TECHNIKI OBRACANIA, PODNOSZENIA I PRZEMIESZCZANIA CHOREGO Z UWZGLĘDNIENIEM ZMNIEJSZENIA WYSTĘPUJACYCH OBCIĄŻEŃ.
Treści nauczania:
1.Biomechanika bólu lędźwiowo-krzyżowego.
2.Biomechanika ruchu ciała człowieka.
3.Teoria podłoża nerwowo-mięśniowego.
4.Ocena ryzyka ręcznego podnoszenia pacjentów.
5.Charakterystyka sprzętu do ręcznego przemieszczania i podnoszenia pacjentów.
6. Bezpieczne przemieszczanie pacjenta w łóżku.
7.Bezpieczne siadanie i wstawanie pacjenta.
8.Toaleta i ubieranie.
Literatura:
1.,,Zasady podnoszenia i przemieszczania pacjentów”, Przewodnik dla pielęgniarek pod red. Elżbiety Szwałkiewicz, wyd. Medyczne Urban&Partner Wrocław 2000.
Biomechanika bólu lędźwiowo-krzyżowego.
Najcięższe i przewlekłe bóle pleców spowodowane są zwykle zmianami w obrębie krążków międzykręgowych. Częstymi przyczynami bólu są również nieprawidłowości lub przeciążenia stawów międzykręgowych, krzyżowo-biodrowych, wiązadeł oraz mięśni. Krążki międzykręgowe najszybciej ulegają uszkodzeniu podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów a stawy międzykręgowe przy ruchach skręcania kręgosłupa. Najczęstszym źródłem ciężkiego lub przewlekłego bólu pleców jest tylko część krążka międzykręgowego oraz przylegające do niego więzadło podłużne, bolesne są również stawy międzykręgowe oraz krzyżowo-biodrowe. Ból wywołany może być przez uszkodzenia mechaniczne (najczęściej występują uszkodzenia wiązadeł łuku kręgowego stawu międzykręgowego przy skręcaniu i zginaniu ku tyłowi) lub po uszkodzeniu kompresyjnym trzonu kręgu. W każdym z tych przypadków do uszkodzenia może dojść nawet przy jednokrotnym obciążeniu. Niektóre osoby usposobione są do bólu pleców ze względu na czynniki takie jak: ciężar ciała, słaba ruchomość kręgosłupa lub szybko występująca nużliwość mięsni grzbietu (czyli męczenie mięśni). Słaba ruchomość kręgosłupa prowadzi do zwiększonego naprężania przy zginaniu, oddziaływującego na krążki międzykręgowe oraz więzadła w odcinku lędźwiowym, a zmęczone mięśnie grzbietu są w mniejszym stopniu zdolne do ochrony kręgosłupa podczas zginania lub przy powtarzających się ruchach związanych z podnoszeniem.
Lokalizacja miejsc, w których powstaje ból.
Kręgosłup składa się z 26 kręgów. Każdy kręg składa się z trzonu kręgu, który stanowi główną strukturę utrzymującą masę ciała, oraz z trzonu łuku kręgowego ochraniającego rdzeń kręgowy. Od łuku kręgowego odchodzą wyrostki kostne, które służą jako dźwignie, dzięki którym mięsnie mogą poruszać kręgosłupem. Trzony kręgów oddzielone są od siebie krążkami międzykręgowymi, które zapewniają kręgosłupowi giętkość oraz pełnią rolę amortyzacji podczas wstrząsów mechanicznych. Kręgi związane są ze sobą wiązadłami, które zapobiegają nadmiernym ruchom oraz parą stawów miedzykręgowych, które mają za zadanie stabilizować kręgosłup i chronić krążki międzykręgowe przed nadmiernymi ruchami, szczególnie w zakresie skręcania i zginania. Obszarem o największym prawdopodobieństwie wystąpienia uszkodzenia i bólu jest kręgosłup w odcinku lędźwiowym, składającym się z 5 najniżej położonych kręgów i krążków międzykręgowych. Jest to najbardziej ruchomy obszar kręgosłupa poddawany również największym siłom.
Najpoważniejsze czynniki ryzyka bólu pleców natury mechanicznej to:
-zginanie i podnoszenie ciężarów
-ręczne podnoszenie i przemieszczanie
-wibracje również zwiększają ryzyko bólu pleców
Wiek chorego oraz zmiany zwyrodnieniowe wpływają na właściwości mechaniczne i funkcjonalne kręgosłupa. Wraz z wiekiem w kalogenie i proteoglikanach krążków zachodzą zmiany ilościowe i jakościowe, które mogą być związane z pogorszeniem odżywiania lub działania enzymów rozkładających. Z wiekiem tkanki kręgosłupa stają się coraz słabsze i mniej rozszerzone, a ruchomość kręgosłupa ulega zmniejszeniu.
Biomechanika ruchu ciała człowieka.
Ruch ciała człowieka wymaga stosowania zasad takich jak:
-środek ciężkości
U człowieka środek ciężkości przesuwa się wraz ze zmianą pozycji ciała i może przemieszczać się cały czas. Stojąc w pozycji pionowej z rękoma wzdłuż tułowia środek ciężkości zbiega się ze środkiem jego wymiarów fizycznych czyli znajduje się w miednicy. Człowiek aby chodzić musi być w stanie przesuwać miednicę na jedną stronę, zmieniając środek ciężkości. Im dalej środek ciężkości jest oddalony od środka ciała tym większy wysiłek potrzebny jest do utrzymania stabilnej pozycji ciała np. uniesienie ramion powyżej poziomu głowy powoduje przeniesienie środka ciężkości przez co pozycja ciała jest mniej stabilna.
-ramię siły (stabilność)
Ciało, aby było stabilne to linia ciężkości musi być utrzymana w obrębie własnej podstawy. Przy fizjologicznym chodzie środek ciężkości przesuwa się z boku na bok, tak więc linie ciężkości zawsze biegną wzdłuż nogi utrzymującej ciężar, stopa jest podstawą wsparcia. Pozycje takie jak siedzenie, klęczenie z wysoko utrzymywanym tułowiem oraz leżenie są dużo bardziej stabilne niż pozycja stojąca.
-tarcie
Każdy materiał wykazuje współczynnik tarcia. Mały współczynnik tarcia stosuje się tam, gdzie wymagane jest przemieszczanie, a duży tam, gdzie przemieszczanie jest niepożądane. Używanie powierzchni z niskim współczynnikiem tarcia jest jedną z głównych zasad stosowanych w ręcznym podnoszeniu i przemieszczaniu sprzętu.
-stosowanie siły
Siła przykładana pod kątem działa zarówno pionowo, jak i poziomo. Zależnie od kąta, pod którym została przyłożona, siła przyłożona w danym kierunku będzie większa niż w innym. Siły przykładane pionowo stanowią ewidentnie stratę energii, o ile wymagane jest przyłożenie siły w kierunku poziomym, np. podczas pchania wózka. Aby przyłożyć siłę w kierunku jak najbardziej zbliżonym do kierunku zapewniającego największą efektywność, należy przyjąć prawidłową postawę i dopasować wysokość sprzętu.
Zasady ruchu ciała człowieka.
1. Odprężyć się – należy unikać napinania mięśni przed wykonaniem czynności.
2. Kontrolować środek ciężkości. Tam, gdzie jest to możliwe punkty styku z inną osobą powinny znajdować się w obrębie tułowia.
3. Zachować stabilność – stopy rozstawione zbyt daleko od siebie lub zbyt głęboko ugięte kolano powodować może niestabilność ciała.
4. Starać się poruszać płynnie.
5. Unikać skręcania i bocznego zginania powoduje to bowiem ucisk na kręgosłup.
6. Wykorzystywać tarcie- im jest ono większe, tym mniej jest niepotrzebnego ruchu, a im mniejsze, tym łatwiej jest spowodować ruch.
7. Należy wykorzystywać tylko większe grupy mięśni – mięsnie bardziej oddalone od tułowia, nie są przewidziane do dźwigania ciężarów.
Teoria podłoża nerwowo-mięśniowego.
Teoria ta zakłada, że umiejętność ręcznego podnoszenia i przemieszczania zależy od umiejętności poruszania się, czyli poruszania się w sposób powodujący możliwie najmniejsze zmęczenie, które mogą powodować uraz. Główne założenia tej teorii to:
-umożliwienie określenia i oceny efektywności ruchu
-ułatwienie zastępowania nieefektywnych wzorów ruchu wzorami efektywnymi.
Teoria ta wykorzystuje zasady fizjologii, fizyki, anatomii, biomechaniki i rozwoju ruch człowieka. Każdy wykonuje te same podstawowe czynności: dosięganie, pchanie, ciągnięcie, podnoszenie, obracanie. Czynności te stanowią podstawę wszystkich czynności fizycznych człowieka, zarówno podczas pracy, odpoczynku czy zabawy. Teoria zakłada, że większość ludzi rozpoczyna wykonywanie czynności w nieefektywny, pozbawiony równowagi sposób, co prowadzi do napięcia tkanek. Ruchy człowieka, które powtarzane są w nieefektywny sposób powodują nadmierne zmęczenie, przeciążenie i mogą powodować uraz, zarówno ukryty, jak i ostry. Przy każdym ruchu wymagany jest pewien stopień napięcia mięśni w celu zapewnienia stabilności jak również skurcz i rozkurcz mięśni, które zapewniają właściwy ruch. Główną przyczyną objawów nerwowo-mięśniowych jest wpływ nieefektywnych lub wadliwych nawyków, związanych z poruszaniem się. Występujące objawy stanowią ogólne wskaźniki adaptacji tkanek. Tkanki przy nadmiernym napięciu rzadko wracają do pierwotnego stanu co prowadzi do zmęczenia i przeciążenia. Przy występowaniu adaptacji tkanek istnieje większe ryzyko powstania urazów u danej osoby, u przenoszonych pacjentów, a także może dojść do uszkodzenia używanego sprzętu.
Podstawowy wzorzec ruchu.
Należy nauczyć się tylko jednego wzorca ruchu i stosować go do wykonywania czynności podstawowych związanych z ruchem a wykorzystywanych we wszystkich dziedzinach życia. Wzorzec ten obejmuje zasady fizyczne, które odnoszą się do związków między środkiem i linią ciężkości a podstawą, zasady anatomii i fizjologii dotyczące kości stawów, struktury mięśni i tkanek i zasady związane z ruchem kręgosłupa. Zasady teorii stosuje się do wszystkich aspektów ruch ciała człowieka:
-czynności dnia codziennego
-podnoszenie i przemieszczanie pacjentów
-podnoszenie i przemieszczanie sprzętu
-sportu i rekreacji
-czynności terapeutycznych związanych z rehabilitacją
Ocena ryzyka ręcznego podnoszenia i przemieszczania pacjenta.
Podnoszenie jest niebezpieczne, a każde ręczne przemieszczanie pacjenta stanowi ryzyko zarówno dla pielęgniarek jak i pacjenta. Zasadnicze znaczenie ma ocena ryzyka i stosowanie odpowiednich technik i sprzętu oraz dobrze wyszkolony personel. Jednym z problemów ręcznego podnoszenia i przemieszczania jest znajomość masy ciężaru, który ma być przemieszczony. Masa ciała większości pacjentów jest zbyt duża, aby podnosić ich ręcznie. Przepisy ręcznego podnoszenia i przemieszczania określają, że wartości maksymalne dla mężczyzn to 25 kg, a dla kobiet 16,6 kg. Wartości te dotyczą sytuacji, gdy obciążenie znajduje się blisko ciała. Przepisy określają również, że dwie osoby nie powinny podnosić ciężaru stanowiącego więcej niż 2/3 sumarycznej zdolności do podnoszenia tzn. dwoje mężczyzn 33,3 kg, dwie kobiety 22,2 kg (dane te odnoszą się do podnoszenia w idealnej pozycji). Spora część pacjentów waży kilkakrotnie więcej również trudno jest podnosić pacjentów w idealnej pozycji. STĄD NALEŻY PRZYJĄĆ, ŻE ŻADEN PACJENT NIE MOŻE BYĆ PODNOSZONY RĘCZNIE.
