Alan Watts - Środki Psychedeliczne i Doświadczenie Religijne.pdf - Publikacje - szumix

Ś rodki Psychedeliczne i Do ś wiadczenie Religijne

Alan Watts

Doświadczenia będące skutkami uŜycia środków

psychedelicznych są często opisywane w kategoriach

religijnych. Znajdują się one zatem w kręgu

zainteresowania tych ludzi, którzy tak jak ja, zgodnie z

tradycją Williama Jamesa 1 , są skupieni na psychologii

religii. DłuŜej niŜ 30 lat studiuję przyczyny,

konsekwencje i warunki tych szczególnych stanów

świadomości, w których jednostka odkrywa samą siebie

jako będącą jednym, ciągłym procesem z Bogiem, ze

Wszechświatem, z Przyczyną Istnienia czy z czymś dla

czego moŜe ona uŜyć innej nazwy ze względu na

kulturowe uwarunkowania czy osobiste preferencje, ale

odnoszącym się do ostatecznej i wiecznej rzeczywistości.

Nie posiadamy satysfakcjonującej i rozstrzygającej nazwy

dla tego rodzaju doświadczeń. Terminy 'doświadczenie

religijne', 'doświadczenie mistyczne', 'świadomość

kosmiczna' są wszystkie zbyt mgliste i ogólne do denotacji tego specyficznego stanu

świadomości, który dla rozumiejących go jest tak samo rzeczywisty i przytłaczający jak

zakochanie się. Ten artykuł opisuje takie stany świadomości indukowane przez środki

psychedeliczne, mimo tego Ŝe są one pozornie nieodróŜnialne od zachodzących samoistnie

doświadczeń mistycznych. Artykuł ten omawia takŜe zarzuty wobec stosowania środków

psychedelicznych, które wyrastają głównie z opozycji pomiędzy wartościami mistycznymi, a

tradycyjnymi wartościami religijnymi i świeckimi społeczeństwa Zachodu.

Do ś wiadczenie Psychedeliczne

Idea doświadczenia mistycznego będącego skutkiem uŜycia dragu 2 nie jest z łatwością

akceptowana w społeczeństwach Zachodu. Zachodnia kultura posiada historycznie

udokumentowaną, szczególną fascynację wartością i cnotą człowieka jako jednostki, samo

określającego się, odpowiedzialnego ego, kontrolującego siebie i swój świat poprzez siłę

świadomego wysiłku i woli. W tych okolicznościach nic nie moŜe być bardziej odraŜającego

dla tej tradycji, niŜ poczucie duchowego czy psychologicznego wzrostu poprzez uŜycie

dragów. Osoba 'odurzona' (drugged 3 ) niejako z definicji posiada przyćmioną świadomość, jest

otumaniona i pozbawiona woli. Ale nie wszystkie środki psychotropowe (zmieniające

świadomość) są narkotykami i środkami usypiającymi, tak jak alkohol, opiaty i barbiturany.

Efekty tych środków zwanych obecnie psychedelicznymi (odkrywającymi umysł 4 ) róŜnią się

od skutków powodowanych przez alkohol, tak jak śmiech róŜni się od gniewu lub zachwyt od

depresji. Doprawdy, nie ma analogii pomiędzy 'odlotem' na LSD i 'zalaniem się' bourbonem.

To prawda, nikt w jednym czy drugim stanie nie powinien prowadzić samochodu, ale nie

powinien tego takŜe robić czytając ksiąŜkę, grając na skrzypcach czy uprawiając miłość.

Pewne, twórcze czynności i stany umysłu wymagają koncentracji i poświęcenia, które są po

prostu niekompatybilne z pilotowaniem silnika ocierającego się o śmierć, pędzącego wzdłuŜ

autostrady.

