MŁODSZY WIEK SZKOLNY.pdf

MŁODSZY

WIEK SZKOLNY ( 7-11 LAT)

Rozwój dziecka od jego urodzenia do dojrzałości – zarówno pod względem

fizycznym jak i psychicznym - przebiega różnorodnie. “ W rozwoju tym występują

jednak podobne i charakterystyczne cechy dla poszczególnych okresów życia dziecka, zwane

właściwościami wieku" 1 . Pedagodzy i psycholodzy ukazują typowe cechy fizyczne i

psychiczne człowieka w różnych okresach, etapach lub fazach rozwojowych. Brak

było i nadal nie ma zgodności, co do określenia granic chronologicznych

wyróżnionych etapów, które zostaną później omówione. Wyodrębnienie okresów

rozwojowych oraz wyznaczenie ich wieku zależne bywa od przyjętego przez autora

punktu widzenia i zastosowanych zasad podziału, np. wiek życia, poziom

inteligencji.

W niniejszej pracy przedstawię okres rozwojowy według Marii Żebrowskiej

2 :

 niemowlęctwo - pierwszy rok życia,

 wiek poniemowlęcy - od 1 do 3 lat,

 wiek przedszkolny - od 3 d o 7 lat,

 młodszy wiek szkolny - od 7 do 11 lat,

 wiek dorastania - od 12-13 do 17-18 lat.

Autorka wyodrębniła powyższe stadia na podstawie następujących kryteriów:

1. Sposób i poziom poznawania i uświadamiania przez dziecko

otaczającej rzeczywistości,

2. Dominujący rodzaj działalności dziecka,

3. Specyficzne formy i metody oddziaływania wychowawczego.

Pierwsze kryterium oznacza, że w każdym z wymienionych okresów zachodzą

istotne zmiany w świadomości człowieka, tj. w sposobie ujmowania różnych

Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Pod red. Marii Źebrowskiej. Warszawa 1976, PWN, s. 172.

2 Psychologia rozwojowa..., s. 186.

MŁODSZY WIEK SZKOLNY

przedmiotów i zjawisk otaczającego świata oraz poznawania rzeczywistości

w różnych formach: spostrzegania, zapamiętywanie, myślenia itp.

Drugie kryterium podkreśla, że w każdym okresie dokonują się zmiany

w aktywności dziecka - jego działaniu i zachowaniu. W kolejnych okresach i stadiach

ujawniają się różne rodzaje działania, a istota ludzka podejmuje nowe czynności.

Trzecie kryterium uwydatnia fakt, że w każdym z okresów obserwuje się

odmienne formy i sposoby oddziaływania na dziecko. Mimo ciągłości w zakresie

niektórych środowisk wychowawczych /rodzina, szkoła/ wraz z wiekiem zmieniają

się i różnicują środki, za pomocą, których wychowawcy wpływają na rozwój

osobowości dzieci i młodzieży. Zmianie ulegają też treści nauczania 3 . Podane

powyżej kryteria należy ujmować łącznie, we wzajemnym powiązaniu. Granice

chronologiczne okresów rozwoju psychicznego są zawsze względne i rozciągłe

w czasie, a tylko kolejność stadiów pozostaje stała. Przechodzenie z jednego okresu

rozwojowego do drugiego nie odbywa się w sposób gwałtowny, lecz stopniowo. Nie

ma granic między poszczególnymi okresami rozwojowymi. Każda faza

przygotowuje do wejścia w następny okres życia.

Interesujący z punktu widzenia niniejszych badań wiek przypada między 7 a

11 rokiem życia i mieści się w okresie nazywanym młodszym wiekiem szkolnym ,

istotnym dla rozwoju dziecka. Szkoła pełni wobec młodego pokolenia funkcje

kształcące, przygotowujące do życia i pracy zawodowej oraz w dużej mierze

opiekuńczo-wychowawcze, stając się dla ucznia czynnikiem stymulującym rozwój.

W młodszym wieku szkolnym można wyróżnić dwie fazy rozwojowe

4 .

a) Pierwsza obejmuje 7 i 8 rok życia. Okres ten wymaga dużego wysiłku fizycznego

i psychicznego. Bardzo intensywne są w tej fazie przeżycia natury społeczne młody

człowiek obserwuje zachowanie i działanie osób dorosłych ze szczególnym

uwzględnieniem postępowanie nauczyciela-wychowawcy.

b) Druga faza przypada na 9 i 11 rok życia. W tym okresie występują zmiany

w sferze intelektualnej dziecka. Rozwija się intensywnie mowa i myślenie, następuje

zwiększenie aktywności i samodzielności, rozwój umiejętności współżycia

i współpracy w zespole.

W młodszym wieku szkolnym następuje intensywny rozwój całego

organizmu. Zachodzi proces dojrzewania komórek mózgowych. Prawie zakończony

zostaje wzrost mózgu. Następuje rozwój mięśni, szybciej rozwijają się mięśnie duże

niż drobne. Ruchy dziecka w pierwszych latach nauki są zdecydowanie bardziej

M. Przetacznikowa, Podstawy rozwoju..., s. 124.

4 Psychologia rozwojowa..., s. 530-531.

MŁODSZY WIEK SZKOLNY

harmonijne i płynne niż przedszkolaka. Kościec jest nadal miękki i plastyczny,

umożliwia, więc wzrost organizmu, ale powoduje też dużą podatność na

zniekształcenia w przypadku prowadzenia niewłaściwego trybu życie, np.

przyjmowanie niewłaściwej pozycji przy siedzeniu. Następuje rozwój ruchów

wykonywanych z udziałem świadomości. Rozwój ten " można rozpatrywać od strony

uzdolnień, tj. wrodzonych możliwości w zakresie wykonywania czynności ruchowych, i od

strony sprawności psychomotorycznych, których poziom ściśle determinują ćwiczenia " 5. W

omawianym okresie rozwijają się narządy wewnętrzne, doskonalą ich funkcje.

" Wyraźnie wzrasta ostrość wzroku /.../

i precyzja w odbiorze bodźców słuchowych " 6 . Doskonali się koordynacja wzrokowo-

ruchowa, polegająca na wykonywaniu poszczególnych ruchów ciała pod kontrolą

wzroku. Następuje rozwój procesów poznawczych, takich jak spostrzeganie, uwaga,

pamięć, mowa, myślenie. Spostrzeganie jest dokładniejsze, przekształca się w

obserwację. Świat poznawany jest nie tylko za pomocą wzroku, lecz także słuchu,

dotyku, węchu, smaku, a więc różnymi zmysłami, dzięki którym spostrzeżenia są

odzwierciedleniem rzeczywistości. " Aktywizowanie narządów, prowokowanie do

werbalizacji treści spostrzeżeń, dostarczanie różnorodnego materiału do obserwacji, dyskretne

sterowanie spostrzeganiem to istotne warunki sprzyjające treningowi procesów

spostrzegania" 7 twierdzi Ludwika Wojciechowska. Zmysł obserwacyjny, stwierdza

Wojciechowska, jest ściśle związany z procesem uważania.

W początkowym okresie dominuje uwaga mimowolna, stopniowo jednak, pod

wpływem nauki szkolnej rozwija się świadomość dowolna, czyli koncentrowanie

myśli na przedmiotach, zadaniach, które niekoniecznie muszą wywoływać

zaciekawienie. Wraz z koncentracją świadomości kształtuje się spostrzegawczość,

doskonali pamięć. W młodszym wieku szkolnym, kiedy uczeń zdobywa wiadomości

i umiejętności następuje dynamiczny rozwój pamięci. Szybkość zapamiętywania

i trwałości przechowywania wyuczonych treści wzrasta dwukrotnie w porównaniu

z wiekiem przedszkolnym. Dziecko łatwiej i trwalej zapamiętuje to, co przyciąga

jego uwagę, a przestaje i w konsekwencji niewiele pamięta z tego, co jest nie

atrakcyjne lub nużące. Istotne jest, więc kształtowanie i odwoływanie się w procesie

nauczania

do zamiłowań, zainteresowań, preferencji, będących bogatym źródłem motywacji do

poznawania świata.

Myślenie to najwyżej zorganizowana i złożona czynność poznawcza. Dziecko

w młodszym wieku szkolnym znajduje się w stadium " operacji konkretnych " 8 ,

a więc nie radzi sobie jeszcze z wykonywaniem czynności myślowych bez działania,

doświadczenia percepcji. Dopiero w drugiej fazie młodszego wieku szkolnego uczeń

5 Psychologia rozwojowa..., s. 541.

6 L. Wojciechowska, Właściwości rozwojowe dzieci w młodszym wieku szkolnym.

"Życie Szkoły" 1985, nr 12, s. 612.

Tamże, s. 613.

8 Psychologia rozwojowa..., s. 562.

MŁODSZY WIEK SZKOLNY

operując bardziej złożonymi pojęciami, potrafi nie tylko przeprowadzić

rozumowanie, ale i wrócić do "punktu wyjścia". " Odwracalność operacji myślowych

dziecka, które potrafi ująć konkretny materiał z różnych punktów widzenia, stanowi

kryterium osiągnięcia przezeń poziomu operacyjności tej funkcji " 9 . U osób, które w

pełni opanowały umiejętność dokonywania operacji konkretnych, odwracalnych

oraz posługują się złożonymi pojęciami, zaczyna się działanie, posługiwanie

i manipulowanie symbolami w umyśle. Młodszy wiek szkolny cechuje również

wysokie tempo rozwoju mowy, które dotyczy gromadzenia zasobu słownictwa,

różnicowania części mowy, rozumienia znaczenia słów oraz sposobów tworzenia

i formułowanie wypowiedzi.

Potężnym czynnikiem pobudzającym sferę przeżyć estetycznych

i inspirującym twórczość artystyczną dzieci szkolnych jest czytelnictwo, które

z jednej strony pobudza wyobraźnię twórczą, a z drugiej stanowi nieustanne źródło

wiedzy i informacji. Książki i czasopisma są "przewodnikiem" w zdobywaniu

wiedzy o świecie rozwijaniu myślenia i działania, inspirowaniu różnych rodzajów

działalności zabawowej, kształtowaniu postawy społeczno-moralnej, itp. Czytanie

książek i czasopism przez młode osoby staje się czynnikiem pobudzającym rozwój

ich zainteresowań. Uczniowie uczestniczący w procesie nauczania dysponują czasem

wolnym od zajęć szkolnych, który wypełniają nie tylko różnorodnymi zabawami,

ale i lekturą. W drugiej fazie młodszego wieku szkolnego dzieci posiadają

umiejętność czytania w takim stopniu, iż większość sięga po książkę dla

przyjemności i dokonuje wyboru tematyki. Dobór lektury, lista czytanych przez

ucznia książek zależy: " od opanowania sztuki czytania, od poziomu ogólnego rozwoju od

inspiracji ze strony otoczenia, od organizacji przez dorosłych pozaszkolnego życia dziecka " 10 .

Czytelnictwo młodych osób ma wielki wpływ na rozwój ich mowy ustnej i pisanej.

Specyficzna postać komunikowania powstaje w pierwszym okresie młodszego

wieku szkolnego /kl. I/, w drugiej fazie rozwoju /kl. II-III/, zostaje udoskonalona i

służy jako środek do wypowiadania własnych sądów

oraz komunikowania się.

Twórczość literacka rozwija się w wieku 6-9 lat. Warunkami sprzyjającymi jej

powstawaniu są: odpowiednia kultura słowa w środowisku rodzinnym dziecka,

oddziaływanie nauczyciela realizowane poprzez dobry poziom jego słownictwa

i celowe stosowanie metod pracy kształtujących i ukierunkowujących rozwój mowy

pisanej oraz czytelnictwa. W wypadkach, kiedy wyżej wymienione zespoły

czynników działają pobudzająco na rozwój wypowiedzi ustnej i pisanej, rozwija się

też wyobraźnia, doskonali myślenie, poszerza zasób pojęć i wiedza o świecie.

Wypowiedzi pisemne stają się nie tylko poprawne, ale bogatsze treściowo

i językowo. W sformułowanych przez uczniów słowach występują krytyczne,

szczere wypowiedzi. Dzieci oznajmiają o swoich uczuciach, wrażeniach,

Psychologia rozwojowa..., s. 563.

10 Tamże, s. 557

MŁODSZY WIEK SZKOLNY

spostrzeżeniach. W prezentowaniu tego, co czytelnicy odczuwają pomaga im szkoła,

a szczególnie nauka języka ojczystego uwzględniająca specyficzne właściwości

dziecięcej psychiki i zachowania w tym okresie rozwojowym.

Otaczający ucznia Świat zjawisk przyrodniczych, społecznych, kulturalnych

i technicznych jest terenem odkryć i spostrzeżeń młodego odbiorcy. Rola książki

w poznawaniu świata, w kształtowaniu, utrwalaniu pojęć jest szczególnie doniosła

dla czytelnika w młodszym wieku szkolnym. U osób w wieku 7-11 lat obserwuje się

poważniejszy stosunek do książki. Dziecko nie traktuje jej jako zabawkę, ale " po

dorosłemu " 11 , zgodnie z funkcją kształcącą, poznawczą, wychowawczą. Młodego

czytelnika interesuje treść utworu literackiego, losy bohaterów, ich przygody,

przeżycia, perypetie oraz zakończenie. Ilustracje towarzyszące tekstowi wzbogacają

treść, ale nie są już nie odłącznym i koniecznym elementem.

BIBLIOGRAFIA :

1) Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Pod red. Marii

Źebrowskiej. Warszawa 1976, PWN,

2) L. Wojciechowska, Właściwości rozwojowe dzieci w młodszym

wieku szkolnym. "Życie Szkoły" 1985, nr 12,

3) M. Przetacznikowa Podstawy rozwoju, psychicznego dzieci

i młodzieży. Warszawa 1971,PZWS.

11 M. Magda, Literatura dziecięca w pracy nad kształceniem języka dziecka w młodszym wieku szkolnym.

"Życie Szkoły" 1989, nr 2, s. 108.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: