Piotrowska

zajecia 3

Rzekome wspomnienia

Procedury wywoływania fałszywych wspomnień

Schemat Loftus

-          badani oglądają przebieg jakiegoś zdarzenia

-          słyszą krótki komentarz lub udzielają odpowiedzi na pytania (komentarz i pytania zawierają fałszywe sugestie, wprowadzające mylne informacje

-          dokonywany jest pomiar pamiętania zdarzenia

Analogiczne badania Włodarskiego nad możnością wywoływania zniekształceń treści obrazowych przez wprowadzone uzupełnienia werbalne.

Loftus  - eksperyment „Zagubiony w centrum handlowym”

-          liczba przypomnień wzrastała w trakcie kolejnych spotkań; przyczyną mogło być zainicjowanie myślenia o tych odległych zdarzeniach i odszukiwanie kolejnych wskazówek pamięciowych; część odtworzeń była rezultatem tworzenia, a nie wydobywania wspomnień.

-          Wystąpienie fałszywych wspomnień wiązało się z rodzajem sugerowanych zdarzeń

-          Sugestia ze strony rodziców czy brata ma większą moc wywoływania fałszywych wspomnień niż sugestia ze strony słabo znanych osób

Procedura Deese’a, Roedigera i McDermott (DRM)

-          badany słucha odczytywanych list złożonych ze słów kojarzących się z jednym pojęciem – słowem, którego na tej liście nie ma

-          dla każdej z list istnieje jedno takie słowo krytyczne – pułapka

-          pomiar pamiętania: znów czyta się słowa z I listy wymieszane z innymi słowami, w tym ze słowami krytycznymi; badany ma orzec, czy słowo było na I liście

-          fałszywe wspomnienia są bardzo częste, towarzyszy im duża pewność badanych co do słuszności odpowiedzi

-          paradygmat ten ma mało ekonomiczną procedurę – trzeba stworzyć całą listę słów dla uzyskania jednego fałszywego wspomnienia

Paradygmat obrazowy (Miller i Gazzaniga)

-          wykorzystuje ilustracje typowych, schematycznych obiektów, scenek, czy sytuacji; w każdym obrazku są 4 elementy szczegółowe, typowe dla niego

-          obrazki przedstawiane kolejno badanych z prośbą o zapamiętanie pozbawione są dwóch elementów, łącznie 12 obrazkó

-          czyta się 72 słowa (nazwy elementów zapamiętywanych, elementów krytycznych – usuniętych z obrazka i całkiem nowych)

-          badany ma orzec czy rozpoznaje dany obiekt jako występujący na obrazkach

-          bardzo częste fałszywe odpamiętania, niewiele mniej niż odpamiętań prawidłowych, połowa elementów krytycznych była rozpoznana jako wcześniej widzina

Przyczyny fałszywych wspomnień

1)     na przykładzie paradygmatu obrazowego – udział schematów i skryptów

2)     błędna atrybucja źródeł – Johnson i inni – koncepcja monitorowania – wspomnienia zawierają dokładne denotacje czasu, umiejscowienia, szczegółów sensorycznych, podczas gdy wyobrażenia więcej informacji o operacjach poznawczych; fałszywe wspomnienie pojawia się, gdy wyobrażenie jest równie bogate w szczegóły percepcyjne co prawdziwe wspomnienie i gdy człowiek nie ma czasu go dokładnie przeanalizować; najwięcej błednych atrybucji stwierdza się u dzieci.

3)     Znaczenie ulegania sugestii – zasugerowane zdarzenia wydają się równie prawdziwe, jak wspomnienia rzeczywistych zdarzeń, szczególnie jeśli sugestie są wielokrotnie powtarzane; szczególne możliwości wiążą się z hipnozą

Wyznaczniki powstawania fałszywych wspomnień:

a)      wiek człowieka – duża rola autorytetu u dzieci, przy swobodnym odtwarzaniu popełniają mniej błędów niż przy rozpoznawaniu; osoby starsze szybciej się męczą, mniej pamiętają, ale mają bardziej rozbudowane schematy

b)     ponawianie przypominania – kilkakrotne próby przypomnienia sobie zapamiętanych treści zwiększają ryzyko fałszywych wspomnień; szczególnie częste w przebiegu śledztwa i procesów sądowych; u dzieci kłopot z atrybucją źródeł, wielokrotne powtarzanie pytań prowadzi do poczucia znajomości

c)      aktywność poznawcza związana ze wspomnieniami – rola wyobraźni

d)     kontekst społeczny – oczekiwania i naciski ze strony innych osób, oczekiwanie sukcesu