Odbiorniki radiowe retro, cz.21.pdf
(
581 KB
)
Pobierz
078-080_old_radio_cz21.indd
K U R S
Odbiorniki radiowe retro
Regeneracja, uruchamianie i strojenie, część 21
Dobieranie lamp zastępczych w stopniu detekcyjnym,
zastępczego elektronowego wskaźnika dostrojenia,
we wzmacniaczu małej częstotliwości oraz
w zasilaczu
Propozycja dobierania lamp w stopniu detekcyjnym może wydawać
się trochę niezrozumiałą, ponieważ w większości odbiorników
superheterodynowych układ detekcji był realizowany zwykle na
diodzie, znajdującej się w jednej bańce z triodą, pentodą napięciową
lub pentodą mocy i w tym przypadku możliwości jakiegokolwiek
innego wyboru są bardzo ograniczone. Tak było w odbiornikach
bardziej współczesnych, w których duodiody występowały łączne
z triodą napięciową (ABC1, EBC3), pentodą regulacyjną (EBF11,
EBF89) lub w połączeniu z pentodą mocy (EBL1, EBL21, UBL21).
Nie należy zapominać o dużej
liczbie wyprodukowanych przed
1945 rokiem odbiorników wysokiej
klasy, które jeszcze dotrwały do
naszych czasów, w których dioda
detekcyjna oraz dioda obwodu au-
tomatycznej regulacji wzmocnienia
(ARW) były umieszczane w oddziel-
nych lampach (np. AB1, AB2, CB2,
EB11). W tamtym okresie klasa da-
nego odbiornika zależała od liczby
lamp znajdujących się w jego wnę-
trzu.
Detekcja diodowa, jako najbar-
dziej sprawna, była stosowana wy-
łącznie w odbiornikach superhete-
rodynowych, ponieważ ten rodzaj
detekcji wymaga, aby napięcie wyj-
ściowe ze wzmacniacza p.cz. mia-
ło dużą amplitudę. W odbiornikach
prostych stosowano zazwyczaj de-
tekcję siatkową wraz obwodem re-
akcji, realizowaną najpierw na trio-
dach napięciowych, a następnie na
pentodach napięciowych. Funkcję
detektora i wzmacniacza napięcio-
wego małej częstotliwości spełniała
ta sama lampa.
EBF11, 6
Б
8, EBF89), albo z pen-
todą głośnikową (np. ABL1, EBL1,
EBL21, UBL21).
Diodę detekcyjną i diodę ARW
należy traktować tak, jak każdą
inną lampę w odbiorniku. Od ich
stanu emisji zależeć będzie w du-
żym stopniu praca odbiornika. Pod-
czas detekcji przebiegu zmodulowa-
nego amplitudowo otrzymuje się na
obciążeniu detektora napięcie stałe,
napięcie zmienne małej częstotli-
wości i napięcie zmienne wielkiej
częstotliwości. Z tych trzech składo-
wych sygnałów po detekcji użytecz-
ne jest tylko napięcie małej często-
tliwości, które po odfiltrowaniu po-
winno być podane do wzmacniacza
małej częstotliwości.
Pewien problem może wystą-
pić wtedy, gdy trioda lub pentoda
w lampie podwójnej pracuje po-
prawnie, natomiast występuje wy-
raźna usterka w diodzie detekcyjnej
lub diodzie obwodu automatycznej
regulacji wzmocnienia. W tym przy-
padku najlepszym rozwiązaniem jest
odłączenie uszkodzonej diody od
obwodu i zastąpienie jej diodą pół-
przewodnikową, jeżeli chcemy unik-
nąć wymiany lampy. Na
rys. 38
przedstawiono schematy detektorów
diodowych (rys. 38a – na lampie
elektronowej, rys. 38b – na diodzie
półprzewodnikowej). Ważne jest do-
branie wartości elementów obwodu
RC przy zamianie diod lampowych
na półprzewodnikowe. Wartość re-
zystancji R wynika ze sprawności
prostowania, jaką powinien cecho-
wać się detektor. Wyznaczenie ana-
lityczne wartości rezystancji R jest
trudne i dlatego należy zastosować
regułę, że dla detektorów lampo-
wych wartość rezystancji R przyj-
muje się rzędu setek kiloomów
(0,1…0,5 MV), natomiast dla diod
półprzewodnikowych rzędu kilku
kiloomów. Wartość tej rezystancji
należy dobrać w oparciu o wartości
obwodu detekcyjnego dla danego
typu diody detekcyjnej w odbiorni-
ku tranzystorowym. Pojemność C
1
a)
Dobieranie lamp zastępczych
w układzie detekcyjnym
Dioda detekcyjna i dioda auto-
matycznej regulacji wzmocnienia
znajdowały się zwykle w lampie
podwójnej, łącznie z triodą wzmac-
niacza małej częstotliwości (np.
ABC1, EBC3, EBC11, EABC80, 6Q7
i jej rosyjski odpowiednik 6
Г
7) lub
z pentodą regulacyjną (np. EBF2,
b)
Rys. 38.
78
Elektronika Praktyczna 4/2007
K U R S
Elektronika Praktyczna 4/2007
79
K U R S
wynosi zwykle od 100 do 200 pF,
a pojemność C
2
od 10 do 20 nF.
Generalnie zwiększenie rezystancji R
zwiększa sprawność detekcji. Z wa-
runku niezniekształconego sygnału
po detekcji wynika, że napięcie na
oporniku R powinno się zmieniać
zgodnie z kształtem obwiedni napię-
cia modulowanego. Stała czasowa
RC powinna więc być wystarczają-
co mała. Kondensator C
1
powinien
stanowić zwarcie dla częstotliwości
fali nośnej i rozwarcie dla najwięk-
szej częstotliwości sygnału modulu-
jącego.
W detektorach siatkowych od-
biorników prostych stosowane są
takie same wartości rezystancji i po-
jemności w obwodzie siatki sterują-
cej lampy, jak w detektorach diodo-
wych. W tym przypadku rolę diody
przejmują elektrody siatka i katoda.
Detekcja siatkowa jest stosowana
w odbiornikach prostych, ponieważ
sprawdza się przy małych amplitu-
dach sygnałów. Oporność wejściowa
detektora siatkowego jest mniejsza
niż diodowego i dlatego w nowszej
generacji odbiorników prostych sto-
sowano powszechnie pentody napię-
ciowe. Przy zastępowaniu w odbior-
nikach prostych triod detekcyjnych
lampami współczesnymi należy wy-
bierać lampy o dużej oporności we-
wnętrznej, aby jak najmniej tłumiły
wejściowe obwody rezonansowe, co
poprawia selektywność odbiorni-
ka. Detekcja anodowa, zachodząca
w obwodzie anodowym lampy, nie
była stosowana w ówczesnych od-
biornikach radiowych.
Duodiody, które występowały
w odbiornikach wyższej klasy jako
odrębne lampy, można z powodze-
niem zastąpić duodiodami współ-
czesnymi (EAA91, 6X2
П
), po korek-
cie napięcia żarzenia lub po wluto-
waniu w cokoły detekcyjnych diod
półprzewodnikowych. Najstarsze dio-
dy np. (AB1) miały cokół nóżkowy,
co przy braku cokołu przejściowego
wymaga zamiany podstawki lampy.
jącym strojenie i przede wszystkim
elementem bardzo dekoracyjnym.
W odbiornikach stosowano nastę-
pujące typy lamp oka magiczne-
go: AM1, AM2, EM1, EM11, EM4,
EM34, 6E5C, EFM1, EFM11, EM80,
EM84. Niektóre z nich, takie jak:
AM1, AM2, EM1, EFM!, EFM11
należą obecnie do rarytasów kolek-
cjonerskich. Najłatwiejsze do zdoby-
cia są obecnie lampy: EM4, EM80
i EM84, które można nabyć na
bazarach elektronicznych i na au-
kcjach internetowych.
Wszystkie oka, z wyjątkiem EM80
(6E1
П
) i EM 84, miały świecący
ekran umieszczony w górnej części
lampy i cztery listki sterujące (tyl-
ko lampa produkcji rosyjskiej 6E5C
miała dwa listki sterujące). Lampy
te z wyjątkiem EM80 i EM84 były
mocowane w specjalnym uchwy-
cie w pozycji prostopadłej do czoła
skrzynki lub skali odbiornika.
Oka magiczne typu EM80 i EM84
(tylko te były instalowane w odbior-
nikach produkcji krajowej i impor-
towanych) miały mniejsze gabary-
ty niż inne i dwa listki sterujące
umieszczone w bocznej części bańki
lampy. Zastępowanie starszych ty-
pów wskaźników wysterowania wią-
że się przede wszystkim ze zmia-
ną sposobu mocowania lampy do
skrzynki odbiornika. Jeżeli w odbior-
niku dawne oko było wkomponowa-
ne w skalę odbiornika, to należy się
liczyć z koniecznością wykonania
odpowiedniego uchwytu do moco-
wania nowej lampy. Pod względem
elektrycznym zamiana lamp nie jest
trudna. Wymaga jedynie wymiany
podstawki lampowej na nowalo-
wą oraz zmiany wartości rezystan-
cji kilku rezystorów. Lampy EM80
i EM84 wymagają bowiem wyższego
ujemnego napięcia do pełnego wy-
sterowania listków wskaźnika. Moż-
na również wykonać dwa częściowe
ekrany z cienkiej folii metalowej,
przysłaniającej zbędną część otworu
po dawnej lampie, która posiada-
ła większą średnicę. Oka magiczne
typu EFM1 i EFM11 nie mogą być
zastąpione lampą EM80 lub EM84,
ponieważ miały one wbudowaną
dodatkowo wewnątrz bańki pento-
dę, o czym świadczy dodatkowa li-
tera F w symbolu lampy. Zamiana
tej lampy na EM80 czy EM84 wią-
że się z koniecznością dobudowania
w odbiorniku dodatkowego stop-
nia wzmocnienia na pentodzie lub
triodzie (najczęściej był to stopień
a)
b)
Rys. 39.
wzmocnienia małej częstotliwości).
Na
rys. 39
pokazano schemat ukła-
du zasilania dla lamp EM4, EM11,
EM34 (rys. 39a) oraz dla EM80
(6E1
П
) i EM84 (rys. 39b). Więcej
informacji na temat budowy i dzia-
łania oka magicznego znajdą Czytel-
nicy w polecanej literaturze.
Mieczysław Laskowski
Zalecana literatura uzupełniająca
1. Rajewski M. Uczmy się radiotech-
niki. Wyznaczanie punktu pracy
wzmacniacza oporowego. Radio-
amator nr 7/1952 r.
2. Rajewski M. Uczmy się radiotech-
niki. Lampa w stopniu końcowym
wzmacniacza. Radioamator nr 8/
1953 r.
3. Przecokołowywanie lamp głośniko-
wych. Radioamator nr 1/1952 r.
4. Przecokołowywanie lamp prostowni-
czych. Radioamator nr 3/1952 r.
5. Przecokołowywanie lamp. Optyczne
wskaźniki dostrojenia (oka magicz-
ne). Radioamator nr 3/1952 r.
6. Zieliński. W. Jak usprawnić
układ detekcyjny w urządzeniach
radioodbiorczych. Radioamator nr
5/1959 r.
7. A.S. Parametry pentody pracują-
cej jako trioda. Radioamator nr
9/1959 r.
8. Borowski H. Zasilacze. Wydawnic-
twa Komunikacyjne. 1957 r.
Dobieranie zastępczych
elektronowych wskaźników
dostrojenia (oka magiczne)
W połowie lat trzydziestych
opracowano elektronowy, optycz-
ny wskaźnik dostrojenia, z powo-
du swojego wyglądu zwany okiem
magicznym. Oprócz innych obwo-
dów w odbiorniku (regulacja barwy
dźwięku, selektywności, ciche stro-
jenia), był on elementem ułatwia-
80
Elektronika Praktyczna 4/2007
Plik z chomika:
codman46
Inne pliki z tego folderu:
Odbiorniki radiowe retro, cz.1.pdf
(3093 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.10.pdf
(3368 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.11.pdf
(2379 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.12.pdf
(413 KB)
Odbiorniki radiowe retro, cz.13.pdf
(2279 KB)
Inne foldery tego chomika:
► Ghost USB Boot Hiren 15.2
● RADIOODBIORNIKI
2008
apki
Arduino
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin