mechanizm. Obok niego występują jeszcze trzy inne tj. ustanawianie systemów wartości i kryteriów je określających, ustalanie wzorców zachowania i postępowania, konstruowanie modeli (ideałów) zachowań, instytucji i systemów. Socjalizacja poza społeczeństwem, a co za tym idzie bez kultury nie była by możliwa. Wpaja ona dyscyplinę, rozbudza aspiracje, dostarcza wiedzy i uczy ról społecznych
Jaźń jest to obraz samego siebie. Jednostka zastanawiając się nad samym sobą widzi się, zależnie od “społecznego zwierciadła” w czterech wersjach, czyli jaźniach:
1. Pierwiastkowa jest to obraz samego siebie, który mamy niezależnie od wpływów z zewnątrz
2. Fasadowa jest to obraz samego siebie, który pokazujemy na zewnątrz
3. Odzwierciedlona to, jaki jestem w świetle wypowiedzi innych
4. Zobiektywizowana to suma wiedzy, mądrości i doświadczenia, które dana jednostka zdobyła w procesie socjalizacji – najbardziej trafne spojrzenie na samego siebie i swoją globalną ocenę.
Więź społeczna jest to ogół stosunków, połączeń i zależności skupiających jednostki w zbiorowości ludzkie. Więź społeczna prowadzi do powstania zbiorowości społecznej.
Składniki więzi społecznej:
Czynniki obiektywno-formalne (do końca XVIII w)
1 Więzi polityczne
2 Więzi kościelne
Ludzie łączą się według poglądów i wiary
Czynniki spontaniczno – subiektywne (obecnie) – tą stroną zajmują się głównie psychologowie społeczni zajmujący się identyfikacją jednostki z grupą lub innym typem zbiorowości. Więź społeczna jest zjawiskiem ulegającym częstym i znacznym modyfikacjom w krótkim niekiedy okresie. Cechuję ją zróżnicowana intensywność i trwałość, ale zawsze musi posiadać przynajmniej jeden z poniższych komponentów:
Styczność przestrzenna ,Styczność i łączność psychiczna,Styczność społeczna ,Wzajemne oddziaływanie
,Wzory działań społecznych , Organizacja społeczna
Kontrolą społeczną nazywamy występujący w każdej zbiorowości skomplikowany, lecz nie skodyfikowany system oddziaływań na zachowania jednostek i zbiorowości realizowany w celu doprowadzenia do zgodności tych zachowań z zachowaniami oczekiwanymi ze względu na ich przydatność dla danej zbiorowości.
Mechanizmy kontroli społecznej:
1. Psychospołeczne (samokontrola).
2. Materialno – społeczne oddziaływanie zbiorowości na jednostkę.
3. Zwyczaj – jest to pewien sposób zachowania przyjęty przez zbiorowość lub jednostkę, który nie podlega ocenom.
4. Obyczaj – wyznacznik kontroli społecznej, sposób zachowania, z którym wiążą się poważne oceny
Czasem trzeba zrezygnować ze zwyczaju na rzecz obyczaju.
Kontrola jest ważną drogą stosowaną dla zapewnienia integracji normatywnej. Obejmuje ona system działań podejmowanych przez właściwe instytucje danej grupy, zmierzające do unifikacji zachowań członków grupy z systemem obowiązujących norm przez stosowanie odpowiedniego systemu nagród i kar.
Gdy łamiemy obyczaj to mamy do czynienia z sankcjami.
Sankcja – pozytywna bądź negatywna reakcja otoczenia na zachowanie się jednostek w sytuacjach społecznie doniosłych.
Podział sankcji:
1. Pozytywne – nagrody
Negatywne – kary
2. Formalne – dokładne określenie kary (to nie przepis)
Materialne
4. Ze względu na treść i charakter
· Prawne
· Etyczne – pojęcia dobro – zło
· Satyryczne – reakcje ośmieszające
· Religijne – są wartości religijne np. grzech, kara
Kontrola społeczna jest kontrolą formalną, gdy jej funkcjonowanie określone jest regułami i przepisami grupy. Współistnieje z nią kontrola nieformalna, sprawowana przez tzw. opinie publiczną.
Instytucja społeczna jest to osoba lub grupa osób wyłoniona ze zbiorowości i wyposażona w odpowiednie właściwości (atrybuty) pozwalające na zaspakajanie potrzeb tej zbiorowości (np. sąd, kościół, szkoła).
Instytucje społeczne są konsekwencją dłużej trwających stosunków społecznych i ich petryfikacji. Stanowią one kolejny komponent i etap rozwoju więzi społecznych. Zinstytucjonalizowanie społeczno-kulturowych mechanizmów zaspakajania potrzeb i wzorców zachowań zapewnia im istnienie, gdy wygaśnie ludzka inicjatywa i chęć do odpowiednich działań. Instytucje społeczne umożliwiają człowiekowi zaspokajanie potrzeb, regulują jego działanie, zapewniają ciągłość życia zbiorowego i integrują ludzi podtrzymując między nimi więź społeczną, która stanowi elementarny warunek życia zbiorowego
Możemy przeprowadzić następujący podział instytucji wg różnych kryteriów:
2. Formalne – utworzone prawnie i ich działalność jest uregulowana przepisami, np. szkoł...
mbenio85