- 1 -

Sam osobiście eksperymentowałem z pięcioma głównymi środkami psychedelicznymi: LSD-

25 , meskaliną, psylocybiną , dymetylotryptaminą (DMT) i konopiami . Zrobiłem tak, jak

William James próbował podtlenku azotu (gazu rozweselającego), aby sprawdzić czy mogą

mi one pomóc w identyfikacji tego co moŜna nazwać 'zasadniczymi' czy 'aktywnymi'

składnikami doświadczenia mistycznego. Albowiem prawie cała klasyczna literatura na temat

mistycyzmu jest niejasna, nie tylko w opisywaniu doświadczenia, ale takŜe w ukazywaniu

racjonalnych powiązań pomiędzy samym doświadczeniem i róŜnymi tradycyjnymi metodami

rekomendowanymi do jego indukowania-przyspieszania: koncentracją, ćwiczeniami

oddechowymi, modlitwami, inkantacjami i tańcami. Tradycyjny mistrz ZEN czy Jogi

zapytany o to dlaczego takie-a-takie praktyki prowadzą czy predysponują jednostkę do

doświadczenia mistycznego, zawsze odpowiada: 'W ten sposób mój nauczyciel mi to

przekazał. W ten sposób się dowiedziałem. Jeśli naprawdę jesteś zainteresowany, spróbuj

sam.' Taka odpowiedź raczej nie usatysfakcjonuje impertynenta, naukowo usposobionego i

intelektualnie ciekawego człowieka Zachodu. Przypomina mu to archaiczny, medyczny

przepis mówiący o zmieszaniu pięciu salamander, sproszkowanego sznura wisielczego, trzech

ugotowanych nietoperzy, szczypty fosforu, trzech pędów lulka czarnego i kupki smoczego

kału zrobionego kiedy księŜyc był w Rybach. Być moŜe to działało, ale który składnik był

najwaŜniejszy?

Uderzyło mnie zatem to, Ŝe jeśli jakiś ze środków psychedelicznych faktycznie byłby w stanie

przysposobić moją świadomość do doświadczenia mistycznego, mógłbym go uŜyć jako

instrumentu do studiowania i opisywania tego doświadczenia, tak jak uŜywa się mikroskopu

w bakteriologii, nawet pomimo tego Ŝe mikroskop jest 'sztucznym' i 'nienaturalnym'

przyrządem, o którym moŜna powiedzieć, Ŝe 'rozprasza' wizję gołego oka. Pomimo tego,

kiedy po raz pierwszy zostałem zaproszony aby przetestować mistyczne właściwości LSD-25

przez dr Keitha Ditmana z Kliniki Neuropsychiatrycznej przy Szkole Medycznej UCLA

(Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles), nie byłem skłonny wierzyć w to, Ŝe jakikolwiek

zwykły środek chemiczny moŜe spowodować pierwotne doświadczenie mistyczne. Co

najwyŜej, moŜe on przynieść stan analogiczny wobec pływania za pomocą pływaków. W

rzeczy samej. Mój pierwszy eksperyment z LSD-25 nie był mistyczny. Był on niezwykle

interesujący estetycznie i intelektualnie, co w najwyŜszym stopniu zakwestionowało moje

moce analizy i ostroŜnego opisu.

Kilka miesięcy później, w 1959, spróbowałem LSD-25 ponownie razem z doktorami

Sterlingiem Bunnellem i Michaelem Agronem, którzy byli wtedy związani z Kliniką Langley-

Porter w San Francisco. W trakcie dwóch eksperymentów zdumiałem się i w jakimś sensie

zawstydziłem przechodząc sam przez stany świadomości, które korespondowały dokładnie z

kaŜdym opisem wielkich doświadczeń mistycznych, o których kiedykolwiek czytałem 3 .

Dodatkowo, przewyŜszyły one zarówno w głębi i dziwnej wartości związanej z zaskoczeniem

trzy 'naturalne i spontaniczne' doświadczenia tego rodzaju, które przydarzyły mi się w latach

poprzednich.

Poprzez późniejsze eksperymenty z LSD-25 i innymi środkami wymienionymi wyŜej (z

wyjątkiem DMT, które jest dla mnie zabawne, ale względnie nie interesujące), zauwaŜyłem

Ŝe bez trudu mogę wchodzić w stan 'kosmicznej świadomości' i we właściwym czasie stałem

się coraz mniej zaleŜny od samych środków chemicznych potrzebnych mi aby 'dostroić się' do

charakterystycznej długości fali tego doświadczenia. Z pięciu testowanych środków

psychedelicznych, zauwaŜyłem Ŝe LSD-25 i konopie najlepiej słuŜą moim celom. Z tych

dwóch, ten drugi - konopie - których musiałem próbować za granicą, w krajach gdzie jest to

legalne (sic! ) - przyp. tłum.), sprawdziły się najlepiej. Nie wywołują one dziwnych

- 2 -

zmian w percepcji sensorycznej, a badania medyczne wskazują, Ŝe nie mogą one, zwaŜcie Ŝe

w znacznej większości przypadków, mieć groźnych efektów ubocznych LSD 6 .

Dla celów tego studium, w opisach moich doświadczeń ze środkami psychedelicznymi

unikam trafiających się, incydentalnych i dziwnych zmian w percepcji zmysłowej, które mogą

być przez nie wywoływane. Jestem raczej zainteresowany fundamentalnymi zmianami

normalnej, społecznie uwarunkowanej świadomości własnego istnienia oraz jej związków ze

światem zewnętrznym. Staram się raczej naszkicować podstawowe zasady świadomości

psychedelicznej. Muszę jednak dodać, Ŝe mogę mówić jedynie za siebie. Wartość tych

doświadczeń zaleŜy w znacznym stopniu od orientacji i postawy Ŝyciowej danej jednostki,

mimo Ŝe obszerna literatura zajmująca się tym tematem, wydawana dziś, w znacznej mierze

odzwierciedla moje własne przeŜycia.

Moje doświadczenia ze środkami psychedelicznymi prawie niezmiennie posiadały cztery

dominujące cechy. Spróbuję je wyjaśnić - spodziewając się, Ŝe czytelnik powie, przynajmniej

w przypadku drugiej czy trzeciej: 'Czemu, to oczywiste!' Nikt nie potrzebuje dragu Ŝeby to

zobaczyć.' Właściwie tak, ale kaŜdy wgląd posiada stopnie intensywności. MoŜe być jakiś

oczywisty stopień 1. i stopień 2., ale ten drugi pojawia się z trzeszczącą klarownością

manifestując swoje implikacje w kaŜdej sferze i w kaŜdym wymiarze naszego istnienia.

Pierwszą cechą jest spowolnienie czasu, koncentracja na tera ź niejszo ś ci . Nasz normalny,

przymusowy stosunek do przyszłości rozmywa się i jednostka staje się niezwykle świadoma

znaczenia i waŜności tego, co dzieje się w tym momencie. Inni ludzie, zajmujący się swoimi

sprawami na ulicach, wydają się być kompletnie stuknięci, nie zdając sobie sprawy z tego, Ŝe

całym celem Ŝycia jest być w pełni go świadomym kiedy się wydarza. Człowiek zatem

relaksuje się prawie bez reszty studiując kolory w szklance wody czy słuchając wyłaniających

się właśnie teraz, wysoce zestrojonych wibracji kaŜdej nuty wygrywanej na oboju czy

wyśpiewywanej.

Z pragmatycznego punktu oparcia, na którym wspiera się nasza kultura, takie podejście jest

bardzo niedobre dla interesów. MoŜe ono prowadzić do nieopatrzności, braku umiejętności

przewidywania, zmniejszonej sprzedaŜy ubezpieczeń na Ŝycie i zarzucenia składania

oszczędności w bankach. Jest to zatem właśnie taka korekta, jakiej nasza kultura potrzebuje.

Nikt nie jest beznadziejniej niepraktyczny niŜ urzędnik, 'który odniósł sukces' i spędza całe

swoje Ŝycie zaabsorbowany szaloną, papierkową robotą celem pójścia na emeryturę w wieku

65 lat kiedy juŜ na wszystko będzie za późno. Tylko ci, którzy całkowicie nauczyli się sztuki

Ŝycia w teraźniejszości mają uŜytek z robienia planów na przyszłość, poniewaŜ kiedy ich

plany dojrzeją będą zdolni cieszyć się rezultatami. 'Jutro nie przychodzi nigdy'. Nigdy jeszcze

nie słyszałem kaznodziei nalegającego swoje zgromadzenie aby praktykowało tą część

'Kazania na Górze', którą otwiera zdanie: 'Nie troszczcie się o jutro...' Prawda jest taka, Ŝe

ludzie Ŝyjący przyszłością mają, jak mówimy o szaleńcach, 'nie całkiem tam równo' - lub tu:

poprzez naduwaŜność ciągle tracą punkt wyjścia. Przewidywalność moŜna kupić za cenę

niepokoju, a kiedy jej się naduŜywa, to traci ona wtedy wszystkie swoje zalety.

Drugą cechę nazwę ś wiadomo ś ci ą biegunowo ś ci . Jest to bezpośrednie urzeczywistnienie

sobie, Ŝe stany rzeczy lub nawet wydarzenia, które zwykle uznajemy za opozycyjne są

wzajemnie od siebie zaleŜne, jak tył i przód czy bieguny magnesu. Dzięki świadomości

biegunowości widzi się, Ŝe rzeczy które są zewnętrznie zróŜnicowane są wewnętrznie

jednolite: ja i inne, podmiot i przedmiot, lewe i prawe, męskie i Ŝeńskie - a dalej trochę

bardziej zdumiewająco: bryła i przestrzeń, postać i otoczenie, dźwięki i interwał, święci i

- 3 -

grzesznicy, policjanci i kryminaliści, zebrania i rozchodzenie się. Wszystko to jest

definiowalne jedynie w terminach innego i tworzy się jedynie transakcyjnie, jak kupowanie i

sprzedawanie, poniewaŜ nie ma sprzedaŜy bez kupna i kupna bez sprzedaŜy. Kiedy ta

świadomość staje się bardzo intensywna, czujesz Ŝe ty sam polaryzujesz się z zewnętrznym

wszechświatem w taki sposób, Ŝe implikujecie się wzajemnie. Twoje naciskanie jest jego

popuszczaniem, a jego popuszczanie jest twoim naciskaniem - tak jakbyś kręcił kierownicą.

Naciskasz ją czy popuszczasz?

Po pierwsze, jest to bardzo dziwne wraŜenie, tak jakby słyszeć swój własny głos puszczany ci

do tyłu przez system elektroniczny zaraz po tym jak coś się powiedziało 7 . Stajesz się

zaskoczony i czekasz aŜ się to powtórzy! Podobnie czujesz, Ŝe jesteś czymś tworzonym przez

wszechświat oraz, Ŝe wszechświat jest równieŜ czymś tworzonym przez ciebie, co jest prawdą

przynajmniej w sensie neurologicznym, jako Ŝe charakterystyczna struktura naszych mózgów

tłumaczy słońce na światło, a wibracje powietrza na dźwięk. Nasze zwykłe poczucie związku

z zewnętrznym światem jest takie, Ŝe czasem to ja naciskam, a czasem to ja jestem naciskany.

Ale jeśli dwa są właściwie jednym, to gdzie zaczyna się działanie i gdzie spoczywa

odpowiedzialność? Jeśli to wszechświat tworzy mnie, jak mogę być pewna, Ŝe za dwie

minuty wciąŜ będę pamiętać język angielski? Jeśli to robię, jak mogę być pewna, Ŝe za dwie

minuty mój mózg będzie wiedzieć jak zamienić słońce na światło? Z takich niezwykłych

przeŜyć jak te, doświadczenie psychedeliczne moŜe zamienić się w niepewność, paranoję i

zgrozę - mimo Ŝe jednostka odczuwa swój związek ze światem dokładnie tak jakby był

opisywany przez biologa, ekologa czy fizyka, poniewaŜ odczuwa siebie jako zjednoczone

pole własnego organizmu i środowiska.

Trzecią cechą wyrastającą z drugiej jest ś wiadomo ść wzgl ę dno ś ci . Widzę, Ŝe jestem częścią

nieskończonej hierarchii procesów i bytów sięgającej od molekuł poprzez bakterie i insekty

aŜ do istot ludzkich i być moŜe aniołów i bogów - hierarchii, w której kaŜdy poziom okazuje

się być w efekcie tą samą sytuacją. Na przykład biedak martwi się o pieniądze, podczas gdy

bogacz martwi się o zdrowie: zmartwienie jest to samo, ale róŜnica leŜy w jego treści czy teŜ

wymiarze. Uświadamiam sobie, Ŝe muchy owocówki muszą myśleć o sobie jak o ludziach,

poniewaŜ tak jak my umieszczają się w centrum swojego własnego świata - z niezmiernie

większymi rzeczami ponad i niŜszymi poniŜej. Dla nas wyglądają wszystkie podobnie i

wydają się nie mieć osobowości - tak jak Chińczycy, jeśli pośród nich nie Ŝyjemy. Tak więc

muszki owocówki muszą czynić tyle samo subtelnych rozróŜnień pomiędzy sobą, jak my

pośród nas.

Od tego dzieli nas juŜ tylko mały krok do uświadomienia

sobie, Ŝe wszystkie formy Ŝycia i bycia są po prostu

wariacjami na jeden temat: faktycznie jesteśmy wszyscy

jedną istotą robiącą tą samą rzecz na tak wiele róŜnych

sposobów jak to tylko moŜliwe. Jak mówi francuskie

przysłowie: plus ca change, plus c'est la meme chosé

(dosł. 'im bardziej się róŜni, tym bardziej pozostaje takie

samo'). Dalej spostrzegam, Ŝe uczucie strachu przed

nieuchronnością śmierci jest właściwie takim samym

doświadczeniem jak poczucie, Ŝe jest się w pełni Ŝywym

i Ŝe kiedy wszystkie istoty odczuwają wszędzie to samo,

są wszystkie tak samo 'mną', jak ja sam. Poza tym

poczucie 'ja' aby w ogóle mogło zaistnieć, musi zawsze

być wraŜeniem odnoszącym się do 'innego' - do czegoś

- 4 -

poza jego kontrolą i doświadczeniem. Aby być w ogóle, musi ono zacząć się i zakończyć. Ale

intelektualny skok, który w tym miejscu robi doświadczenie psychedeliczne, to moŜliwość

dostrzeŜenia, Ŝe te wszystkie miriady ja-centrów są tobą - nie twoim osobistym i niezwykle

świadomym ego, ale tym co Hindusi nazywają paramatmanem, Jaźnią wszystkich jaźni 8 .

Kiedy siatkówka oka pozwala nam obserwować niezliczone tętna energii jako jedno światło,

wtedy mistyczne doświadczenie ukazuje nam niezliczone jednostki jako niepodzielną Jaźń.

Czwartą cechą jest ś wiadomo ść niesko ń czonej energii , często w formie intensywnego, białego

światła, które wydaje się zarówno strumieniem w twoich neuronach i mistycznym e, które

równa się mc 2 . To moŜe brzmieć jak megalomania lub złudzenie wielkości - ale widzi się

całkiem wyraźnie, Ŝe cała egzystencja jest jedną energią i Ŝe ta energia jest naszym własnym

byciem. Oczywiście pozostaje śmierć tak samo jak i Ŝycie, poniewaŜ energia jest tętnem i tak

jak fale musi mieć zarówno grzbiet, jak i dolinę, doświadczenie bycia musi trwać i być

przerywane. Zatem w zasadzie nie ma nic czego moŜna by się obawiać, poniewaŜ sam jesteś

tą wieczną energią wszechświata grającą w chowanego (pojawiam-się-i-znikam) z sobą

samym. Na szczycie jesteś Okiem Boga, poniewaŜ Bogiem jest wszystko co jest. Cytując

Izajasza tylko trochę poza kontekstem: 'Jam jest Pan, poza mną nie ma nic innego. Ja tworzę

światło i ciemność: Ja czynię pokój i tworzę zło. Ja, Pan czynię to wszystko.' 9 To jest sens

fundamentalnej doktryny Hinduizmu, Tat tram asi - 'TO (np. 'ta subtelna Istota, z której

skomponowany jest cały wszechświat') jesteś ty.' 10 Klasycznym przypadkiem takiego

doświadczenia z Zachodu jest urywek ze 'Wspomnień Tennysona': Od dzieci ń stwa popadałem

od czasu do czasu w rodzaj transu na jawie, kiedy tylko byłem całkiem sam. Generalnie

napadał on na mnie poprzez powtarzanie do siebie własnego imienia dwa lub trzy razy w

cichy sposób, a Ŝ kiedy ś na raz, jakby z intensywno ś ci skupienia na indywidualno ś ci,

indywidualno ść owa sama w sobie wydała si ę blakn ąć i rozwiewa ć w bezgraniczn ą istot ę i nie

był to stan zmieszania, ale stan najczystszy z czystych, najpewniejszy z najpewniejszych,

najdziwniejszy z najdziwniejszych, wła ś ciwie niemo Ŝ liwy do wyra Ŝ enia, gdzie ś mier ć była

prawie Ŝ e mo Ŝ liwo ś ci ą ś mieszn ą , strat ą osobowo ś ci (je ś li tak by si ę stało) wydaj ą c ą si ę nie

by ć zagład ą , ale jedynym prawdziwym Ŝ yciem. 11

Oczywiście, taka charakterystyka doświadczenia psychedelicznego, jak się o tym

przekonałem, to pojedynczy stan świadomości - ale opisywałem tą samą rzecz z róŜnych

punktów widzenia. Opis jest próbą przeniesienia rzeczywistości tego doświadczenia na

papier, ale czyniąc tak sugeruje on takŜe niektóre ze sprzeczności pomiędzy takim

doświadczeniem, a obecnymi wartościami wyznawanymi przez społeczeństwo.

Opozycja wobec Ś rodków Psychedelicznych

Opór wobec przyzwolenia na uŜywanie środków psychedelicznych jest pochodną

zarówno religijnych, jak i świeckich wartości. Trudność w opisywaniu doświadczeń

psychedelicznych tradycyjnymi terminami religijnymi sugeruje jedną platformę opozycji.

Człowiek Zachodu musi zapoŜyczać terminy takie jak samadhi czy moksha od Hindusów lub

satori czy kensho od Japończyków aby opisać doświadczenie jedności ze wszechświatem. Nie

mamy odpowiednich terminów, poniewaŜ nasza własna Ŝydowska czy chrześcijańska teologia

nie zaakceptuje idei, Ŝe wewnętrzna jaźń człowieka moŜe być identyczna z Bogiem, nawet

pomimo tego, Ŝe chrześcijanie mogą nalegać na to, Ŝe było to prawdą w unikalnym przypadku

Jezusa Chrystusa. śydzi i chrześcijanie myślą o Bogu w znaczeniach politycznych i

monarchistycznych, jako o najwyŜszym władcy wszechświata, ostatecznym szefie.

- 5 -

Alan Watts - Środki Psychedeliczne i Doświadczenie Religijne.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: