„Kiedy liście opadły z drzew, gdy słońce świeci na zieloną trawę i ptak ćwierka, można by pomyśleć, że to wiosna. Z pewnością tak samo i stary człowiek w jesieni swego życia miewa chwile, w których serce jego śni o wiośnie”
Hans Christian Andersen
„Baśń mojego życia “
Spis treści
1. WSTĘPNY OPIS PROJEKTU
„Organizowanie czasu wolnego osób starszych” jest nowym projektem studentek pracy socjalnej na Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie skierowanym do osób starszych, w szczególności zamieszkujących Dom Pomocy Społecznej przy ulicy Wesołej 14 w Częstochowie. Grupą docelową projektu są kobiety z wyżej wymienionego DPS-u. Kobiety stanowiące naszych uczestników projektów znajdują się w okresie rozwojowym w życiu człowieka, jakim jest starość. Dlatego, charakteryzując ową grupą trzeba opisać ten okres w życiu człowieka, by lepiej zrozumieć podjęta przez nas tematykę. S. Kaczmarek rozpatruje starość w dwóch aspektach: fizycznym i psychologicznym. Do fizycznych objawów starości autor zalicza[1]:
§ zmniejszenie objętości płuc,
§ zwolnienie metabolizmu,
§ spadek zapotrzebowania kalorycznego organizmu,
§ mniejszą ilość krwi,
§ mniejszą wydolność serca,
§ mniej elastyczne i sprężyste naczynia krwionośne,
§ większą zawartość cholesterolu we krwi,
§ zewnętrzne zmiany w wyglądzie człowieka:
Ü niższy wzrost,
Ü rzednące i siwiejące włosy,
Ü skóra pokryta zmarszczkami,
Ü zanik uzębienia,
Ü oczy blakną.
§ mniejszą ruchliwość.
Ilość wymienionych objawów starości świadczy o tym, iż starość jest procesem niełatwym w życiu człowieka, lecz przede wszystkim jest nieunikniona i konieczna. Ów proces głownie polega na obniżaniu się wszelkich zdolności organizmu. Dlatego istotne jest, aby końcowy etap życia człowieka nie polegał tylko i wyłącznie na spaniu lub oglądaniu
Starość wiąże się również z wieloma zmianami w psychice człowieka, do których S. Kaczmarek zalicza[2]:
§ obniżone napięcie popędów i woli,
§ uczucia okazywane w sposób chłodny,
§ płaczliwość,
§ uczucie ubytku sił,
§ poczucie zbliżającej się śmierci,
§ popęd samozachowawczy i związane z nim skąpstwo,
§ upór starczy,
§ mądrość życiowa.
Powyższe symptomy starości nie są typowymi ani powszechnymi, więc nie muszą dotyczyć wszystkich osób starszych. Jednakże, wskazują, iż osoby starsze, również mają swoje potrzeby i prawa u końca swego życia i nie można ich zepchnąć na margines czy pozostawić samym sobie.
Został podjęty projekt dotyczący organizowania czasu wolnego osób starszych, ponieważ pojawia się w wielu współczesnych społeczeństwach ogromny problem, polegający na braku tudzież błędnym gospodarowaniu czasu wolnego, a ponadto problematyka starości należy do głównych zagadnień socjalnych, a którymi jako przyszli pracownicy socjalni będziemy się zajmować w swej pracy zawodowej. Jednym z głównych problemów, z jakimi borykają się mieszkańcy DPS jest duża ilość niezagospodarowanego czasu wynikająca z niedostatecznej ilości alternatywnych form spędzania czasu wolnego, rzadko organizowanej działalności na rzecz rehabilitacji i fizjoterapii osób starszych, utrudniony dostęp do opieki medycznej czy niewielka aktywność intelektualna i fizyczna starszych kobiet.
Celem ogólnym projektu jest zagospodarowanie czasu wolnego osób starszych. Ustanowiłyśmy właśnie taki cel główny ponieważ, uważa się, że osoby starsze dysponują dużą ilością czasu wolnego. Czas wolny jest definiowany przez W. Okonia jako czas, który pozostaje do dyspozycji konkretnej jednostki po tym, jak wykona zadania obowiązkowe do niej przynależne. Ów czas następuje po wykonaniu pracy zawodowej, nauki obowiązkowej w szkole i w domu, jak również niezbędnych zdaniach domowych. Czas wolny jest głownie przeznaczany na następujące czynności:
§ odpoczynek rozumiany jako regenerację sił fizycznych i psychicznych,
§ rozrywkę przynoszącą przyjemność jednostkom,
§ dobrowolną i bezinteresowną działalność o charakterze społecznym,
§ rozwijanie własnych zainteresowań oraz talentów poprzez zdobywanie wiedzy oraz działalność o charakterze artystycznym, technicznym, naukowym lub sportowym[3]. Zgodnie z powyższą definicją czas wolny jest czasem, w którym człowiek nie wykonuje swych obowiązkowych zadań, lecz poświęca się swym zainteresowań i uzdolnieniom, po to by móc zregenerować organizm i czerpać radość z życia.
Skoro czas wolny jest tak bardzo ważny w życiu człowieka, to projektodawca przewiduje przeprowadzenie projektu w zakresie organizowania czasu wolnego kobietom z Domu Pomocy Społecznej Częstochowie. Projekt zostanie zrealizowany na skali lokalnej na terenie województwa śląskiego. Jest to projekt mały oraz niskobudżetowy, przy maksymalnym wykorzystaniu własnych zawodów.
Powyżej została przedstawiona charakterystyka grupy docelowej, zostały uwzględnione problemy oraz opracowane na ich podstawie cele projektu. Dlatego teraz chciałybyśmy przedstawić motywy podjęcia tematu organizowania czasu wolnego dla kobiet z DPS przy ulicy Wesołej w Częstochowie.
Po pierwsze, realizowaniu wszelkich potrzeb czasu wolnego osób starszych nie ułatwiają funkcjonujące w społeczeństwie pewne nabyte przekonania, które odnoszą się do zachowania oraz potrzeb osób starszych. Do owych stereotypowych przekonań społeczeństwa zalicza się[4]:
§ Osoby starsze powinny zachowywać się w sposób bierny, nie martwić się, lecz przede wszystkim odpoczywać, ponieważ pracowały przez całe swe życie.
§ Osoba starsza powinny być zależna od innych, powinna oczekiwać pomocy, powinna wręcz stać się małym, nieporadnym dzieckiem.
§ Nie potrzeba przygotowywać osób starszych do emerytury, bowiem osoby starsze potrzebują jedynie odpoczynku, czytania, słuchania radia i oglądania telewizji.
Owe szkodliwe stereotypy uwłaczają godności osób starszych, gdyż nie pozwalają im na oddawanie się zainteresowaniom kulturalnym oraz innego rodzaju hobby, co negatywnie wpływa na kondycję psychiczną i fizyczną osób starszych. Dlatego w naszym projekcie chcemy, choć częściowo przełamać owe stereotypy. Ponadto, uważamy, iż bardzo niesłusznie osoby starsze są skazywane na bierność i nudę. Im też się należy czegoś od życia!
Po drugie, sądzimy, że realizacja potrzeb i zainteresowań osób starszych nie tylko urozmaica ich czas wolny, lecz jednocześnie pozwala na integrację ze społeczeństwem, zapobiega poczuciu izolacji społecznej, czyni ich nosicielami wartości kulturalnych w kontaktach z najbliższymi[5]. Dlatego uważamy, iż projekt socjalny, w którym podejmiemy próbę zorganizowania czasu wolnego dla osób starszych jest niezwykle ważnym przedsięwzięciem, które pozwoli osobom starszym na lepsze funkcjonowanie pod względem fizycznym i psychicznym.
W celu obalenia owych stereotypów i wsparcia osób starszych za główną ideę naszego projektu przyjmiemy postulat I. Machnickiej-Djakow[6] polegający na tym, iż wychowanie do czasu wolnego należy uczynić wychowaniem do starości. Jedynie budzenie zamiłowania do pracy użytecznej i cenionej oraz budzenie i kontynuowanie różnych zainteresowań sprzyja rozwojowi intelektualnemu, społecznemu, artystycznemu, zdobywaniu sprawności fizycznej, umiejętności technicznych i innych.
2. DIAGNOZA SPOŁECZNA
Problemy ludzi starszych stały się w ostatnich latach przyczyną do organizowania dla nich wsparcia przez instytucje na terenie Częstochowy. Naszym projektem chcemy wspomóc działania m. in. Miejskiego Ośrodka Pomocy w Częstochowie i urozmaicić czas seniorom, którzy wciąż mają chęci do poznawania czegoś nowego i nieznanego.
Biorąc pod uwagę generalną zasadę pomocy starszym ludziom, która mówi o tym, że możliwie jak najdłużej człowiek starszy powinien być w swoim dotychczasowym, rodzinnym, czyli dobrze mu znanym środowisku, powstały ośrodki pobytu dziennego.Zadaniem takich ośrodków jest zapewnienie opiekuńczego otoczenia i wsparcia emocjonalnego w ciągu dnia. Taką formą pomocy społeczno – środowiskowej, będąc czymś pośrednim między domem a instytucją są Dzienne Domy Pomocy Społecznej ( DDPS), które sprawdzają się w sprawach aktywizowania ludzi starszych. Są one istotnym ośrodkiem wsparcia dla nich, wręcz formą kompleksowego zaspakajania potrzeb. W sytuacji kiedy starsi są przewlekle somatycznie chorzy, upośledzeni umysłowo, psychicznie chorzy, lub gdy ze względu na wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną nie potrafią samodzielnie funkcjonować i nie można zapewnić im należytej opieki w miejscu zamieszkania, wówczas są kierowani są do Domu Pomocy Społecznej (DPS), które świadczą całodobową pomoc. Prowadzą różne zajęcia terapeutyczne (indywidualne, grupowe) dostosowane do potrzeb i możliwości mieszkańców, a niezbędne dla utrzymania ich w maksymalnej sprawności (psychoterapia, usprawnianie ruchem, zabiegi fizjoterapeutyczne, terapia zajęciowa, rekreacja, bibliotekarstwo). Zapewniają także wsparcie w zakresie całodobowej opieki pielęgniarskiej, zabezpieczenia potrzeb socjalno – bytowych i opieki duszpasterskiej. Problemem jest jednak zorganizowanie czasu wolnego dla seniorów i mała ilość spotkań z fizjoterapeutami, lekarzami i zajęć odbywających się poza terenem ośrodka. Skala potrzeb społecznych w tej sferze jest bardzo duża i wciąż wzrasta.
Dlatego też nasz projekt adresowany będzie do beneficjentów Domu Pomocy Społecznej z terenu miasta Częstochowy, którego mieszkańcy wyrażają szczególną chęć zapełnienia nadmiaru czasu wolnego i nastawieni są na zdobywanie nowych wrażeń.
EWALUACJA
W tymże projekcie socjalnym zostanie wykorzystana ewaluacja wewnętrzna, którą zespół tworzący projekt przeprowadzi samodzielnie wykorzystując własne środki oraz techniki. Śmiemy twierdzić, iż ten rodzaj ewaluacji ułatwia w znaczny sposób zweryfikowanie tego, czy zostały osiągnięte założone cele projektu. Mając świadomość tego, iż owa ewaluacja może pochłonąć dużą ilość czasu oraz może nie mieć charakteru obiektywnego, to zespół pracujący nad projektem posiądzie doskonałą okazję do sprawdzenia samych siebie, własnych możliwości oraz słabości. Ewaluacja wewnętrzna umożliwi również pełniejszą oraz bardziej szczegółową kontrolę projektu. Ponadto, przyczyni się ona do obniżenia kosztów projektu, gdyż realizatorzy projektu nie będą musieli szukać ani wynagradzać ludzi, którzy się tymi kwestiami profesjonalnie zajmują. Niezaprzeczalnym faktem jest to, że brak lub niewielkie zasoby finansowe to odwieczny problem pojawiający przy realizowaniu projektów, stąd wnioskujemy, iż ta ewaluacja pozwoli na pewne oszczędności. Należy również dodać, że tenże rodzaj ewaluacji pozwoli na wprowadzanie pewnych modyfikacji w projekcie, ponieważ to właśnie realizatorzy będą wiedzieć co osiągnęli, jakie błędy popełnili oraz jak można je naprawić. Dzięki zdobytej wiedzy w procesie ewaluacji łatwiejsza okaże się decyzja o kontynuowaniu, przerwaniu lub modyfikowaniu projektu. Ewaluacja wewnętrzna może zmotywować realizatorów do efektywniejszego działania, co może wpłynąć na efekty projektu.
Kolejnym typem ewaluacji, jaki zostanie wykorzystanie w tym projekcie socjalnym jest ewaluacja ex – post. Ta ewaluacja zwana jest inaczej ewaluacją podsumowującą, która jest dokonywaną po zakończeniu realizacji programu. Istotną rolę odgrywa w tej ewaluacji odniesienie się do założonych celów oraz ocenienie, w jakim stopniu udało się je zrealizować. Ewaluacja ex – post odnosi się nie tylko do pozytywnych czynników wpływających na wdrażanie projektu, lecz również powinna wskazać na pewne negatywne czynniki. Wyniki tej ewaluacji posłużą nam jako podsumowanie zakończonego projektu socjalnego.
Ewaluacja ex – post w praktyce[7]:
þ bada i ocenia, w jaki sposób zostały wykorzystane dostępne środki,
þ rozpoznaje okoliczności, które przyczyniły się do powodzenia lub braku sukcesu danej interwencji,
þ precyzuje wnioski, które mogą okazać się przydatne w innych, analogicznych projektach,
þ przedstawia użyteczność rzeczywistych rezultatów projektu.
Sądzimy, iż ten rodzaj ewaluacji jest przydatny w naszym projekcie, ponieważ dzięki tej ewaluacji zdobędziemy informacje na temat efektów projektu oraz zdiagnozujemy oczekiwane rezultaty. Ewaluacja podsumowująca może okazać się cennym źródłem informacji, które okażą się niezwykle przydatne w kolejnych projektach.
Narzędziem, jakim posłużymy się procesie ewaluacji będzie kwestionariusz ankiety. Ankieta zostanie przeprowadzona po zakończeniu projektu. W tejże ankiecie zamierzamy zawrzeć pytania dotyczące tego, jak seniorzy spędzali dotychczas czas wolny, jak ten czas chcieliby spędzać, jakie są ich zainteresowania, z kim spędzają ten czas, jakie są ich oczekiwania wobec prowadzonego projektu, a także jakie towarzyszą im odczucia związane z przeprowadzanym projektem.
Uważamy, że ankieta jest jedną z metod, która pozwoli nam uzyskać bardziej precyzyjne odpowiedzi na zadane pytania, a także pozwoli na ograniczenie kosztów badania, ponieważ nie ma potrzeby angażowania ankieterów do rozmowy z każdym z respondentów z osobna. Dzięki temu zyskamy wiele czasu i zredukujemy koszty. Ponadto, ankieta da seniorom poczucie anonimowości, co może skłonić ich do szczerości. Ankieta ta będzie miała formę pisemną i ograniczy się do kafeterii zamkniętej. Będzie to ankieta środowiskowa, w której badani są informowani o celu badania oraz o zachowaniu poufności wyników.
Istotnym elementem ewaluacji są jej kryteria, które służą wskazaniu, co w ramach prowadzonej ewaluacji będzie podlegało ocenie. Do najczęściej stosowanych kryteriów ewaluacji zalicza się:
Ø Trafność
Ø Efektywność
Ø Skuteczność
Ø Trwałość
Ø Użyteczność
Wymienionymi powyżej kryteriami będziemy posługiwać się w ocenianiu naszego projektu.
¥ TRAFNOŚĆ- zgodnie z tym kryterium będziemy odnosić cele, które przyjęliśmy w naszym projekcie do problemów i potrzeb naszych beneficjentów. W naszym centrum zainteresowania znalazły się kobiety przebywające w Domu Seniora.
Taka kwestia została przez nas podjęty, ponieważ uważamy, iż ludzie mieszkający w Domu Seniora mają mało możliwości do działania. Ich czas jest mało urozmaicony. Stąd też wynika nasz główny cel projektu, jakim jest organizowanie czasu wolnego dla kobiet w tymże Domu Seniora. Ze względu na małą liczbę pracowników zatrudnionych w Domu Seniora, do naszego projektu pozyskałyśmy wolontariuszy, którzy chętnie podjęli współpracę z Domem Seniora. Uważamy, że pomoże to zniwelować w znacznym stopniu problemy występujące w tej placówce. Kolejnym ograniczeniem są środki finansowe, dlatego uważamy, że dobrym rozwiązaniem będzie pozyskanie sponsorów. Faktem niepodważalnym jest to, że placówka nie dysponuje dużą ilością sprzętów i materiałów, które pozwoliłyby na rozwijanie zainteresowań podopiecznych. Wynika to z tego, że budżet tej placówki jest ograniczony. Mieszkańcy tego domu posiadają wiele potrzeb i uważamy, że przynajmniej część z nich uda nam się zaspokoić w sposób pośredni lub bezpośredni.
¥ EFEKTYWNOŚĆ- jest to kryterium zajmujące się odniesieniem rezultatów realizacji projektu do poniesionych nakładów, kosztów oraz zasobów. Uważamy, że poniesione koszty bądź nakłady są znacznie mniejsze w porównaniu z rezultatami projektu. Do rezultatów projektu można zaliczyć: polepszenie funkcjonowania uczestników projektu, podniesienie poziomu ich satysfakcji życiowej, zachowanie lepszej formy fizycznej i psychicznej beneficjentów, sprawniejsze funkcjonowanie DPS, nawiązanie współpracy z wolontariuszami. Dlatego, wszelkie poniesione koszty wydają się być niewielkie w porów...
aneta_k87