APOKALIPSA MAJÓW.pdf

Newsweek.pl

Strona 1 z 3

Apokalipsa zielonego piekþa Majw

Magdalena Frender-Majewska, Marcin Jamkowski

Koniec świata przyjdzie 21 grudnia 2012 roku wieszczyli Majowie. Przepowiadając zmierzch

świata, nie zapobiegli upadkowi swojego. Jak do tego doszło?

Nic tak nie fascynuje ludzi jak upadek. Zwłaszcza spektakularna porażka całej cywilizacji, i to takiej, która

przez wieki tętniła życiem i dominowała w regionie. Od lat uczeni próbują dociec, co takiego pękło w pozornie

świetnie zorganizowanym imperium Majów, że w pełnym pędzie państwo nagle się potknęło i runęło. O latach

świetności Majów wiemy sporo. O przyczynach upadku wciąż niewiele.

Ta wspaniała środkowoamerykańska cywilizacja posługiwała się wysoko rozwiniętym pismem, 365dniowym

kalendarzem (niektórzy twierdzą, że dokładniejszym od współczesnego gregoriańskiego), jej astronomowie

potrafili śledzić tory Księżyca i Wenus, a matematycy wprowadzili np. pojęcie zera algebraicznego.

Wyśmienicie znający puszczę wojownicy Majów opanowali teren całego półwyspu Jukatan na dzisiejszym

pograniczu Meksyku, Gwatemali, Belize i Hondurasu i dominowali w regionie przez niemal trzy tysiąclecia.

Ówcześni inżynierowie wznosili piramidy, które do dziś zachwycają tłumy turystów.

Budowniczowie osiągnęli bowiem nie tylko zegarmistrzowską precyzję w dopasowywaniu do siebie ogromnych

kamiennych bloków, lecz także potrafili zaprojektować je jak obserwatorium astronomiczne. Na kamiennych

ścianach np. w Chichén Itzá dokładnie w dniu przesilenia wiosennego wschodzące Słońce poruszało cienie

kamiennych balustrad schodów tak, że tworzą one do dziś żywy spektakl, wyobrażający węża pełznącego po

stopniach!

Pracujący z iście astronomiczną precyzją inżynierowie byli oczywiście na usługach kapłanów ślizgający się po

schodach Pierzasty Wąż był istotą świętą. Rytuały religijne dały Majom nieśmiertelną sławę związane z nimi

składanie krwawych ofiar z ludzi wykorzystał ostatnio Mel Gibson w filmie "Apocalypto", gdzie mordercze

ludzkie bestie wyrywają sobie żywcem serca na schodach piramid, a państwo upada wskutek chaosu w

przeddzień przybycia europejskich misjonarzy (reżyser minął się tu z prawdą o jakieś 500 lat).

Skoro wszystko szło tak dobrze, to dlaczego trwająca od ok. 2000 r. p.n.e. cywilizacja Majów upadła w IXX w.

n.e.? Co takiego się stało, że potomkowie licznego niegdyś narodu dumnych wojowników to dzisiaj garstka

chłopów zgarbionych przy uprawie skromnych poletek? Odpowiedzi przynoszą nam najnowsze badania, w

tym odkrycia polskich naukowców.

Z badań archeologicznych prowadzonych na Jukatanie wiemy, że imperium Majów było federacją państw

miast. Zawierały one między sobą sojusze, prowadziły wojny, współpracowały bądź pokojowo się ignorowały.

Łączyły je język i religia. Dzieliła przynależność klanowa. Coś w tym hybrydowym państwie zaczęło się psuć

około roku 800 n.e. Majowie przestali wówczas wznosić nowe piramidy, centra religijne i reprezentacyjne

budynki rządowe. W największych miastach, np. w Tikal, liczba ludności spadła 10krotnie! Do około roku 950

większość miast została przez Majów opuszczona. Świątynie, place, domy odnalezione zostały dopiero w XIX

w. przez podróżników.

Początkowo wśród teorii tłumaczących upadek Majów na czoło wysuwały się te szukające przyczyn sensacyjno

katastroficznych: mówiące o epidemiach, nadmiernej aktywności wulkanicznej, trzęsieniach ziemi,

huraganach. Żadna z nich nie została jednak sensownie uzasadniona ani udowodniona. Naszym zdaniem

Majowie upadli z powodu nadmiernego... dobrobytu ogłosili niedawno William Sanders i David Webster,

archeolodzy i antropolodzy z amerykańskiego Penn State University, prowadzący przez 20 lat badania w

Copán.