Czynniki, które należy rozważyć przy ocenie każdej czynności związanej z ręcznym przemieszczeniem:
-niemal każde przemieszczanie pacjenta związane jest z podnoszeniem ciężarów oddalonych od tułowia. Jest to jedna z przyczyn, dla których pielęgniarki muszą unikać podnoszenia czegokolwiek z wyjątkiem małych dzieci.
-schylanie się jest powszechnym błędem w wielu sytuacjach związanych z przenoszeniem. Pielęgniarki muszą unikać schylania się, także w sytuacji gdy nie planują przemieszczania pacjenta.
-pchanie i ciąganie mogą być bezpieczniejsze od podnoszenia, jednak nawet te czynności nie są zupełnie bezpieczne, np. pchanie wózka w stronę stromego podjazdu może być związane ze zbyt dużymi siłami.
-należy unikać takiego przydziału zadań, gdzie tylko dwie pielęgniarki wysyłane są do podnoszenia pacjentów do pozycji siedzącej.
-unikać zadań polegających na podtrzymywaniu pacjentów lub części ich ciała przez dłuższy czas np. podtrzymywanie nogi podczas jej opatrywania powoduje napięcie posturalne
-ilość personelu musi być wystarczająco duża, aby były przerwy na odpoczynek. Nawet jeśli pielęgniarki stosują bezpieczne techniki, wysiłek związany z pchaniem, ciągnięciem i obracaniem może prowadzić do obciążenia.
-należy pamiętać, że każdy pacjent może poruszać się w nieoczekiwany sposób. We wszystkich przypadkach związanych z przemieszczaniem pielęgniarka musi być świadoma ryzyka nagłego upadku.
-pacjenci mogą przemieszczać się w sposób nieprzewidywalny. Pielęgniarka zawsze musi traktować ciało pacjenta jako ciężar niestabilny i być przygotowana na ich przesuniecie. Każde takie zachowanie prowadzi do nagłego wzrostu obciążenia lub do skrętu ciała pielęgniarki.
-wykonywanie jednocześnie dwóch czynności może zagrażać stabilności pielęgniarki i prowadzić do wypadku. Do wykonania dodatkowego zadania należy wezwać inną pielęgniarkę.
Rodzaje i charakterystyka sprzętu do ręcznego przemieszczania oraz sprzętu do mechanicznego podnoszenia pacjentów.
Celem stosowania sprzętu jest:
-ułatwienie w osiągnięciu niezależności
-zapewnienie bezpiecznych warunków do przemieszczania osób z jednego miejsca na drugie
-minimalizacja niebezpieczeństw mogących prowadzić do urazu
-zapewnienie godności osobie, w opiece nad którą sprzęt jest stosowany
Rodzaje sprzętu:
1.Jezdne podnośniki nosidłowe.
Podnośniki te eliminują potrzebę ręcznego podnoszenia i przemieszczania ,zmniejszają wysiłek fizyczny opiekuna, stosowane są do przemieszczania pacjenta, np. z łóżka na fotel. Jezdne podnośniki nosidłowe nie powinny być używane do transportu pacjentów na duże odległości. Obciążenie maksymalne podnośnika powinno odpowiadać wadze pacjenta, który ma być podnoszony.
2.Jezdne podnośniki nosidłowe z siłownikami.
Zalety tego sprzętu to:
-są tańsze od podnośników elektrycznych
-nie wymagają ładowania
-szybkość podnoszenia i opuszczania można łatwo regulować
-podnoszenie i opuszczanie łatwo jest zatrzymać na danej wysokości
Wady sprzętu:
-pacjent nie ma kontroli nad procesem podnoszenia
-niektóre siłowniki umieszczane są na szczycie masztu, co utrudnia ich uruchomienie zwłaszcza opiekunom o niskim wzroście
3.Jezdne podnośniki nosidłowe z pompą hydrauliczną.
Zalety sprzętu:
-uchwyt pompy jest obracany tak ,że opiekun może sterować podnośnikiem z obydwu stron, co zmniejsza potrzebę przyjmowania pozycji ze skręceniem tułowia
-użycie ruchu pompowania do podnoszenia ciężkich pacjentów jest mniej obciążające dla opiekunów, niż dźwignie poruszane wahadłowo
Wady:
-pacjent znajdujący się w nosidle nie ma kontroli nad procesem podnoszenia
-szybkość podnoszenia i opuszczania nie zawsze można dokładnie uregulować
-ruch pompowania może być męczący dla opiekuna, jeżeli w krótkim czasie używa on wielu wyciągów u różnych pacjentów
- uchwyt pompy jest zlokalizowany dla opiekuna zbyt nisko
-podnoszenie ciężkiego pacjenta z użyciem pompy hydraulicznej jest bardziej obciążające dla opiekuna niż używanie wyciągów napędzanych elektrycznie
-ruch wyciągów hydraulicznych ma przy podnoszeniu pacjentów charakter szarpany
- ten typ podnośnika często wymaga dwóch opiekunów do przemieszczania pacjenta
4. Jezdne podnośniki nosidłowe zasilane bateriami.
Zalety:
-wysiłek opiekuna jest minimalny
-przełączniki znajdują się na ruchomym pilocie i pacjent może sam kontrolować podnoszenie, co daje mu pewną niezależność
-podnośnik w celu przemieszczenia pacjenta może obsługiwać jedna osoba
-szybkość podnoszenia i obniżania nie jest regulowana
-akumulatory muszą być ładowane regularnie
-koszt takiego podnośnika jest większy niż wyciągów z siłownikiem wahadłowym lub hydraulicznym
-podnośniki zasilane elektrycznie są cięższe od ręcznych z powodu dodatkowej wagi silnika i akumulatorów
5. Jezdne podnośniki krzesełkowe.
Podnośniki tego typu umożliwiają opiekunowi podnoszenie i przemieszczanie pacjenta na siedzeniu. Siedzenie zapewnia mniejsze oparcie, dlatego pacjentowi trzeba pomóc przy zachowaniu równowagi. Jezdne podnośniki krzesełkowe mogą posiadać wiele dodatkowych opcji, np. mogą posiadać toaletę przewoźną , oparcie dla nóg, wagę, która umożliwia zważenie pacjenta, czy dodatkowe podwozie, które tworzy ruchomy fotel.
6. Jezdne podnośniki noszowe.
Umożliwiają one opiekunowi podnoszenie i przemieszczanie osób w pozycji półsiedzącej lub leżącej, np. z wózka transportowego na kozetkę.
7.Podnośniki toaletowe umożliwiające wstawanie.
Podnośniki te mogą być kierowane ręcznie lub zasilane bateriami. Mogą być używane same lub jako część podnośnika dwuzadaniowego (dotyczy tych z wymiennym ramieniem i poprzeczką) używanego jako standardowy jezdny podnośnik nosidłowy. Za pomocą podnośnika toaletowego umożliwiającego wstawanie opiekun może przemieścić pacjenta z pozycji siedzącej do stojącej oraz, przemieszczać go w pozycji stojącej. Pomocne jest to, gdyż jeden opiekun jest w stanie zdjąć ubranie pacjentowi, wytrzeć jego pośladki, zmienić podpaskę lub umyć dolną część ciała.
8.Podnośniki wspomagające chód.
Niektóre podnośniki dają możliwość doczepienia szelek do chodzenia, które mogą być stosowane podczas rehabilitacji, jeśli pacjent jest niestabilny podczas stania. Inne typy podnośników wspomagających chód zapewniają pomoc przy użyciu siedzenia w kształcie łopaty oraz podpórek dla ramion w kształcie podkowy z uchwytami dla rąk.
9. Podnośniki zasilane elektrycznie.
Podnośniki tego typu eliminują potrzebę ręcznego podnoszenia. Dają pewna niezależność pacjentowi, o ile przełączniki znajdują się na pilocie, a pacjent jest wstanie zakładać i zdejmować nosidło. Również dla opiekuna stanowi minimalny wysiłek.
10. Podnośniki mocowane do sufitu.
Rodzaje:
a)jednostki przenośne
Podnośniki przenośne muszą być wystarczająco lekkie, aby przenosić je ręcznie, mogą być zdjęte z jednej podstawy i użyte w innych miejscach.
Zalety tych podnośników:
-wymagają mniejszej przestrzeni do przechowywania
-osoba używająca tego podnośnika może zachować pewien stopień niezależności, o ile jest w stanie kontrolować jego pracę
-pacjent może przemieszczać się bez pomocy, jeżeli jest w stanie poradzić sobie z nosidłem
-podnośniki te stwarzają mniejszy stopień ryzyka urazu u opiekuna niż podnośnik jezdny
-są bezpieczniejsze niż podnośniki jezdne przy transporcie pacjenta na większe odległości
- istnieje konieczność założenia na stałe elementów instalacji, które mogą wymagać zmian konstrukcyjnych budynku
-są droższe od przewoźnych podnośników
b)podnośniki, gdzie silnik wyciągu zlokalizowany jest na ramie suwnicy w kształcie litery A
-jako krótkotrwałe i czasowe rozwiązanie lub tam, gdzie umieszczenie mocowanych na stałe podnośników jest nieprzydatne
-może być zlokalizowany niemal wszędzie np. nad łóżkiem
-może być przesuwany z jednego miejsca na drugie
-pacjent może przemieszczać się bez pomocy, jeśli jest w stanie użyć nosidła
-istnieje mniejsze ryzyku urazu u opiekuna niż w przypadku podnośników jezdnych
-ciężkie i nieporęczne do transportu
-pacjent nie zawsze czuje się stabilny podczas przemieszczania
c)podnośniki mocowane na ścianie
Posiadają ramię mocowane na ścianie, które może być odwracane o 90°, co umożliwia np. przemieszczanie z łóżka na fotel na kółkach
-ramy mocujące można umieszczać w wielu różnych miejscach
- są one użyteczne do przemieszczania ludzi na małe odległości
-mogą być stosowane na ograniczonej przestrzeni, gdzie nie można wjechać wyciągiem przewoźnym
-są droższe od podnośników przewoźnych
-konieczne jest mocowanie stałych punktów mocowania
-stosowanie ich ograniczone jest tylko do przemieszczania na krótkie dystanse
11. Wolnostojące podnośniki nadgłowowe.
Dwie równoległe szyny umieszczane są po obu stronach pokoju, a część ruchoma zesuwa się między nimi, umożliwiając podnoszenie lub opuszczanie pacjenta w dowolnym miejscu.
-punkty podnoszenia i opuszczania nie są ograniczone
-nie ma problemu z przechowywaniem sprzętu
-pacjent może przemieszczać się niezależnie, jeżeli radzi sobie z sidłem
-są bezpieczniejsze niż podnośniki jezdne
-są łatwiejsze do instalacji niż podnośniki sufitowe, gdyż mocowane są do ścian lub filarów
-są montowane na stałe, co może wymagać zmian budowlanych
-stanowią dodatkowy wydatek, gdy związane są z koniecznością przebudowy pomieszczenia
12. Nosidła i systemy podtrzymywania.
Wybór właściwego nosidła dla danego pacjenta ma zasadnicze znaczenie dla jego komfortu, funkcjonowania, niezależności i chęci używania wyciągu.
Wybór nosidła zależy od:
-rozmiaru pomocy, jakie potrzebuje dany pacjent
-zadania, które ma być wykonane
-komfortu pacjenta, który ma być podnoszony
...
bhp.KarolKa