Administracja (łac. administrare - być pomocnym) to zorganizowana działalność realizowana przy pomocy określonego aparatu i zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów. Działalność taka, obejmująca zakres spraw o charakterze publicznym, nazywana jest administracją publiczną. Jednak termin „administracja publiczna” definiuje się na wiele sposobów i na różnych płaszczyznach, np. w ujęciu przedmiotowym (zakres realizowanych spraw) lub podmiotowym (organy tworzące administrację publiczną). Mimo to najczęściej spotyka się definicje mieszane obejmujące ujęcie podmiotowo-przedmiotowe administracji publicznej. Według jednej z takich definicji administracja publiczna to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach. Tak jak wiele jest definicji administracji publicznej, tak istnieje wiele jej podziałów. Jeden z nich to podział administracji publicznej zastosowany przez prof. Jana Bocia na:
· administrację rządową,
· administrację samorządową,
· administrację państwową (do której należą jednostki organizacyjne nie będące częściami składowymi ani administracji rządowej ani administracji samorządowej).
Powyższy podział administracji publicznej znajduje swoje uzasadnienie również w pragmatyce urzędniczej. Obecnie status pracowniczy osób zatrudnionych w administracji publicznej regulują przede wszystkim trzy różne ustawy. Do pracowników administracji samorządowej zastosowanie ma ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych, sytuację prawną osób zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych w administracji rządowej, czyli członków korpusu służby cywilnej reguluje ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej. Natomiast do pozostałych urzędników państwowych stosuje się przede wszystkim ustawę z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.
Administrację samorządową ukształtowano w Polsce na 3 szczeblach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Organy każdej jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania publiczne na obszarze własnej właściwości miejscowej. Samorząd terytorialny wykonuje kompetencje niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych w celu zaspokojenia potrzeb ludzi zamieszkujących obszar działania danej jednostki organizacyjnej. Do organów samorządu terytorialnego należą:
· organy stanowiące:
o sejmik województwa,
o rada powiatu,
o rada gminy.
· organy wykonawcze:
o marszałek i zarząd województwa,
o starosta i zarząd powiatu,
o wójt (burmistrz, prezydent).
Pomimo tego, że niekiedy administracja państwowa jest utożsamiana z administracją rządową i odwrotnie, to celowe i logiczne wydaje się wyodrębnienie osobnej administracji państwowej, w której obręb nie wchodzi administracja rządowa. Obecnie do jej organów – za prof. Bociem – można zaliczyć m.in.:
· Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
· organy Najwyższej Izby Kontroli,
· Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,
· Rzecznika Praw Obywatelskich,
· Krajową Radę Sądownictwa,
· organy Narodowego Banku Polskiego, w tym Krajową Radę Polityki Pieniężnej,
· centralne organy administracji podległe Sejmowi.
Z kolei administrację rządową można podzielić, ze względu na zakres jej działania, na administrację rządową centralną (Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie oraz centralne organy administracji rządowej) oraz na administrację rządową terenową (wojewoda i podległe mu służby, organy administracji niezespolonej). Organy administracji rządowej centralnej obejmują swoim zasięgiem całe terytorium kraju, natomiast organy administracji rządowej terenowej działają tylko na ściśle określonym terytorium. W przypadku administracji rządowej terenowej można wyróżnić jeszcze dodatkowy podział na administrację zespoloną i niezespoloną.
Biurokracja - (francuskie “bureau” - miejsce pracy urzędnika + gr. Kratia – oznacza władzę danej grupy społecznej) – forma zorganizowania administracji publicznej. Koncepcje teoretyczne:
# Max Weber – biurokracja jako typ idealny.
Koncepcja Webera stanowiła model organizacji urzędu nastawiony na bezosobowość, efektywność i pewność funkcjonowania. Działała ona w wielu krajach, ponieważ rozwiązywała podstawowe problemy w pracy urzędniczej. Posiadała jednak istotne wady, jak skupienie na wykładni niedoskonałego prawa, brak elastyczności i przyjazności, koncentracja na kontaktach pomiędzy komórkami urzędu z pominięciem interesu klienta, tworzenie urzędu dla samego siebie. Zasady biurokracji:
stałość
Wykonywanie czynności urzędowych w zakresie określonym przez prawo jest stałą działalnością urzędu. Jednocześnie czynności urzędowe musza być wykonywane przez urzędników jako stałe i podstawowe zajęcie, a nie praca dodatkowa. Sprzyja to rzetelnemu i terminowemu załatwianiu spraw.
kompetencja
Zakres zadań, uprawnień i odpowiedzialności powinien być trwale określony i niezmienny. Należy ściśle określić zakres oraz warunki prawa wydawania poleceń, stosowania środków przymusu, itp. Osoby mające stosować te narzędzia powinny mieć przyznane uprawnienia w sposób formalny poprzez akty prawne. Ma to zapobiegać nieprawidłowemu stosowaniu metod czy narzędzi lub niewłaściwemu świadczeniu usług.
hierarchia urzędowa
Dla zapewnienia sprawnego i legalnego działania konieczne jest zachowanie hierarchii, w której urzędnicy niższego stopnia podlegają urzędnikom wyższego stopnia uprawnionym do kontrolowania, wydawania poleceń i regulowania pracy tych pierwszych. Urzędnicy niższego stopnia powinni mieć prawo odwołania od decyzji bezpośrednich przełożonych. Taki sposób organizacji ma służyć eliminowaniu potencjalnych błędów wynikających z nieuwagi lub braku wiedzy czy doświadczenia.
rozdział pracowników od własności
Urzędnicy nie mogą być właścicielami środków administracji i środków utrzymania, a jedynie reprezentują właściciela w ściśle określonym zakresie. Dlatego za swoją pracę otrzymują określone wynagrodzenie.
rozdział spraw służbowych i prywatnych
Stanowiska służbowe nie mogą być wykorzystywane przez pracowników do celów osobistych. Należy zapewnić, że pracownicy wykonują swoje obowiązki w sposób obiektywny, w rozdzieleniu od spraw prywatnych. Urzędnik nie może również wykorzystywać zasobów urzędu prywatnie.
kwalifikacje
Niezbędna wiedza, doświadczenie, poziom wykształcenia powinny być określone dla każdego stanowiska w urzędzie, aby zapewnić, że przyjmowani pracownicy będą realizowali zadania w najlepszy możliwy sposób. Należy dbać o podnoszenie kwalifikacji pracowników.
dokumentowanie
Praca urzędnika musi być oparta na dokumentowaniu nawet takich spraw, które są załatwiane ustnie. Ma to zapewnić możliwość weryfikacji poprawności załatwiania spraw. Jednolity wykaz rzeczowy akt, który jest stosowany we współczesnej administracji pozwala dodatkowo na łatwe zastąpienie urzędnika przez osobę posiadającą właściwe wykształcenie z zakresu pracy stanowiska lecz bez doświadczenia w konkretnym urzędzie.
bezosobowość
Praca urzędnika jest określana przez przepisy, które powinny jasno i jednoznacznie określać sposoby załatwiania spraw. Urzędnik powinien stosować się ściśle do przepisów, dzięki czemu uzyskać można znamiona bezosobowości podejmowanej decyzji. Niezbędne jest jednak założenie, że prawo jest idealne.
# Teoria „bloku władzy” – marksistowska wizja, w której biurokracja stanowi siedlisko burżuazji.
Decentralizacja: przekazanie kompetencji organów lub urzędów podmiotom usytuowanym na niższym poziomie podziału terytorialnego państwa, mającym zagwarantowaną znaczną samodzielność wobec podmiotu przekazującego (np. kompetencje ministra > samorząd terytorialny, samorząd wyższego szczebla > samorząd niższego szczebla).
Dekoncentracja administracji:
- pozioma/rzeczowa – przekazanie kompetencji jednego organu lub urzędu kilku organom lub urzędom działającym na tym samym poziomie państwa
- pionowa/terytorialna – przekazanie kompetencji przez organy z wyższego poziomu podziału terytorialnego organom z poziomu niższego, bez zagwarantowania tym podmiotom samodzielności działania (np. kompetencja ministra > organ terenowej administracji rządowej)
# MODEL KARIERY A MODEL STANOWISK:
MODEL KARIERY
MODEL STANOWISK / POZYCYJNY
Ewolucyjne przechodzenie pracownika przez kolejne szczeble hierarchii urzędniczej, kandydat zatrudniany jest w korpusie służby cywilnej na najniższym stanowisku
Kandydat jest zatrudniany na konkretne stanowisko, a nie do korpusu
Wymagania na dane stanowisko określone są w przepisach prawnych (np. wiek, wykształcenie, staż)
Liczą się konkretne umiejętności, które potrzebne są na określonym stanowisku (zatrudnienie zadaniowe)
Kandydat musi przejść przez okres przygotowawczy
Brak okresu przygotowawczego
Państwowa gwarancja trwałości stosunku pracy, określonego wynagrodzenia (w zależności od stanowiska) oraz świadczeń emerytalnych i rentowych
Brak gwarancji trwałości stosunku pracy; wynagrodzenie częściej uzależnione od indywidualnych wyników, bywa ustalane w drodze negocjacji
Państwo jako pracodawca
Zatrudnienie w imieniu konkretnego urzędu
O zatrudnieniu decyduje postępowanie kwalifikacyjne (egzamin, konkurs)
Rekrutacja odbywa się na podstawie mniej sformalizowanych procedur
Normą jest zatrudnienie w administracji aż do uzyskania uprawnień emerytalnych lub rentowych
W skrajnych odmianach tego modelu przy zatrudnianiu stosuje się zasady właściwe nawiązywaniu stosunków pracy z menedżerami w prywatnych podmiotach gospodarczych
Francja, Niemcy, Austria, Belgia, Luksemburg, Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia
Wielka Brytania, Dania, Holandia, Finlandia, Szwecja, Włochy
REGULAMIN PRACOWNICZY URZĘDNIKÓW WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Wprowadzony przez Rozporządzenie Rady Nr 259/68 z dnia 29 lutego 1968 r.
I PRZEPISY OGÓLNE:
# „urzędnik Wspólnot” - osoba, która została powołana, zgodnie z przepisami niniejszego regulaminu pracowniczego, na stanowisko urzędnicze w jednej z instytucji Wspólnot (przez instytucje rozumie się również: Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów oraz Rzecznika Praw Obywatelskich UE oraz Europejskiego Pełnomocnika ds. Ochrony Danych)
# zakaz dyskryminacji (bezpośredniej lub pośredniej) urzędników ze względu na: rasę, przekonania polityczne, filozoficzne i religijne, płeć lub orientację seksualną
# zasada równego traktowania m i k nie wyklucza wprowadzenia pewnych szczególnych korzyści dla ułatwienia działalności zawodowej osobom płci niedostatecznie reprezentowanej (Instytucje wprowadzają takie rozwiązania po zasięgnięciu opinii Komitetu ds. Regulaminu Pracowniczego)
# obowiązek udowodnienia, że nie nastąpiło naruszenie zasady równego traktowania spoczywa na instytucji
# Każda instytucja wdraża środki o charakterze socjalnym w ścisłej współpracy z komitetem pracowniczym w oparciu o wieloletni plan działania, który corocznie przedstawia władzom budżetowym
# Każda instytucja ustala, kto w jej ramach wykonuje uprawnienia przyznane przez niniejszy regulamin pracowniczy organowi powołującemu. Dwie lub więcej instytucji może powierzyć te uprawnienia jednej z nich lub podmiotowi międzyinstytucjonalnemu
# powołanie urzędnika staje się skuteczne z datą powołania, która nie może przypadać wcześniej niż data rozpoczęcia wykonywania obowiązków przez urzędnika
# Powołanie lub awans dokonywane są jedynie w celu obsadzenia wolnego stanowiska. Pierwszeństwo ma rekrutacja wewnętrzna
# POPRZEDNIA klasyfikacja stanowisk:
Kategoria A
Kategoria B
akcja.skrypt