Conrad Joseph - Falk - wspomnie.pdf - Conrad Joseph - mcetlin

JOSEPH CONRAD

FALK - WSPOMNIENIE

Przełożyła - Aniela Zagórska

Kilku z nas siedziało przy obiedzie w małej nadrzecznej gospodzie, nie dalej

niż trzydzieści mil od Londynu i mniej niż dwadzieścia od tej płytkiej i

niebezpiecznej kałuży, której ludzie z naszej przybrzeżnej żeglugi nadają wspaniałe

miano Oceanu Niemieckiego. Wszyscy byliśmy mniej lub więcej związani z morzem.

Za szerokimi oknami roztaczał się widok na Tamizę, rozległy widok wzdłuż Lower

Hope Reach. Ale obiad był ohydny i tylko oczy ucztowały.

Rozmowę naszą zaprawiał smak słonej wody, która dla tak wielu z nas była

prawdziwą wodą żywota. Ten, kto zaznał goryczy oceanu, zachowa jej smak w ustach

na zawsze. Lecz paru ludzi z naszej kompanii, rozpieszczonych przez życie na lądzie,

uskarżało się na głód.

Nie dało się nic przełknąć z tego jedzenia. I naprawdę, wszystko tu miało

cechę dziwnej zmurszałości. Drewniana jadalnia sterczała nad błotnistym brzegiem

jak nawodne domostwo; deski w podłodze wydawały się zbutwiałe; zgrzybiały kelner

dreptał żałośnie tam i z powrotem przed stoczonym przez robaki, przedpotopowym

bufetem; poszczerbione talerze wyglądały, jakby je wygrzebano z jakiegoś

przedhistorycznego kopca w pobliżu jeziora, a kotlety przypominały przeszłość

jeszcze bardziej zamierzchłą. Przywodziły nieodparcie na myśl mroki pradawnych

wieków, gdy pierwotny człowiek, wyłaniając ze swej mętnej świadomości podstawy

sztuki kucharskiej, przypalał kawałki mięsa na ogniu z chrustu w towarzystwie swych

zacnych kompanów; potem zaś, nasycony i szczęśliwy, zasiadał wśród obgryzionych

kości, aby snuć niewyszukane opowieści o różnych przeżyciach: o głodzie, o

polowaniu, a może i o kobietach!

Ale na szczęście wino okazało się równie stare jak kelner. Tedy rozsiedliśmy

się wygodnie - nieco głodni, lecz wcale zadowoleni - i rozpoczęliśmy nasze

niewyszukane opowieści. Mówiliśmy o morzu i wszelkich jego sprawach. Morze nie

zmienia się nigdy, a jego sprawy - wbrew ludzkim opowiadaniom - spowite są w

tajemniczość. Ale zgadzaliśmy się wszyscy, że czasy się zmieniły. I mówiliśmy o

dawnych okrętach, o wypadkach na morzu, o zatonięciach statków, o utracie

masztów, a także i o człowieku, który przeprowadził cało swój okręt z rzeki Platte do

Liverpoolu, posługując się sterem awaryjnym. Mówiliśmy o wrakach, o

zmniejszonych racjach marynarskich i o bohaterstwie -a przynajmniej o tym, co

dzienniki nazwałyby bohaterstwem na morzu - o przejawach cnót różniących się

zupełnie od bohaterstwa czasów pierwotnych. A niekiedy zapadało wśród nas

milczenie i wszyscy razem wpatrywaliśmy się w rzekę.

Przepłynął statek z linii P. & O., kierując się w dół ku morzu. „Pyszne obiady

jada się na tych okrętach”, zauważył któryś z naszej kompanii. Ktoś inny o bystrym

wzroku wyczytał nazwę na rufie: „Arkadia”. „Cóż to za piękny okaz statku!”,

szepnęło kilku z nas. Za okrętem szedł mały parowiec towarowy; jego bandera

wskazywała, że jest to statek norweski. Parowiec wypuścił mnóstwo dymu, a nim

wiatr zwiał go zupełnie, pojawił się przed oknami krótki, drewniany bark o wysokich

burtach, pod balastem, ciągnięty przez holownik. Wszyscy marynarze byli zajęci na

dziobie przy podnoszeniu przednich żagli, a na rufie kobieta w czerwonym kapturze,

sam na sam z człowiekiem u steru, przechadzała się miarowo wzdłuż rufówki tam i z

powrotem, robiąc na drutach coś z popielatej wełny.

Któryś z naszej gromadki mruknął: „To pewnie Niemcy”. „Kapitan ma żonę

na pokładzie”, zauważył ktoś inny; a szkarłatny zachód, rozgorzały za dymem

londyńskim, rzucił blask bengalskich ogni na maszty barku i zniknął znad Hope

Reach.

Wówczas jeden z nas, milczący dotychczas człowiek po pięćdziesiątce, który

dowodził statkami przez ćwierć wieku, rzekł, patrząc na bark sunący teraz w dal, cały

czarny wśród blasku rzeki:

- To przypomina mi pewne absurdalne zdarzenie, które przytrafiło mi się

przed wielu laty, kiedy zostałem pierwszy raz dowódcą żelaznego barku,

przyjmującego ładunek w pewnymwschodnim porcie morskim. Ów port był zarazem

stolicą wschodniego królestwa leżącego nieco w górę od ujścia rzeki, tak jak nie

przymierzając Londyn leży nad naszą starą Tamizą.

Nie ma co się nad ową miejscowością rozwodzić; tego rodzaju przygoda

mogła wydarzyć się wszędzie, gdzie się znajdują okręty, ich dowódcy, holowniki i

bratanice-sieroty o nieopisanej krasie, a absurdalność zdarzenia dotyczy tylko mnie,

mojego wroga Falka i mojego przyjaciela Hermanna.

Słowa „mojego przyjaciela Hermanna” były wypowiedziane jakby ze

specjalnym naciskiem, który skłonił któregoś z nas (mówiliśmy właśnie o

bohaterstwie na morzu) do leniwego i niedbałego pytania:

- A czy ten Hermann był bohaterem?

- Wcale nie - odparł nasz siwy przyjaciel. - Bynajmniej. Był to Schiff-führer:

kierownik okrętu. Tak nazywają w Niemczech kapitana statku. Wolę naszą

nomenklaturę. Brzmi dobrze i jest w niej coś, co daje nam jako całości poczucie

wspólnoty: praktykant, oficer, kapitan w prastarym i zaszczytnym morskim zawodzie.

Co się tyczy mego przyjaciela Hermanna, może i był skończonym mistrzem w tym

zaszczytnym kunszcie, lecz zwano go oficjalnie Schiff-führerem, a wygląd jego,

pusty i ociężały jak wygląd zamożnego farmera, był zarazem nacechowany

dobrodusznym sprytem drobnego sklepikarza. Jego wygolony podbródek,

zaokrąglone członki i ociężałe powieki nie przypominały bynajmniej pracownika

morza, jeszcze zaś mniej miłośnika morskich przygód. Jednakże po swojemu

pracował znojnie na morzach jak sklepikarz za ladą. A okręt był źródłem utrzymania

dla jego rosnącej rodziny.

Statek Hermanna była to ciężka, silna, tępodzioba machina, przywodząca na

myśl prymitywną solidność, podobnie jak drewniany pług naszych praojców. I z

innych względów machina ta sprawiała wrażenie swojskie i sielskie. Wystające w

dziwaczny sposób drewniane ściany nadbudówki, których nie widziałem nigdy na

żadnym innym statku, sprawiały, że ta ścięta rufa okrętu była podobna do tylnej

części młynarskiego wozu. Ale cztery okna salonu, każde zaopatrzone w sześć

zielonawych szybek i ujęte w drewniane okienne ramy pomalowane na brązowo,

mogły być równie dobrze okienkami wiejskiej chaty. Malutkie białe firaneczki i

zieleń doniczek z kwiatami dopełniały podobieństwa. Raz czy dwa, gdy wypadło mi

przepłynąć pod rufą statku, dostrzegłem z łodzi okrągłe ramię nachylające

polewaczkę i zgiętą, gładką głowę dziewczyny, którą będę zawsze nazywał bratanicą

Hermanna, bo naprawdę nie słyszałem nigdy jej imienia, pomimo mojej zażyłości z

całą rodziną.

Ale ta zażyłość rozwinęła się później. Tymczasem zaś, na równi z całą bracią

żeglarską tego wschodniego portu, nie mogłem żywić żadnych wątpliwości co do

wyobrażeń Hermanna o higienie w zakresie odzieży. Był najwidoczniej

zwolennikiem noszenia na ciele porządnej, grubej flaneli. Prawie co dnia oglądało się

małe sukienki i fartuszki schnące na olinowaniu bezanmasztu lub rząd drobnych

skarpeteczek powiewających na sygnałowych linkach; ale raz na dwa tygodnie cała

rodzinna bielizna była obowiązkowo wystawiona na pokaz. Zapełniała caluteńką rufę.

Popołudniowa bryza pobudzała do dziwacznej, flakowatej ruchliwości tę stłoczoną

ciżbę bielizny, nasuwającą jakąś niejasną analogię z utopioną, okaleczała i

spłaszczoną ludzkością. Bezgłowe ciała kiwały na człowieka ramionami

pozbawionymi rąk; nogi bez stóp kopały fantastycznie powietrze z oklapłym

rozmachem; były tam również długie, białe szaty, które chłonęły wiatr przez obszyty

koronką otwór u szyi, wydymając się przez chwilę gwałtownie, jakby wskutek

przesuwania się jakichś otyłych, niewidzialnych kadłubów. W owe dni można było

rozpoznać statek na wielką odległość z powodu różnobarwnego, dziwacznego

rozruchu panującego na rufie, za bezanmasztem.

Statek Hermanna miał swoje miejsce postoju tuż przede mną, a nazywał się

„Diana” - nie z Efezu, tylko z Bremy. Oznajmiały to białe litery długie na stopę,

rozmieszczone w wielkich odstępach w poprzek rufy (coś w rodzaju napisu na

szyldzie) pod wiejskimi okienkami. Ta śmiesznie nieodpowiednia nazwa uderzała

swą impertynencją wobec pamięci najczarowniejszej z bogiń, bo pomijając fakt, że

stary statek był fizycznie niezdolny do wzięcia udziału w jakichkolwiek łowach,

mieszkała na nim gromadka czworga dzieci. Wyglądały znad burty, przypatrując się

przepływającym łodziom i niekiedy upuszczały w nie różne przedmioty. I tak, w

czasach kiedy jeszcze nie znaliśmy się z Hermannem na tyle, aby z sobą rozmawiać,

dostałem kiedyś w kapelusz ohydną lalką z gałganów, należącą do najstarszej

córeczki Hermanna. Ale na ogół dzieciaki zachowywały się grzecznie. Miały jasne

główki, okrągłe oczy, małe okrągłe noski jak kartofelki i były bardzo podobne do

ojca.

Ta „Diana” z Bremy była najniewinniejszym ze starych okrętów i zdawała się

nic nie wiedzieć o złym morzu, tak jak i na lądzie bywają rodziny, które nie wiedzą

nic a nic o zepsutym świecie. A uczucia, które budziła, były zwyczajne i należały

przeważnie do kategorii uczuć domowych. „Diana” była rodzinnym ogniskiem.

Wszystkie te kochane dzieciaki nauczyły się chodzić na jej obszernym pokładzie

rufowym. W rozważaniu takich faktów jest coś ładnego, a nawet wzruszającego.

Wyobrażam sobie, że te bąki gryzły końce olinowania, kiedy im się wyrzynały zęby.

Obserwowałem wiele razy najmłodszego Hermanna (Nicholasa), jak gryzł opaskę

brasu fokbramrei. Najbardziej lubił przebywać pod kołkownicą grotmasztu. Z chwilą

gdy go puszczono luzem, czołgał się tam natychmiast i pierwszy z brzegu marynarz,

który się pokazał, przynosił malca z powrotem do drzwi kajuty, trzymając go

troskliwie i podnosząc wysoko w rękach powalanych smołą. Przypuszczam, że działo

się to wskutek stale obowiązującego rozporządzenia. W czasie takich przenosin

dzieciak, który był jedyną gwałtowną osobą na statku, usiłował bić po twarzy tych

rosłych młodych marynarzy niemieckich.

Pani Hermann, miła, zażywna gosposia, nosiła na pokładzie workowate

niebieskie suknie w białe groszki. Gdy się zdarzyło raz czy dwa, że zastałem ją przy

ładnej małej balijce, trącą energicznie białe kołnierzyki, dziecinne skarpetki i letnie

Conrad Joseph - Falk - wspomnie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: