Ewolucja układu wydalniczego u zwierząt.doc

Ewolucja układu wydalniczego u zwierząt

PIERWOTNIAKI:

Produkty przemiany materii (mocznik, kwas moczowy, amoniak) wydala na zewn. błona komórkowa i wodniczki tętniące. Wodniczki usuwają też nadmiar wody, regulując ciśnienie osmotyczne; np. pasożyty lub gatunki morskie mogą nie mieć wodniczek, a wydalanie przejmuje całkowicie błona komórkowa.

ZWIERZĘTA BEZTLENOWE:
GĄBKI:
Ciało porowate z jamą paragastralną i jednym otworem wyrzutowym.

ZWIERZĘTA TKANKOWE: BEZKRĘGOWCE:
PARZYDEŁKOWCE:
Posiadają jamę chłonąco – trawiącą (gastralną) – otwór gębowy będący równocześnie otworem odbytowym. Wydalanie zachodzi drogą dyfuzji – przez komórki nabłonkowe lub jamę chłonąco – trawiącą (woda i nie strawione resztki pokarmowe przez otwór gębowy).
Przez komórki nabłonkowe usuwane są szkodliwe produkty przemiany materii (głównie amoniak).

PŁAZIŃCE – ROBAKI PŁASKIE:
Układ protonefrydialny, ma postać kanalików – nazwane nefrydium – głównie funkcja osmoregulacyjna, usuwanie zbędnych produktów przemiany materii (dwutlenek węgla, amoniak i inne), przez powierzchnię ciała.

NICIENIE:
Unikatowy (zbudowany z 1 – 3 komórek). Dwa podłużne kanały wydalnicze (wzdłuż ciała). Są ślepo zakończone, łączą się w przednim odcinku, po stronie brzusznej, we wspólny przewód wyprowadzający, zakończony otworem wydalniczym. Końcowym produktem jest amoniak.

WROTKI:
Układ protonefrydialny. Kanaliki zbiorcze uchodzą do kloaki. Występuje pęcherz moczowy.

PIERŚCIENICE:
Typ metanefrydialny. Ułożone metamerycznie narządy wydalnicze (metanefrydia).
METANEFRYDIUM – orzęsiony lejek otwierający się do jamy ciała jednego segmentu, kanalik wydalniczy przechodzi do następnego segmentu i tam otwiera się otworkiem wydalniczym po bocznej stronie ciała.
Wydalany jest – mocznik, amoniak – wsuwane dzięki ruchom rzęsek, dzięki prądom wywołanym przez skurcze mięśni ścian ciała.

MIĘCZAKI:
NERKA (nieparzysta) – przekształcone metanefrydium. Odchodzą od niej: długi moczowód zakończony otworem wydalniczym.
U form wodnych usuwany jest – amoniak, mocznik.
U lądowych – kryształki kwasu moczowego.
Podstawowa rola nerki to utrzymywanie właściwego ciśnienia osmotycznego w całym ciele mięczaka.

STAWONOGI:
Przekształcone metanefrydia tworzą gruczoły wydalnicze. U większości układ wydalniczy występuje w postaci wypustek cewki (tzw. cewka Malpighiego).
Cewki – cienkie, ślepo zakończone wypustki jelita, uchodzą do przewodu pokarmowego.
Tu zbędne produkty przemiany materii (u lądowych – kwas moczowy) do światła jelita i z odchodami przez odbyt.

SZKARŁUPNIE:
Układ wodny oraz komórkowy (amebocyty) – uzupełniają się wydalinami. Nie mają problemów z osmoregulacją (morza o pełnym zasoleniu).

ZWIERZĘTA TKANKOWE: STRUNOWCE:
OSŁONICE:
Resztki usuwane są otworem odbytowym

BEZCZASZKOWCE:
Posiadają otwór odbytowy. Wiele oddzielnie funkcjonujących i metamerycznie ułożonych narządów podobnych do protonefrydiów. Uczestniczą w procesie osmoregulacji. Produktem azotowej przemiany materii (amoniak), usuwany jest także przez powłoki ciała.

KRĘGOWCE:
KRĘGOUSTE:
Parzyste pranercza (w tylnej części ciała), od których odchodzą moczowody. U zarodków występuje przednercze.

RYBY:
Parzyste nerki i moczowody. Nerki usuwają zbędne produkty przemiany materii. Regulacja osmotyczna – zależna jest od środowiska w jakim żyje ryba.

OSMOREGULACJA (inne pytanie)

PŁAZY:
Budowa jak u ryb – parzyste nerki, moczowody i pęcherz moczowy. U dorosłych ujście w kloace. Wydalany głównie mocznik.

GADY:
Nowy typ nerki – zanercze (nerka ostateczna) rozdzielenie ujść układu wydalniczego i rozrodczego. Moczowody odchodzą bezpośrednio od kloaki. U żółwi i jaszczurek – ze ścianek kloaki powstaje pęcherz moczowy.
Mocz może być wydalany w dużym stężeniu, nawet w postaci krystalicznej (przystosowanie do ekonomicznej gospodarki wodą i życia na lądzie).
Nerka – nefrony (kanaliki wydalnicze – brak nefrostonów, zmiana sposobu funkcjonowania, torebki Bowmana filtrują krew.

PTAKI:
Brak pęcherza moczowego.
Szkodliwe produkty przemiany materii wydalane są w postaci kryształków kwasu moczowego wraz z kałem (kałomocz)
Nerki – wydłużone, trójpłatowe, dwie otulone workami powietrznymi (grzbietowe).
Część rdzeniowa (czerwona) odprowadza pozostałe w części korowej do: kanałów zbiorczych – przewodów – moczowodów – steku(kloaki) – tu resorbcja wody.
Część korowa (żółta) – wydalnicza, brak kanałów.

SSAKI:
Parzyste nerki (zanercza), moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa – kończy się niezależnym od układu pokarmowego, zakończony otworem wydalniczym.
Łożyskowce najczęściej wydalają mocznik.