Uczeni twierdzą, że w zamożnej populacji niesłychanie zwiększył się przyrost naturalny. Jukatan był tuż

przed zagładą imperium jednym z najgęściej zaludnionych obszarów świata preindustrialnego potwierdza

Jarosław Źrałka, archeolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na jednym kilometrze kwadratowym mieszkało

tam wówczas średnio dwieście osób, czyli blisko dwa razy więcej niż dziś w Polsce. Sukces Majów wkrótce

zamienił się jednak w klęskę.

Ziemia nie dawała wystarczających plonów, więc Majowie, by wyżywić coraz liczniejszą populację, szukali

nowych terenów pod uprawę, wypalając wielkie połacie dżungli. Niszczyli drzewa także po to, by

wyprodukować wapienny tynk, którym pokrywali budowle. Rabunkowa eksploatacja zasobów szybko się

zemściła gdy zniknęły lasy gromadzące wilgoć, ziemia zamieniła się w piach. Na wielkich obszarach Jukatanu

zapanowały susza i głód, który dotknął nie tylko niższych warstw społecznych, lecz także arystokracji. Na

czaszkach pochowanych wówczas dostojników znaleźliśmy deformacje typowe dla anemii informuje Sanders.

Susza, która doprowadziła do upadku najwyżej zorganizowanej kultury Ameryki Środkowej, mogła trwać

nawet 200 lat twierdzi David Hodell z University of Florida. Analizując skład izotopowy tlenu i zawartość

http://www.newsweek.pl/artykuly/apokalipsa-zielonego-piekla-majow,36094,1/print

2009-04-16

Newsweek.pl

Strona 2 z 3

siarki w osadach dennych jeziora Chichancanab w centralnej części Jukatanu, Hodell wykazał, że w zbiorniku

przez stulecia było pod dostatkiem wody, z wyjątkiem IXX wieku. A wtedy właśnie załamała się cywilizacja

Majów opowiada nam uczony.

Jego zdaniem brak wody mógł być kamykiem powodującym lawinę zdarzeń politycznych, które doprowadziły

do ostatecznej katastrofy. Inni uczeni wymieniają więcej ekologicznych błędów popełnionych wówczas przez

mieszkańców Jukatanu. Tom Sever, archeolog zatrudniony w NASA, analizując zdjęcia satelitarne półwyspu,

zauważył ślady pradawnych kanałów irygacyjnych. Odwadniały one pola leżące na bagniskach w okresach

deszczowych, a dostarczały im wodę w miesiącach suchych. Taka precyzyjna gospodarka wodna była

niesłychanie istotna, ponieważ skała, z której zbudowany jest tropikalny Jukatan, przypomina gąbkę. Woda

wsiąka w nią natychmiast i spływa do morza systemami podziemnych rzek.

Na powierzchni bardzo rzadko tworzą się cieki wodne, a dostęp do leżących pod powierzchnią zapasów był

możliwy wyłącznie przez tworzące się w niektórych miejscach studnie krasowe tzw. cenotes. Majowie czcili je

jako bramy do podziemnego świata. Do niektórych dla przebłagania bogów wrzucano dziewice obwieszone

złotem. Choć kanały irygacyjne były niesłychanie ważne, Majowie z jakiegoś powodu je zaniedbali. Gdy

zarosły, żyzne zwrotnikowe tereny rolnicze zamieniły się w jałowe pustynie stwierdził uczony po

przeprowadzeniu eksperymentalnych zasiewów na bagnach Gwatemali.

Ekspansja pustyni spowodowała lokalny wzrost temperatury szacowany na 6 st. C, w wyniku czego teren zaczął

wysychać. Kiedy po kilkuset latach klimat wrócił do równowagi, po imperium Majów nie było już co zbierać

wyjaśnia Sever. Przeludnienie, głód, wojny. Miastapaństwa upadały jedno po drugim mówią Jarosław

Źrałka i Wiesław Koszkul, archeolodzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Polacy, badając ruiny Nakum, jednej z dawnych aglomeracji, leżące w puszczy w północnej Gwatemali,

próbują odpowiedzieć na pytanie, jak wyglądało życie ludzi w czasach zmierzchu najwspanialszej cywilizacji

Mezoameryki. To była powolna degrengolada. Upadek kultury Majów trwał kilkaset lat opowiadają uczeni.

Wiadomo, że pierwsze upadły miasta największe: Tikal, Calakmul, Naranjo, Piedras Negras, Palenque. Polacy

odkryli jednak, że w tym samym czasie inne miasta, jak właśnie badane przez nich Nakum... rozkwitały!

Dlaczego? To dzięki uciekinierom z upadających centrów, którzy przenosili się właśnie do takich miejsc jak

Nakum tłumaczą archeolodzy.

Imigranci przybywali tutaj za chlebem. Miasto dawało w trudnych czasach kryzysu nadzieję na dobrobyt.

Było wyśmienicie położone nad rzeką Holmul, jedynym w okolicy źródłem wody, i w pobliżu szlaku

komunikacyjnego umożliwiającego intratny handel z miastamipaństwami północnego Jukatanu mówi

Źrałka.

Dlatego IX i X stulecie, kiedy upadały tysiącletnie stolice Majów, dla Nakum okazały się czasem wyjątkowo

dynamicznej rozbudowy. Budowle mieszkalne wzniesiono m.in. na szczycie jednej ze starszych piramid o

ściętym stożku, charakterystycznych dla budownictwa Majów. W jej wnętrzu Polacy odkryli dziewięć

absolutnie unikatowych glinianych rzeźb z przełomu er przedstawiających głowy wizerunki Panów

Zaświatów, którzy według Majów rządzili dziewięcioma poziomami świata.

W innej z nakumskich piramid polscy archeolodzy natrafili na wypełniony skarbami grobowiec królewski z VII

VIII w. n.e., jeden z największych odkrytych do tej pory na ziemiach Majów. Musieliśmy jak pradawni

Majowie spać na szczycie budowli, by strzec znaleziska przed rabusiami wspominają naukowcy. Na piersiach

pochowanego władcy leżała duża jadeitowa zawieszka naszyjnika w kształcie muszli. Wyryty był na niej napis:

"Pektorał władcy Yaxha o imieniu Bóg KukurydzyWąż".

Yaxha to miasto położone kilkanaście kilometrów od Nakum. Może dynastia w Nakum została założona przez

kogoś z Yaxha? spekuluje Wiesław Koszkul. A może naszyjnik został zdobyty przez władcę Nakum i był

trofeum? zastanawia się. W podróży w zaświaty towarzyszyła władcy misa z rysunkiem tańczącego Boga

Kukurydzy, najważniejszego bóstwa. W grobie znajdowały się także przęśliki, czyli ciężarki tkackie, co

sugeruje, że władcą mogła być kobieta.

Obok grobowca archeolodzy odkryli kubek na kakao, przysmak bogów, który królowi miał zapewne pomóc w

zmartwychwstaniu, i unikatowe krzemienne ostrza pomalowane na niebiesko. Możliwe, że były to noże

ceremonialne używane do podrzynania gardeł ludziom składanym bogom w ofierze. Diego de Landa,

hiszpański misjonarz i biskup Jukatanu z XVI wieku, pisał, że Majowie malowali na niebiesko jeńców

przeznaczonych na rzeź.

Późny rozkwit Nakum nie trwał długo miasto przeżyło inne aglomeracje Majów o jakieś 200 lat. Upadło

zapewne po wybuchu buntu przeciw władcy. Niemym świadkiem tej rewolty mogła być stela, czyli święty

kamienny słup z wyrytym wizerunkiem monarchy, która stoi przed niezbadaną jeszcze piramidą wzniesioną na

wschód od głównego placu miasta.

http://www.newsweek.pl/artykuly/apokalipsa-zielonego-piekla-majow,36094,1/print

2009-04-16

Newsweek.pl

Strona 3 z 3

Pochowany na wschodzie władca miał po pokonaniu śmierci odrodzić się w zaświatach, tak jak każdego dnia

rodzi się Słońce. Jego stela została jednak podcięta u podstawy, jakby ktoś próbował ją zniszczyć, co było

równoznaczne z próbą zamachu na władcę. Możliwe, że mieszkańcy uciekali z miasta w pośpiechu. W ostatniej

chwili zdążyli jeszcze złożyć dar na piramidzie królewskiej sygnety z twarzami bóstw lub ludzi. A potem

wyjechali. Może tam, gdzie rodzi się Słońce?

http://www.newsweek.pl/artykuly/apokalipsa-zielonego-piekla-majow,36094,1/print

¨ 2008 Newsweek Polska

http://www.newsweek.pl/artykuly/apokalipsa-zielonego-piekla-majow,36094,1/print

2009-04-16

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: