NOTATKI+Z+HISTORII+POWSZECHNEJ+XX+w+cz.2.doc

NOTATKI Z HISTORII POWSZECHNEJ XX w. cz.2

System sojuszy państw niedemokratycznych w latach 30. i 40. XX wieku

Temat nr 26

·          układ włoski-niemiecki 1936

o         podpisany pomiędzy Hitlerem i Mussolinim

o         deklaracja pomocy dla nacjonalistów generała Franco w Hiszpanii

o         w zamian za zaakceptowanie włoskiego ataku na Etiopię Włochy obiecały popierać niemieckie dążenia do odzyskania kolonii

o         ustalono wspólny program zwalczania komunizmu

·          pakt antykominternowski

o         zawarty w 1936 roku przez Niemcy i Japonię do wspólnej walki ze zorganizowaną działalnością Międzynarodówki Komunistycznej

o         w 1937 roku przyłączyły się Włochy

o         w latach 1937-1940 do paktu przyłączyły się Hiszpania, Węgry, Bułgaria, Rumunia i Słowacja

·          pakt stalowy

o         formalny sojusz niemiecko-włoski o charakterze polityczno militarnym z 1939 roku

o         wzajemna przyjaźń

o         nienaruszalność granic i integralność terytoriów obu państw

o         wzajemna pomoc w wypadku zagrożenia interesów którejkolwiek ze stron

·          Pakt Trzech (pakt berliński)

o         trójstronny układ polityczno-wojskowy zawarty przez III Rzeszę, Włochy i Japonię

o         zakładał podział stref wpływów – Niemcy otrzymać mieli Europę, Włochy Bałkany i Afrykę, Japonia Daleki Wschód

o         w latach 1940-1941 do paktu przyłączyły się Bułgaria, Węgry i Rumunia

o         każda z podpisujących stron obiecywała sobie pomoc gospodarczą, ekonomiczną, polityczną i militarną

Reżimy satelickie i okupacyjne

Temat nr 28

·         Węgry

o        od 1920 roku monarchia konstytucyjna z regentem admirałem Miklosem Horthym na czele

o        przez cały okres międzywojenny Węgry dążyły do rewizji pokoju z Trianon, na mocy którego utraciły 73% terytorium

o        kolejni premierzy Gombos i Daranyi we współpracy z Niemcami widzieli możliwość odzyskania utraconych terytorów

o        dzięki poparciu III Rzeszy premierowi Imrediemu udało się doprowadzić do rewizji postanowień z Trianon:

§         I arbitraż wiedeński

·         2 XI 1938

·         rozsądzony przez Ribbentropa i Ciano

·         przyznanie Węgrom południowej Słowacji z Koszycami i Rusi Zakarpackiej

§         II arbitraż wiedeński

·         30 VIII 1940

·         przyznanie Węgrom Siedmiogrodu

o        w zamian za poparcie Niemiec w kwestii Siedmiogrodu premier Teleki Pal przystąpił do Paktu Trzech

o        po przejęciu władzy przez Horthyego Pal popełnił samobójstwo, a Węgry zacieśniły współpracę z Hitlerem, którą zakończyło dopiero wkroczenie Rosjan, mimo że Horthy usiłował zawrzeć separatystyczny pokój z aliantami

·         Rumunia

o        król Karol II miał nastawienie prozachodnie, popierał Polskę i zdelegalizował działającą w Rumunii faszystowską Czarną Gwardię

o        po klęsce Polski i Francji król został zmuszony do zbliżenia z Niemcami, tym bardziej że na mocy porozumienia Ribbentrop-Mołotow ZSRR zagarnął Bukowinę

o        w wyniku arbitraży wiedeńskich i tzw. traktatu z Krajowej Rumunia utraciła Siedmiogród na rzecz Węgier i Dobrudżę na rzecz Bułgarii

o        utrata Siedmiogrodu spowodowała abdykację króla Karola II i przejęcia władzy przez dowodzącego armią generała Iona Antonescu – Rumunia wystawiła najliczniejszą armię posiłkową do wojny z ZSRR oraz silnie gospodarczo wspomogła III Rzeszę, przystąpiła do paktu antykominternowskiego i Paktu Trzech

o        w obliczu klęski III Rzeszy pod przewodnictwem króla Michała I dokonano przewrotu i aresztowano Antonescu – Rumunia przeszła na stronę aliantów i wypowiedziała wojnę III Rzeszy

·         Bułgaria

o        w wyniku II arbitrażu wiedeńskiego oraz tzw. traktatu z Krajowej Bułgaria dzięki niemieckiemu poparciu odzyskała w 1940 roku od Rumunii Dobrudżę

o        armia bułgarska wzięła w 1941 roku udział w wojnie na Bałkanach po stronie III Rzeszy, brała również udział w wojnie z ZSRR

o        w 1943 roku umarł car Borys III, a na tron wstąpił carewicz Symeon II, wówczas 6-letni

o        władzę w kraju sprawowali de facto faszyści aż do zajęcia Bułgarii przez wojska ZSRR

·         Norwegia

o        kolaboracja organizowana przez Vidkunga Quislinga, który w latach 1933-1939 kontaktował się z Alfredem Rosenbergiem i Adolfem Hitlerem, a w przededniu niemieckiego ataku na Norwegię zdradził i przekazał hitlerowcom plany norweskiej obrony

o        po zwycięstwie Niemiec stanął na czele Partii Jedności Narodowej, a 1 II 1942 został premierem Norwegii, prowadząc politykę całkowitej uległości wobec Niemców

o        po wojnie schwytany i skazany na karę śmierci, stracony w VI 1945

·         Francja

o        22 VI 1940 roku Petain podpisał rozejm z Niemcami i na mocy porozumienia utworzył na południu strefę niezależną z siedzibą rządu (m.in. Darlan, Laval) w Vichy

o        osądził poprzednich premierów i dygnitarzy państwowych, prowadził politykę całkowitej uległości wobec Niemców

o        rząd w Vichy zwalczał de Gaulle’a, ruch oporu, współpracował przy eksterminacji Żydów

o        po wkroczeniu wojsk niemieckich na nieokupowane ziemie francuskie w XI 1942 Petain zdobył się tylko na protest, nie podając się do dymisji – aresztowali go Niemcy w 1944 roku

·         Słowacja

o        w wyniku osłabienia Czech w IX 1938 roku zgodzono się na federalizm państwowy – w Bratysławie powołano rząd z ks. Jozsefem Tiso na czele

o        w III 1939 po zajęciu przez Hitlera Pragi z inicjatywy Niemiec Słowacja ogłosiła niepodległość i opowiedziała się po stronie Niemiec, uznając ich supremację militarną i polityczną

o        ks. Tiso starał się wykorzystać zakres autonomii i na Słowacji ludziom żyło się stosunkowo najlżej i najbezpieczniej ze wszystkich krajów satelickich

o        w wyniku arbitraży wiedeńskich Słowacja straciła na rzecz Węgier Ruś Zakarpacką i Słowację Południową z Komarnem i Koszycami

o        wraz z wypowiedzeniem wojny ZSRR na Słowacji wzrosły tendencje antyniemieckie, a w 1944 roku wybuchło nawet powstanie, które zostało jednak stłumione – Słowacja pozostała w obrębie wpływów niemieckich aż do wkroczenia wojsk radzieckich

Kolaboracja i ruch oporu w czasie II wojny światowej

Temat nr 29

·         ruch oporu – narodowowyzwoleńczy i antyfaszystowski ruch antuokupacyjny, który rozwinął się w czasie II wojny światowej i skierowany był przeciw hitlerowskiej okupacji

o        najwcześniej powstał w Polsce i w Czechosłowacji, potem w krajach kolejno zajmowanych przez Niemcy – Danii, Norwegii, Belgii, Holandii, Luksemburgu, Francji, Grecji, Jugosławii i na ziemiach ZSRR – we Włoszech, Bułgarii, Słowacji, Węgrzech i Rumunii był on formą oporu wobec faszystowskiego rządu

o        na terenie Europy zachodniej większość ruchów oporu korzystała z pomocy brytyjskiego SOE i realizowała jego polecenia

o        elementami wspólnymi dla wszystkich cywilnych ruchów oporu w Europie było: bojkotowanie prasy i świąt okupacyjnych, słuchanie radia BBC, drukowanie i kolportowanie prasy podziemnej, absencja i łamanie dyscypliny pracy, umieszczanie na murach i płotach napisów antyniemieckich, wywiad polityczny i wojskowy na rzecz aliantów

o        charakterystyka działań ruchu oporu w poszczególnych krajach:

§         Czechosłowacja:

·         strajki i sabotaże w miejscach pracy

·         udany zamach na Reincharda Heydricha z SS

·         działalność partyzancka

·         powstania w Pradze i na Słowacji w przededniu wejścia wojsk radzieckich

§         Dania:

·         działalność partyzantki zmusiła hitlerowców do ogłoszenia stanu wyjątkowego

·         spontaniczne manifestacje z okazji świąt narodowych

·         wybitne postacie: Hans Christian Hansen

§         Norwegia:

·         zatapianie niemieckich okrętów w fiordach

·         działalność partyzancka

·         spontaniczne manifestacje z okazji świąt narodowych

§         Belgia:

·         działalność partyzancka

·         spontaniczne demonstracje z okazji świąt narodowych

·         pomoc zestrzelonym pilotom alianckim

§         Holandia:

·         działalność partyzancka

·         pomoc w operacji Market-Garden

·         pomoc zestrzelonym pilotom alianckim

§         Luksemburg:

·         bojkot referendum w sprawie przyłączenia Luksemburga do III Rzeszy

§         Francja:

·         działalność partyzancka

·         pomoc podczas operacji Overlord

·         ruch oporu organizowany przez Jeana Moulina

·         spontaniczne demonstracje z okazji świąt narodowych

·         wydawanie prasy podziemnej w ogromnych ilościach

·         przechowywanie zabytków kultury

·         powstania w Paryżu i Marsylii

·         wybitne postacie: Jean Moulin, Herve Bazin, Andre Malraux

§         Grecja:

·         działalność partyzancka

·         rywalizacja partyzantki komunistycznej z narodową

§         Jugosławia:

·         regularna wojna i wyzwolenie znacznej części kraju przez partyzantów Josipa Broz Tity

·         wsparcie udzielone Ticie przez Amerykanów i Brytyjczyków umożliwiło im rozprawienie się z czetnikami – inną formacją partyzancką

§         Węgry:

·         forma oporu wobec władz faszystkowskich

·         wybitne postacie: Arpad Goncz

§         Rumunia:

·         forma oporu wobec rządów faszystowskich generała Antonescu

·         aktywność partyzantki komunistycznej

§         tereny ZSRR

·         działalność UPA

·         partyzantka wykonująca polecenia sztabu radzieckiego

§         Włochy:

·         pomoc przy zdobywaniu miast przez aliantów

·         złapanie i zamordowanie Mussoliniego

·         wybitne postacie: Alcide de Gasperi, Pietro Badoglio

o        w wielu krajach Europy rywalizowały ze sobą partyzantki komunistyczna i prawicowa

o        w szczytowym momencie w armiach podziemnych w Europie służyło ponad 5 milionów ludzi

·         kolaboracja – dobrowolna współpraca z siłami okupującymi i działanie na szkodę własnego państwa i narodu

o        w formie urzędowej kolaboracja z okupantem istniała właściwie w trzech tylko krajach Europy:

§         Norwegia

·         kolaboracja organizowana przez Vidkunga Quislinga, który w latach 1933-1939 kontaktował się z Alfredem Rosenbergiem i Adolfem Hitlerem, a w przededniu niemieckiego ataku na Norwegię zdradził i przekazał hitlerowcom plany norweskiej obrony

·         po zwycięstwie Niemiec stanął na czele Partii Jedności Narodowej, a 1 II 1942 został premierem Norwegii, prowadząc politykę całkowitej uległości wobec Niemców

·         po wojnie schwytany i skazany na karę śmierci, stracony w VI 1945

§         Francja

·         22 VI 1940 roku Petain podpisał rozejm z Niemcami i na mocy porozumienia utworzył na południu strefę niezależną z siedzibą rządu (m.in. Darlan, Laval) w Vichy

·         osądził poprzednich premierów i dygnitarzy państwowych, prowadził politykę całkowitej uległości wobec Niemców

·         rząd w Vichy zwalczał de Gaulle’a, ruch oporu, współpracował przy eksterminacji Żydów

·         po wkroczeniu wojsk niemieckich na nieokupowane ziemie francuskie w XI 1942 Petain zdobył się tylko na protest, nie podając się do dymisji

·         w 1944 roku w obliczu alianckiej inwazji na Francję został przez Niemców uwięziony i przewieziony do Sigmaringen

§         Ukraina

·         zbrojne oddziały ukraińskie, między innymi „własowcy” i SS „Galizien”

Powstanie Wielkiej Koalicji

Temat nr 30

·          powstanie Wielkiej Koalicji stało się możliwe po ataku Niemiec na ZSRR i japońsk...